İSLAM TARİHİ VE MEDENİYETİ I - Deneme Sınavı - 17

Üçüncü cephe olan İfrîkıye’de Muâviye b. Hudeyc bölgeyi yeniden İslâm hâkimiyetine soktu (665). Ardından Ukbe b. Nâfi’ de Mağrib fetihleri için üs olarak kullanmak amacıyla Kayrevan karargâh şehrini kurdu (670) ve harekâtını Atlas Okyanusu’na doğru genişletirken başarılı politikasıyla bölge halkı Berberilerin İslâm’a girmesini hızlandırdı.

Bu bilgi doğrultusunda doğru cevap B şıkkıdır.

Muâviye, iç karışıklıklar dolayısıyla yaklaşık on yıldan beri durmuş olan fetih hareketlerini üç ayrı cephede yeniden başlattı. Hz. Ali ile mücadelesi sırasında vergi vermek zorunda kaldığı Bizans üzerine 662 yılından itibaren yeniden seferler düzenledi. 669’da karadan ve denizden İslâmî dönemdeki ilk İstanbul kuşatması gerçekleştirildi. Fedâle b. Ubeyd ve Süfyân b. Avf kumandasındaki birlikler Yezid b. Muâviye komutasında desteklenmekle birlikte başarı sağlanamadı. Müslümanlar çok sayıda şehit verdiler. Meşhur sahabe Ebû Eyyûb el-Ensârî bu kuşatma sırasında hastalanarak vefat etti. 670 yılında Kyzikos (Kapıdağ) yarımadası ele geçirildi ve buradan başlatılan akınlarla İstanbul dört yıl süreyle muhasara edildi (674-678). Ancak Bizans karşısında başarı sağlanamadı.

Bu bilgiler doğrultusunda doğru cevap C şıkkıdır.

Câbiye’de Mervan’ın halifeliği konusunda sağlanan ittifak Dımaşk’ta durumun istikrara kavuşmasına yetmedi. Câbiye görüşmelerine katılmaktan son anda vazgeçen Dahhâk b. Kays, İbnü’z-Zübeyr’i desteklediğini açığa vurarak emrindeki kuvvetlerle Mercirâhit denilen yerde karargâh kurdu. Toplantının uzamasından istifade edip Kınnesrîn, Humus ve Filistin ordugâhlarından temin ettiği yardımla gücünü arttırdı. Câbiye’den dönen Mervân b. Hakem, Dahhâk’ı ikna edemeyince Mercirâhit’te iki taraf arasında yirmi gün süren çok kanlı bir savaş cereyan etti. Mervân, özellikle Dahhâk’ın Dımaşk’tan ayrılmasının ardından başlattığı isyanla şehirde kontrolü eline geçiren Yezid b. Ebü’n-Nims’in erzak ve asker desteği sayesinde kesin bir zafer kazandı (Muharrem 65/ Ağustos-Eylül 684). Böylece Mervân bir taraftan Emevî saltanatının devamını, diğer taraftan halifeliğin Mervânî koluna geçmesini sağlamış oldu. Bundan sonra halifelik Emevîler’in yıkılışına kadar onun soyunda kaldı.

Bu bilgiler doğrultusunda doğru cevap D şıkkıdır.

Emevî ileri gelenleri İslâm’a katılma hususunda geç kalmış olmakla birlikte idarî konularda tecrübeli oldukları için çeşitli mevkilere getirildiler. Bir süre Hz. Peygamber’in katipliğini yapan 602 veya 603 doğumlu olan Muâviye, Hz. Ebû Bekir zamanında Suriye üzerine gönderilen dört ordudan birinin başına getirilen ağabeyi Yezid b. Ebû Süfyan’a yardımcı olarak görevlendirilmişti. Ürdün sahil şehirlerinin fethinde büyük başarı sağlayınca Ürdün ve civarına idareci olarak tayin edildi (638). Bir yıl sonra Yezid’in vebadan ölümü üzerine Hz. Ömer tarafından onun yerine Dımaşk valiliğine getirildi. Hz. Osman zamanında 645 yılında Suriye genel valisi oldu. Hz. Osman’ın şehit edilmesine kadar (656) Suriye valiliğini yürüttü.

Bu bilgiler dahilinde doğru cevap E şıkkıdır.

Kerbelâ’da etrafı kuşatılan Hz. Hüseyin, Kûfelilerin vaat ettiği desteğin bir türlü gelmemesi üzerine bir çıkış yolu bulmak maksadıyla Ömer b. Sa’d’a Mekke’ye geri dönmek, sınır şehirlerinden birine giderek cihatla meşgul olmak veya Şam’a giderek Yezid’le görüşmek istediğini teklif ettiyse de Ubeydullah tekliflerden hiç birisini kabul etmedi. Nihayet 10 Muharrem 61 (10 Ekim 680) Cuma günü Kerbela’da gerçekleşen ve birbirine denk olmayan kuvvetlerin çarpışması sonucunda Hz. Hüseyin ve beraberindekilerden 72 kişi şehit edildi.

