İSLAM TARİHİ VE MEDENİYETİ I

Hz. Nûh’un büyük oğlu Sâm’a nispet edilen kavimlerdir. Esasen kültürel çevreyi ifade eden Sâmî kavramı Arabistan, Afrika, Irak ve Suriye’nin çeşitli bölgelerindeki benzer özelliklere sahip diller konuşan Akkadlar, Ârâmîler, Bâbilliler, Asurlular, Süryânîler, Nabatîler, İbrânîler, Habeşler, Fenikeliler, Ken’ânîler, Amurîler ve Araplar gibi kavimleri kapsar.

Kır, sahra, çöl anlamlarındaki bâdiyede develeriyle birlikte konargöçer olarak yaşayan bedeviler deve veya keçi kılından yapılmış çadırlarda ikamet ettiklerinden ehlü’l-veber, ehlü’l-hıyâm veya sekenetü’l-hıyâm adlarıyla anılır. Köy, kasaba ve şehirlerde kerpiçten yapılmış evlerde yerleşik hayat yaşayanlara ise ehlü’l-meder adı verilir. İlk defa Kur’an-ı Kerim’de, yerleşik hayat yaşayan Araplarla bedevî Araplar birbirinden ayrılarak bedeviler a’râb olarak adlandırılmıştır. Böylece bir ırkın adı olmakla birlikte yarımadanın köy ve şehirlerinde yaşayanlarına arap, çölde göçebe olarak yaşayanlara ise bedevî anlamında a’râb denilmiştir.

Arabistan’ın geçmişine dair elde edilen sınırlı sayıdaki arkeolojik belge, bölgede Yontma Taş ve Cilâlı Taş devirlerinde hayat olduğunu göstermektedir.

Arabistan’da ilk defa para Maîn kralları tarafından bastırılmıştır.

Sebe Devleti’nin eski merkezi olan Me’rib şehri yakınındaki su seddidir. Sebe Seddi veya Arim Seddi olarak da bilinir. Kur’an-ı Kerim’de ‘Seylü’l-arim’ adıyla yer alan sel baskınınıyla ortadan kalkmıştır.

Câhiliye döneminde ve İslâmiyet’in ilk zamanlarında Arap kabileleri arasında cereyan eden savaşların adıdır. Bazen siyasi, iktisadi sosyal ve psikolojik sebeplerden dolayı meydana gelirse de genellikle sürüler, otlaklar, su kaynakları gibi çok basit sebepler yüzünden çıkardı. Şahıslar veya kabileler arasında çıkan bir tartışma ile başlar, daha sonra savaşa dönüşürdü. Bazen yıllarca devam eden Eyyâmü’l-Arab’ın en meşhur mücadeleleri Ficar savaşlarıdır.

Sözlükte ‘yasaklanmış, korunmuş, dokunulmaz’ manasında olup haram ile eş anlamlı olan harem Mekke ve Medine’nin sınırları Hz. Peygamber tarafından çizilen çevresi için kullanılan bir terimdir. Bu bölgelere harem adının verilmesi, zararlılar dışındaki canlılarını öldürülmesi ve bitki örtüsüne zarar verilmesinin yasaklanmış olmasındandır.

Savaşın haram kabul edildiği dört kutsal ayın adıdır. Haram aylardan zilkade on birinci, zilhicce on ikinci, muharrem birinci ay olmak üzere üçü birbirini takip ederken yedinci ay receb tekdir. Kur’an-ı Kerim’de çoğul ve tekil şekliyle altı kere yer alan bu aylara, savaşın haram kılınması başta olmak üzere yılın diğer aylarından farklı bir önem ve saygınlığa sahip bulunmaları sebebiyle bu ad verilmiştir. İlgili hükümleri Hz. İbrahim tarafından konulan bu aylar zamanla temel amacından uzaklaşmış, ancak İslâmiyet’le yeniden aslî hüviyetine kavuşmuştur.

İslâm’dan önce Mekke’de idari ve askerî olmak üzere başka görevler de vardı. Veraset yoluyla intikal eden kabileye ait sancağın muhafaza görevi ‘livâ’ ile daima başkomutana ait olup sorumluluğundaki ‘ukâb’ bayraktarlık ve sancaktarlık görevlerine karşılık geliyordu. Savaş malzemelerinin korunması ‘kubbe’, dış ilişkilerde siyasî temsilcilik ‘sifâre’ görevlisi tarafından üstleniliyordu.

Arabistan ticaretinin can damarı olan panayırlarda alışveriş yapılır, ilişkiler geliştirilir, dostluklar kurulur, ihtilaflar çözüme bağlanıp antlaşmalar imzalanır, edebî konuşmalar yapılır ve şiirler okunurdu.

Doğru yanıt A'dır.

Doğru yanıt B'dir. Kuzeyde Ürdün’ün liman şehri Akabe’den güneyde Yemen sınırındaki Asîr’e ve doğuda Necid çöllerinden Irak’a kadar uzanan Hicaz, Arabistan’ın en önemli ve müstakil bölgesidir.

Doğru yanıt C'dir. Köy, kasaba ve şehirlerde kerpiçten yapılmış evlerde yerleşik hayat yaşayanlara ise ehlü’l-meder adı verilir.

Hz. İsmail Mekke’ye geldiğinde babası gibi Ârâmîce, Keldânîce veya İbrânîce konuşuyordu. Hz. İsmail ve soyu Arapça’yı Mekke’de öğrenip Cürhümlülere karışarak Araplaştığı için Arab-ı müsta’ribe adıyla anılmıştır. Doğru yanıt C'dir.

Doğru yanıt E'dir. Güney Arabistan’da Maîn Devleti’nden sonra hüküm süren devletlerin ikincisi Sebe Devleti’dir. Güney Arabistan’da Maînliler, Sebeliler ve Himyerîler hüküm sürdü, ardından bölge Habeşliler ve Sâsânîlerin eline geçti.

Doğru yanıt C'dir. Merkezi San’a’nın doğusunda harabeleri bulunan Maîn şehridir. Maîn Krallığı m. ö. 1400-650 yılları arasında Yemen’de hüküm sürdü.

Doğru yanıt B'dir. Devletin merkezi Akabe körfezinin biraz kuzeyindeki Petra’dır.

Kinde Devleti 480 yılı civarında Necid’de Bekir b. Vâil’e üstünlük sağlayan Âkilü’l-mürâr lakaplı Hucr b. Amr tarafından Himyerîlere tabi olarak kuruldu.

Doğru yanıt B'dir. Kureyş kabilesini Mekke’ye yerleştiren Kusay, şehrin yönetimi yanında Kâbe hizmetleri ve idaresiyle ilgili bir takım düzenlemeler yaptı. Kâbe ve Mekke ile ilgili hizmetlerin tamamını elinde toplayarak şehrin yönetimini üstlendi.

Doğru yanıt D'dir. Sözlükte ‘sulamak, su kabı, sulama yeri, suculuk’ gibi anlamlara gelen sikâye, terim olarak Mekkelilerin ve hac günlerinde Kâbe’yi ziyaret için gelenlerin su ihtiyaçlarının karşılanması görevi demektir.