İSLAM TARİHİ VE MEDENİYETİ I

Cehverîler’in kurucusu olan Cehver b. Muhammed, Endülüs Emevîleri döneminde vezirlik görevini üstleniyordu. Endülüs’te artan karışıklıklar karşısında çözüm bula­mayan Emevîler şehir halkı tarafından Kurtuba’dan çıkarılıp Endülüs Emevî Devleti resmen ortadan kalkınca, vezirliği dönemine halkın menfaatleri ve huzuru doğrul­tusunda verdiği isabetli kararlardan dolayı halkın güvenini kazanan Cehver b. Mu­hammed, Kurtuba halkının destek ve ısrarı üzerine yönetimi üstlendi. Böylece Kur­tuba merkezli bazı yakın şehirleri de içine alacak olan Cehverîler kuruldu.Bu nedenle cevap “E” seçeneğidir.

Endülüs’ün batısında, Batalyevs (Badajoz) merkezli bir emîrlik olan Eftasîlerin kurucusu Berberî asıllı bir aileye mensup olan Abdullah b. Muhammed’dir. Bu nedenle cevap “D” seçeneğidir.

Murâbıtlar, XI. yüzyılda Kuzey Afrika’da ortaya çıkmış ve kısa sürede güçlü bir devlet tesis etmişlerdi. Özellikle 1085’te Tuleytula’nın kaybedilmesinden sonra İs­panyol krallıklar karşısında zor duruma düşen Endülüslü on üç emir, imzaladıkla­rı davet mektubunu Murâbıtların hükümdarı Yusuf b. Tâşfîn’e gönderdiler. Bu nedenle cevap “C” seçeneğidir.

Murâbıtlar karşısında Kuzey Afrika’da ortaya çıkan dinî nitelikli bir isyan hare­ketinin sonucunda kurulan Muvahhidler devletinin temelleri, isyan hareketini başlatan din ilimlerinde sahip olduğu zengin birikiminin yanında eylemci kişili­ğiyle de dikkatleri çeken İbn Tûmert tarafından 1121’de atılmış, resmen kuruluşu ise 1130’da Abdülmü’min el-Kûmî tarafından gerçekleştirilmiştir. Bu nedenle cevap “A” seçeneğidir.

Zellâka Zaferi ve Ukliş Zaferi Murabıtlar döneminde kazanılmış zaferlerdir. el-Erek Zaferi ise Muvahhidler döneminde kazanılmıştır. Bu nedenle cevap “C” seçeneğidir.

İbnü’l-Ahmer olarak bilinen Muhammed b. Yusuf, Gırnata’da 1238’de ‘emîrü’l-müslimîn’ unvanı ve ‘Gâlib-Billâh’ lakabıyla biat alıp Nasrîler hanedanını kurdu. Endülüs’te Müslümanların hâkimiyetindeki son devlet olan ve yaklaşık 250 yıl hüküm süren Nasrîler, kurucusuna ve kurulduğu yere nispetle Gırnata Benî Ahmer Devleti adıyla da anılır. Bu nedenle cevap “B” seçeneğidir.

1490 yılı baharına kadar Gırnata hariç diğer şehirlerin tamamı Nasrîlerin elinden çıkmış oldu. 1490’da harekete geçen İspanyollar civardaki yerleşim merkezlerini ve ekinleri tahrip edip Gırnata surlarına dayandılar. 3 Ocak 1492’de ise Gırnata’ya girdiler. Böylece Müslümanların Endülüs’teki son ba­ğımsız devleti ortadan kalktı. Bu nedenle cevap “D” seçeneğidir.

1609 yılında Valencia’nın yayınladığı bir sürgün fermanında, moriskoların üç gün içinde krallık topraklarından ayrılmalarını ön­görüyordu. 1609-1614 yılları arasında İspanyol krallıklarının topraklarında yaşayan yüz binlerce morisko sürgün olarak topraklarından ayrıldı. Bu sayının 600 bin civa­rında olduğu tahmin edilmektedir. Bu nedenle cevap "E" seçeneğidir.

1031’de Emevî Devleti’nin yıkılmasından sonra da bunu resmileştirerek
Endülüs’ün çeşitli bölgelerinde 1091’e kadar varlıklarını sürdürmeye
çalıştıkları bu döneme mülûkü’t-tavâif adı verilir.

