İSLAM TARİHİ VE MEDENİYETİ I - Deneme Sınavı - 6

Muaviye sağlığında oğlu Yezid’i veliaht tayin etmiştir. Nisan 680 tarihinde Muaviye vefat edince aynı gün yerine oğlu Yezid Halife sıfatıyla başa geçti. Medine’de bir kaç önde gelen kişinin itirazları dışında itirazla karşılaşmayan Muaviye Hilafeti Verasete dayalı bir saltanata dönüştürmüş erken dönem islam tarihçileri tarafından bu nedenle şiddetle eleştirilmiştir.

Muaviyenin ölümünün ardından başa geçen Yezid muhallefetin biatını almak için çalışmalara başlar, fakat bir bahaneyle Medine’den Mekkeye giden Hz. Hüseyin biat etmezler. Bunu fırsat bilen Irak’lı muhallifler Hz. Hüseyin’i Kufa’ya davet ederler Eğer Kufa’ya gelirse O’na biat edeceklerini ve Onunla birlikte Yezide karşı savaşacaklarını vaadederler. Yezid durumu öğrenerek Basra valisini Kufa’ya yollar ve isyanı bastırmasını ister. Hz.Hüseyin yoldayken Kufa’da şartların eğiştiğini öğrenir ama yine de yoluna devam eder. Emevi valinin sayıca üstün kuvvetleri Hz. Hüseyini Kerbela mevkiinde kuşatır ve 10 ekim 680 tarihinde Hz. Hüseyin’I ve beraberindeki 71 kişiyi katlederler.

Yezid, Kerbela vakasından sonra hicazda aleyhine yoğunlaşan muhallefeti yumuşatmak için Medine ileri gelenlerinden bir heyeti Şam’a davet etti . bu davete katılan Medine’liler Medine’ye dönünce Yezid’in eğlence ve sefahate daldığını haramlarla meşgul olduğunu anlatarak isyanın farz olduğunu ileri sürdüler. Halk Yezide olan biatını bozarak Hanzala’ya biat etti. Bu gelişmeler karşısında Yezid 12000 kişilik bir orduyu Medine’ye göndererek isyanı bastırdı. İsyancı Medine kuvvetleriyle Yezidin ordusu arasında 26 ağustos 683 te gerçekleşen Savaş Harre savaşı olarak bilinir.

Harre savaşından sonra Medine’deki muhallefeti bastıran Yezid, Asıl hedefi olan Mekke’deki Abdullah b. Zübeyr üzerine bir ordu yolladı. Ordunun başındaki Numeyr Eylül 683 te Mekke’yi kuşattı. Şehrin çevresine yerleştirdiği mancınıklardan atılan taşlar ve yanan paçavralar Kabe’nin büyük oranda yıkılmasına neden oldu, iki ay devam eden kuşatma Yezid’in ölüm haberi gelmesi üzerine kaldırıldı.

Yezid sağlığında oğlu Muaviye’yi veliaht tayin etmişti. Yezid 11 KAsım 683 te ölünce yerine oğlu II. Muaviye tahta çıktı.

II. Muaviye erken yaşlarda ve bir veliaht tayin etmeden ölünce halifelik Emevi devleti için tekrar sorun haline geldi. Emevi ileri gelen kabillelerinin uzlaşması sonucunda Mervan b. Hakem halife ilan edildi. Tarafların anlaşmazlığa düşmeleri sonucu yapılan savaşta Mervan b. Hakem galip gelerek halifeliğin emevilerde ve Mervani kolunda kalmasını sağladı.

Hz. Hüseyin’in intikamını almak amacıyla ayaklanan Muhtar es-Sefkani, Hz. Ali’nin ünlü kumandanı Eşter’in oğlu İbrahimî de yanına alarak 19 Ekim 685 tarihinde ayaklandı. Abdullan b. Zübeyr kendisi için ciddi bir tehtit oluşturan ve bazı başarılar kazanarak güçlenen Muhtar es-Sefkani ile mücadele etmek için kardeşini kufe’ye yolladı ve dört aylık bir kuşatmadan sonra ;Kufe şehrini ala geçirerek Muhtar es-Sefkani’yi öldürdü Nisan 687.

Abdülmelik, Kufe de Abdullah b. Zübeyr’e bağlı birlikleri yenerek halktan biat aldıktan sonra Haccac kumandasında bir birliği Mekke deki Abdullah b. Zübeyr’in üzerine yolladı. 692 yılının başında Taif’te üst kurmuş olan Haccac Halifeden kesin emir alır almaz Mekkeyi 6 ay kadar kuşattı, daha fazla dayanamayan Abdullah b. Zübeyr 1 ekim 692 de kuşatmayı yarmak isterken öldürüldü. Böylece Abdülmelik İslam devletindeki I karışıklıkları sonandırmış ve birliği sağlamış oldu.

