İSLAM TARİHİ VE MEDENİYETİ I

Hz. Peygamber Câhiliye dönemine ait bazı anlayış ve geleneklere de işaret ederek ribânın ve kan davasının yasaklandığını, hacılara su temini vazifesi olan ‘sikâye’ ile Kâbe’nin perdedarlığı ve anahtarlarının muhafazası olan ‘hicâbe’ (sidâne) dışında kalan, başta ayların yerlerini değiştirmek ‘nesî’ olmak üzere Mekke ve hac idaresine dair Câhiliye çağı kurumlarını ve uygulamalarını kaldırdığını ilân etti.

Vefat ettiği günün sabah namazından sonra Ebû Bekir kendisini ziyaret etti ve hastalığının hafiflediğini görünce izin isteyip evine gitti. O sıralarda Hz. Peygamber’in hastalığı ağırlaştı. Hz. Âişe’nin söylediğine göre Hz. Peygamber vefat etmeden önce hafif bir sesle “Lâ ilâhe illallah, ruh teslimi ne zor şeymiş!” dedi ve onun kolları arasında en yüce dosta anlamındaki ‘Maa’r-refîki’l-a’lâ’ son sözüyle ruhunu teslim etti (13 Rebîülevvel 11/8 Haziran 632 Pazartesi). Hz. Hz. Peygamber’ın cenazesi amcası Abbas’ın oğulları Fazl ve Kusem ile Üsâme b. Zeyd’in yardımıyla Hz. Ali tarafından salı günü yıkandı ve bulunduğu odada muhafaza edildi. Cenaze namazı cemaatle kılınmadı; önce erkekler, ardından kadınlar, daha sonra çocuklar cenazenin bulunduğu yere sığabilecek gruplar halinde girip tek başlarına kıldılar. Naaşı, Hz. Ebû Bekir’in Hz. Peygamber’den naklettiği bir hadise dayanılarak vefat ettiği yerde kazılan mezara Hz. Ali, Fazl, Kusem ve Üsâme tarafından indirildi. Hz. Peygamber’in Hz. Âişe’nin odasına defnedilmesinden sonra burası hücre-i saadet adıyla anılmaya başlandı. Mescid-i Nebevî ile ilgili bütün onarım faaliyetlerinde hücre-i saadete öncelik verildi ve burası Hz. Peygamber’in minberiyle bütünleşerek mescidin en önemli bölümü oldu.

Hicretin 9. (630-631) yılı elçiler yılı anlamında ‘senetü’l-vüfûd’ diye meşhur olmuştur.

Mekke’den Medine’ye hicret edenlere muhacir (çoğulu muhacirîn), onlarla maddi imkânlarını paylaşarak yardımcı olan Medineli Müslümanlara ise ensar denilir.

Hz. Peygamber Medine’ye hicret ettiği dönemde bütün Hicaz bölgesinde olduğu gibi burada da teşkilâtlanmış bir devlet yoktu, her kabile kendi reisinin idaresinde yaşıyordu. Evs ve Hazrec kabilelerinin yanı sıra Benî Kaynuka, Benî Nadîr ve Benî Kurayza adlı üç Yahudi kabilesi de burada ikamet ediyordu.

Hz. Peygamber hicretten yedi ay sonraki (Mart 623) dönemden başlamak üzere bir yıla yaklaşan bir süre içinde, Medine’ye sığınmış bulunan Müslümanları Kureyşlilerin tehdidinden korumak, Müslümanların bir güç olduğunu onlara göstermek amacıyla Sîfülbahr Seriyyesi, Buvât Gazvesi, Ebva Gazvesi, Uşeyre Gazvesi vb. gibi sekiz kadar askerî operasyon gerçekleştirdi.

Bedir Gazvesi, Müslümanlara Arap yarımadasında büyük bir itibar kazandırmış ve Hz. Peygamber’e İslâmiyet’i tebliğ için geniş alanlar açmıştır. Savaşı kaybettiklerini büyük bir üzüntü ile öğrenen Mekkeliler ve Ebû Cehil’in yerine başkanlığa getirilen Ebû Süfyan, Bedir’in intikamını almak için yemin ettiler.

13 Mart 624 Cuma sabahı yaşanan Bedir Gazvesi’nde, 305 kişilik Müslüman kuvvetiyle, 1000 kişilik müşrik ordusu arasındaki savaşta Ebû Cehil dâhil yetmiş müşrik öldürüldü, yetmiş esir alındı. Müslümanlar ise on dört şehid verdi. Kur’an’da elde edilen zaferin Allah’›n yardımıyla gerçekleştiği ve Müslüman ordusunun meleklerle desteklendiği ifade edilmektedir (el-Enfâl 8/8-12; krfl. Âl-i ‹mrân 3/123-127).