Bu bilgi doğrultusunda doğru cevap A şıkkıdır.

Hastalığının ağırlaşması üzerine yakınları, kardeşi Hâlid b. Yezid’i veliaht tayin etmesi konusunda ısrar ettilerse de o, halifeliğin hayrını görmediğini, bir de veliahtlığa getireceği kişinin hatalarının vebalini üstlenemeyeceğini söyleyerek geri çevirmiştir.

Bu bilgi doğrultusunda doğru cevap B şıkkıdır.

Halifeliği kabile asabiyeti temeline dayanan bir mücadeleyle ve kılıç zoruyla ele
geçiren Muâviye’nin en kalıcı icraatı oğlu Yezid’i veliaht tayin etmesi, böylece devleti veraset kuralını esas alan bir hanedana dönüştürmesidir. Meşhur rivayete göre
bunu, Kûfe Valisi Mugîre’nin tavsiyesiyle ve Müslümanların hilâfet meselesi yüzünden yeni bir anlaşmazlığa düşmelerini engellemek amacıyla yaptığını söyleyen Muâviye, Medine dışında önemli bir muhalefetle karşılaşmadı.

Bu bilgiler doğrultusunda doğru cevap C şıkkıdır.

Yezid döneminde iç savaşlar sebebiyle fetihler nerdeyse durmuştur. Sadece kuzey Afrika’da Muaviye tarafından azledildikten sonra göreve iade olunacağına dair teminat verilen ve Yezid’in emriyle tekrar bölgeye gönderilen Ukbe b. Nâfi’, Bizans ve Berberî kuvvetlerinden bazılarını mağlup etmiştir. Ancak bu galibiyet kalıcı olmamış, Ukbe’nin Berberî reisi Küseyle’nin toparlamaya muvaffak olduğu Bizans kuvvetlerine yenilip şehit düşmesiyle fethedilen yerler tekrar İslâm hâkimiyetinden çıkmıştır. Yezid döneminde Bizans üzerine Muaviye’nin iktidarı boyunca senede iki defa düzenlenen yaz ve kış seferlerine ara verildiği gibi fetihten sonra Kıbrıs ve Rodos adalarında iskân edilen Müslümanlar geri çekilmiştir.

Bubilgiler doğrultusunda doğru cevap D şıkkıdır.

Muâviye, iç karışıklıklar dolayısıyla yaklaşık on yıldan beri durmuş olan fetih hareketlerini üç ayrı cephede yeniden başlattı. Hz. Ali ile mücadelesi sırasında vergi vermek zorunda kaldığı Bizans üzerine 662 yılından itibaren yeniden seferler düzenledi. 669’da karadan ve denizden İslâmî dönemdeki ilk İstanbul kuşatması gerçekleştirildi. Fedâle b. Ubeyd ve Süfyân b. Avf kumandasındaki birlikler Yezid b. Muâviye komutasında desteklenmekle birlikte başarı sağlanamadı. Müslümanlar çok sayıda şehit verdiler. Meşhur sahabe Ebû Eyyûb el-Ensârî bu kuşatma sırasında hastalanarak vefat etti. 670 yılında Kyzikos (Kapıdağ) yarımadası ele geçirildi ve buradan başlatılan akınlarla İstanbul dört yıl süreyle muhasara edildi (674-678). Ancak Bizans karşısında başarı sağlanamadı.

Bu bilgiler doğrultusunda doğru cevap E şıkkıdır.

Hz. Peygamber Bedir Savaşı’na giderken Osman’ı hasta olan kızının başlında Medine’de bıraktı. Zafer müjdesinin Medine’ye ulaştığı gün Rukıyye öldü. Hz. Peygamber, Bedir’e katılanlardan sayarak ganimetten hisse verdiği Hz. Osman’ı daha sonra diğer kızı Ümmü Külsûm ile evlendirdi. 630 yılında onun da vefatı üzerine evlenecek başka kızı olsaydı onu da vereceğini söyleyerek damat olarak memnuniyetini dile getirdi. Onun en meşhur lakabı Hz. Peygamber’in iki kızıyla evlendiği için iki nur sahibi anlamında ‘zü’n-nûreyn’dir.