Cehverîler (1031-1070)
Cehverîler’in kurucusu olan Cehver b. Muhammed, Endülüs Emevîleri döneminde
vezirlik görevini üstleniyordu. Endülüs’te artan karışıklıklar karşısında çözüm bulamayan
Emevîler şehir halkı tarafından Kurtuba’dan çıkarılıp Endülüs Emevî Devleti
resmen ortadan kalkınca, vezirliği dönemine halkın menfaatleri ve huzuru doğrultusunda
verdiği isabetli kararlardan dolayı halkın güvenini kazanan Cehver b. Muhammed,
Kurtuba halkının destek ve ısrarı üzerine yönetimi üstlendi. Böylece Kurtuba
merkezli bazı yakın şehirleri de içine alacak olan Cehverîler kuruldu. Cehver b.
Muhammed, ilk olarak Endülüs’teki siyasi karışıklıklardan dolayı oldukça istikrarsız
bir hale gelen Kurtuba’da huzur ve asayişin tekrar temin edilmesi için harekete
geçti. Bunun için Kurtuba’nın önde gelen kişilerini bir araya getirerek bir şûra heyeti
oluşturdu ve politikalarını bu heyetin görüşleri doğrultusunda şekillendirdi. Cehver
b. Muhammed, sadece Kurtuba’da değil, Endülüs’ün tamamında barışın hâkim olması
için emîrlikler arasında arabuluculuk yaparak otoritesini genişletmeye çalıştı.
1043’te ölen Cehver b. Muhammed, idarenin ehil kişiler tarafından yürütülmesini
istediğinden kendisinden sonra oğullarından birini veliaht tayin etmemişti. Fakat
onun yönetiminden memnun olan Kurtubalılar, yerine oğlu Muhammed’i getirdiler.
O da babasının siyasetini takip etti. Muhammed’den sonra Cehverîlerin başına
geçen oğlu Abdülmelik b. Muhammed’in, babası ve dedesinin halka yakın idare tarzını
terk etmesi halk arasında huzursuzluğa neden oldu. Bunun üzerine Abdülmelik,
işleri vezir İbrahim b. Sekkâ’ya bıraktı. İbrahim’in başarılı idaresiyle Kurtuba’da
huzur yeniden tesis edildi. Fakat bu durumu kendi menfaatleri açısından hiç istemeyen
Abbâdîler, İbrahim b. Sekkâ’nın Cehverîleri kendi hâkimiyeti altına almak
istediği yönünde Abdülmelik’e asılsız bir haber ulaştırdılar. O da vezirini 1063’te
idam ettirdi. Böylece Abbâdîlerin öncülüğünde bu yetenekli vezir ortadan kaldırıldı.
Bu esnada Zünnûnîlerin Kurtuba’yı kuşatması üzerine Cehverîler Abbâdîlerden
yardım istediler. Daima Kurtuba’yı ele geçirmek arzusunda olan Abbâdîler bunu
bir fırsat olarak gördüler. Zünnûnîlere karşı Cevherîlere yardıma gelerek Kurtuba’yı
istila yoluyla ele geçirdiler (1070). Abdülmelik b. Muhammed ve ailesinin şehirden
çıkarılarak sürgün edilmesiyle Cehverîlerin siyasi hayatı sona erdi

‘el-Mansûr’ lakabını alan oğlu Yahya'dır.

1492 yılında Müslümanların elinde kalan son toprak parçası
olan Gırnata’nın Kastilya tarafından ele geçirilmesiyle reconquista sona ermiştir.

İbnü’l-Ahmer olarak bilinen Muhammed b. Yusuf, Gırnata’da
1238’de ‘emîrü’l-müslimîn’ unvanı ve ‘Gâlib-Billâh’ lakabıyla biat alıp Nasrîler
hanedanını kurdu

1369’da Merînî hükümdarının
gönderdiği donanmanın da desteğiyle 1344’te kaybedilen Cezîretülhadrâ’yı
geri aldı. Bu dönem Nasrîlerin en parlak dönemi oldu.

25 Ekim 1491’de, Gırnata’nın İspanyollara teslim anlaşması yapıldığında
Müslümanlara, yani moriskolara haklarının korunacağına dair Ferdinand
ve Isabella tarafından teminatlar verilmişti.

Müslümanların en ciddi isyanı 1568-1570 yılları arasında Granada’da görüldü.
Alpujarras İsyanı olarak bilinen isyan şiddetle bastırıldı, isyancıların elebaşları
ve isyana katılan çok sayıda kimse idam edildi.

1609-1614 yılları arasında İspanyol krallıklarının topraklarında yaşayan yüz
binlerce morisko sürgün olarak topraklarından ayrıldı.

Endülüs Yahudileri büyük baskı
gördükleri İspanya’dan sürüldükten sonra Osmanlı topraklarında tam bir hürriyet
içinde yaşadılar.

Endülüste Amiri ailesinin 1009 da görevden alınmasıyla 1031 kadar olan süre Emevi hanedanlığınınn that kavgaları ve iç çekişmelerle geçmiştir. Bu kargaşa ortamında merkezden uzakta yaşayan iddareciler merkez otoriteyle aralarındaki bağları koparmış ve bağımsız hareket etmeye başlamışlardır. 1031 de emevi devletini yıkılmasıyla bunu resmileştirmişler ve 1091 e kadar varlıklarını sürdürmeye çalışmışlardır. Bu döneme Mülük’t-tavaif dönemi denir.

Yaklaşık 20 emirliğin hüküm sürdüğü bu dönemde bazı emirlikler güçleriyle ön plana çıkmıştır.abadiler, Zünnünliler, cevheriler, hammudiler, hudiler, Eftasiler, Ziriler gibi.