Hz. Peygamber ashabıyla yaptığı istişare sonucunda savunma savaşı yapmaya ve Selmân-i Fârisî’nin tavsiyesiyle Medine’nin, süvari birliklerinin saldırısına açık bulunan kuzey kısmında hendek kazılmasına karar verdi. Yaklaşık 5,5 km uzunluğundaki hendek, 3000 kişilik İslâm ordusu tarafından bir haftalık süre içinde tamamlandı.

Hac ve umre için Kâbe’yi ziyaret etmek isteyen Müslümanların Mekke’ye belirli mesafede bulunan ve mîkat adı verilen bazı noktalarda ihrama girmeleri gerekir. Medinelilerin mîkatı şehrin güneybatısında Mescid-i Nebevî’ye 11 km mesafedeki Zülhuleyfe olup Mekke’ye en uzak mîkat yeridir. Diğer yerler ise şam, Mısır ve Mağribliler için Cuhfe, Necidliler için Karnülmenâzil ve Yemenliler için de Yelemlem’dir.

Yapılan antlaşmada şu maddeler yer almıştır: Müslümanlar o yıl Mekke’ye girmeden geri dönecekler, umre için ertesi yıl gelecek ve şehirde üç gün kalabileceklerdi. Mekkeli biri Medine’ye kaçarsa iade edilecek, Medine’den biri Mekke’ye kaçarsa iade edilmeyecekti. Barış on yıl sürecek, taraflardan biri bu ittifaka dâhil olmayan herhangi bir kabile ile savaşa girerse diğeri pasif kalacak, iki taraf hâkimiyeti altındaki toprakları ticaret kervanlarının geçişi, hac ve umre için emniyet altında tutacaktı. Diğer Arap kabileleri istedikleriyle ittifak yapabilecek, bu şartlara tarafların dışında kendileriyle müttefik olan kabileler de uyacaktı.

Müslümanlar ile diğer müşrik Arap kabileleri arasında yaşanan olaylar sırasıyla şu şekildedir: Recî’ Vak’ası, Bi’rimaûne Faciası, Müreysî’ (Benî Mustalik) Gazvesi, Huneyn (Hevâzin) Gazvesi ve Tâif Kuşatması. Necid, Arap Yarımadası’ndaki bir bölge olmakla birlikte, Necid Gazvesi diye bir gazve yaşanmamıştır.

Müslümanlar ile Yahudiler arasında yaşanan olaylar sırasıyla: Benî Kaynuka Gazvesi, Benî Nadîr Gazvesi, Benî Kurayza Gazvesi ve Hayber’in Fethi. Eslem Gazvesi diye bir gazve bulunmamaktadır. Eslem, Medine çevresinde yaşayan bedevî kabilelerinden biridir.

Hz. Muhammed’in Medine’de Müslümanların bir araya gelip ibadet etmelerini ve İslâm’ı öğrenmeleri amacıyla inşa ettirdiği yapı Mescid-i Nebevî’dir.

Verilen savaşlardan seçeneklerdeki Bedir ve Hendek Gazveleri Müslümanlar tarafından kazanılmıştır.

Mekke Hz. Peygamber ve Müslümanlar tarafından 630 yılında fethedilmiştir.

Recî’ Vak’ası Lihyânoğulları’nın Müslümanlara zarar vermesi üzerine yaşanmıştır.

Huneyn Gazvesi, Arap kabilelerine karşı savaşılan bir olaydır. Benî Kaynuka Gazvesi ve Benî Kurayza Gazvesişıklarındaki olaylarda Yahudilere,Mûte Savaşı  ve Tebük Gazvesi şıklarındaki olaylarda Bizanslılara karşı savaşılmıştır.

Hz. Muhammed ve ordusunun Âmir b. Sa’saa kabilesine karşı savaştığı olay Bi’rimaûne Faciası’dır.

Müslüman bir kadının tacize uğraması ve yardım için gelen sahabenin taciz eden Yahudi’yi öldürmesi üzerine, kendisinin de orada bulunan Yahudiler tarafından şehid edilmesi üzerine antlaşma bozulmuş oldu. Hz. Peygamber Nisan 624 tarihinde Benî Kaynukâ üzerine yürüdü. Müslümanlar ile Yahudiler arasında yaşanan bu savaş Benî Kaynuka Gazvesi’dir.