Kendi çocuklarını veliaht tayin etmek isteyen Abdülmelik daha önce babasının ikinci veliaht tayin ettiği Mısır valisi Abdülaziz’i vazgeçirmeye çalıştıysa da başarılı olamadı. Abdülaziz’in vefatı üzerine rahatlayan Abdülmelik oğlu Velid’i birinci Süleymanı ise ikinci veliaht ilan etti. Abdülmelik’in 8 Ekim 705’te ölümü üzerine oğlu Velid Emevi tahtına çıktı.

Kuteybe Buhara ve çevresinde iç karışıklıkları engelledikten sonra Orta Asya içlerine doğru seferler yaparak kaşgar kentine kadar ilerledi. Bu sefer sonunda Çin hükümdarı cizye vermeyi kabul etti. Fakat Merv’e dönerken Halife Velid’in öldüğünü ve yerine Süleyman b. Abdülmelik’in geçtiğini öğrendi. Bu olay Orta Asya seferlerinin sonu oldu.

Süleyman b. Abdülmelik iktidara gelince iç karışıklıklar ve isyanlarla uğraşan Bizans’ı fethetmek için çalışmalara başladı. Kardeşi Mesleme’nin komutasındaki bir orduyu İstanbul’u kuşatmak üzere yolladı. Mesleme Sardes ve Bergama’yı alarak ilerledi Çanakkale Boğazını geçerek 1800 gemiyle birlikte İstanbul’u kuşattı (Ağustos 716). Mesleme Süleyma’nın vefatına kadar kuşatmayı sürdürdü. Fakat Bizanslıların Grek ateşi adlı silahları ve şehrin güçlü surları karşısında başarılı olamadı. Ömer b. Abdülaziz halife olunca Ağustos 717 kuşatmayı iptal etti.

Yezid b. Abdülmelik, Abdülmelik tarafından Velid ve Süleyman’dan sonra veliaht tayin etmişti. Ömer b. Abdülaziz’in ölümünün ardından hiçbir güçlükle karşılaşmadan 9 Şubat 720’de tahta çıktı.

Hişam b. Abdülmelik hem fetihlerin hem iç karışıklıkların çok yoğunlaştığı bir dönemde Şubat 724 tahta çıktı.

724-725 yıllarında Horasan’dan yola çıkan Emevi ordusu Fergana ve Belh istikametine ilerlerken Taşkent kuşatması sırasında Türgiş Hanı Sulu’nun baskınına uğradı ve ağır kayıplar vererek;Hucend ‘e döndü. Maveraünnehir’de üstünlük Türklere geçti. 730 yılına kadar Emevi vali ve kumandanları bölge de istikrarı tayin etmekle uğraştılar. Bölge kumandanlarından Cüneyd Semerkend’ı kuşatan Türklere karşı verdiği savaşta büyük kayıplar vermesine rağmen şehri kurtardı.

Halife Hişam, Esed b. Abdullah’ın ölümünden kısa bir süre sonra, bölgeyi iyi bilen Nasr b. Seyyar’ı Horasan valiliğine getirdi. Emevilerin Horasan’daki son valisi olan Nasr bölgedeki karışıklık ve isyanları önleyerek Maveraünnehir’de geçici bir sürede olsa devlet egemenliğini pekiştirdi.

Yezid b. Abdülmelik’in iktidarının ilk günlerinde Ömer b. Abdülaziz’i örnek aldığını söyleyerek, onun uygulamalarını devam ettirme arzusunda olduğunu belirtmesi halk tarafından sevinçle karşılandı. Ancak o kısa bir süre sonra bu tavrından vazgeçerek babası başta olmak üzere diğer Emevî halifelerinin izlediği idari, askeri ve mali politikalari yürürlüğe soktu.

İbrahim’in siyaset hayatı Halife III. Yezid tarafından Ürdün’e vali tayin edilmesiyle başladı ve veliaht ilan edilmesiyle sürdü. İbrahim, Yezid’in ölümünden sonra on üçüncü ve son Emevi halifesi olarak tahta çıktı.

Hişam’ın ölümü üzerine yerine geçen Halife II. Velid’e gönderdiği biat mektubunda Emevi zihniyetiyle örtüşen bir üslup kullandı. Kendisini bu önemli göreve getiren Hişam’ı zalim olarak nitelerken yeni halifeyi överek gönlünü aldı.

Velid b. Abdülmelik 672 yılında doğmuştur.

Velid b. Abdülmelik 715 yılında vefat etmiştir.