Abdülmelik çok sevdiği Velid’i iyi yetiştirmek istemiş, ancak yanından ayrılmasını da arzu etmemişti. Bundan dolayı Arapça dil kurallarını ve gramer inceliklerini öğrenmesi için Velid’i çöle göndermeyerek eğitim ve öğretimini sarayda alması için çaba gösterdi. Velid’in konuşurken fazla dilbilgisi hatası yaptığını görünce çöle göndermediğine pişman olmuştu. Açık ve düzgün konuşamayan Velid halife olunca Arapça gramer hocası tutarak bu eksikliğini gidermeye çalışmıştı. Doğru yanıt “A” şıkkıdır.

Velid babasının bıraktığı yerden icraatları sürdürdü. Başta Irak genel valisi Haccâc b. Yusuf olmak üzere bu yeniden yapılandırmaya katkıda bulunanları görevlerinde bırakarak İslâm tarihinin ikinci büyük fetih harekâtını başlattı. Bu dönemde fetihler Hazar ülkesi, Orta Asya ve Hindistan, Kuzey Afrika ve İspanya ile Anadolu üzerinde yoğunlaştı. Doğru yanıt “D” şıkkıdır.

Hz. Ömer zamanından itibaren Suriye ve Mısır valileri sahil şehirlerindeki Bizans’tan kalma tersaneleri faaliyete geçirmek ve donanma kurmak için çaba göstermeye başladılar. Dımaşk valisi Muâviye b. Ebû Süfyân, daha Hz. Ömer zamanında Kıbrıs’ın fethi için izin istemiş, ancak halife, müslümanları tehlikeye atmamak için deniz seferine izin vermemişti. Hz. Osman, sefere sadece gönüllülerin katılması şartıyla Kıbrıs fethine çıkılmasına izin verdi. Mısır valisini de sefere çağıran Muâviye, ashaptan birçok gönüllünün yanında Ubâde b. Sâmit ile hanımı Ümmü Harâm’ın da katıldığı bir sefer düzenledi. 649 yılı ilkbaharında 1700 gemiyle Akkâ’dan denize açıldı. Kıbrıs yöneticilerinin yıllık 7200 altın vergi ödemeyi kabul etmeleriyle Kıbrıs barış yoluyla fethedildi. Vergiyle ilgili yükümlülüklerin yerine getirilmemesi üzerine, 654 yılında İkinci Kıbrıs seferi gerçekleştirildi ve savaş yoluyla fethedilen adaya 12. 000 Müslüman asker yerleştirildi.

Babası Abdülmelik’in vefatı üzerine (8 Ekim 705) Velid Emevî tahtına çıktı. Doğru yanıt “D” şıkkıdır.

Velid zamanında Asya fetihleri Irak valisi Haccâc b. Yusuf tarafından yönetiliyordu. Ülkedeki iç karışıklıkların durulmasında önemli rol oynayan Haccâc, Velid’in işbaşına geldiği yıl Kuteybe b. Müslim’i Horasan valiliğine tayin etti. Doğru yanıt “C” şıkkıdır.

Haccâc Fars bölgesinin merkezi Şîraz’daki öncü kuvvetlerinin başına getirdiği akrabası Muhammed b. Yusuf es-Sekafî’yi daha sonra Sind’in fethiyle görevlendirdi. Doğru yanıt “D” şıkkıdır.

Velid zamanında Anadolu’ya yapılan seferlerde özellikle Mesleme b. Abdülmelik adı öne çıkar. Doğru yanıt “A” şıkkıdır.

I. Velid halife olunca İfrîkıye ve Mağrib’i doğrudan hilâfet merkezine bağlı ayrı bir eyalet haline getirdi. Kuzey Afrika ve İspanya fetihlerinde etkin rol oynayan Musa b. Nusayr’dan valilik görevini sürdürmesini istedi. Mağrib-i Evsat’ın fethini tamamlayarak bölgede istikrarı sağlayan Musa, Berberi kabilelerin merkezi Tanca’ya kadar ulaştı. Mağrib-i Aksâ’yı fethetmek için harekete geçen (706) Musa, iki yıl içerisinde Sebte hariç Kuzey Afrika’nın tamamı Müslüman egemenliği altına alındı. Doğru yanıt “E” şıkkıdır.

Musa b. Nusayr, Tanca Valisi Tarık b. Ziyâd’ı, çoğunluğu Berberîlerden oluşan 7000 kişilik bir ordunun başında İspanya seferine çıkardı. Tarık, adını o günden beri kendisine nispet edilen karaya çıktığı yerdeki kayalıklardan (CebeliTarık) alan boğazı geçerek Algeciras’e (el-Cezîretü’l-hadrâ) hâkim oldu (28 Nisan 711). Doğru yanıt “D” şıkkıdır.

Süleyman iktidara gelince I. Velid zamanında başlatılan sefer hazırlıklarını hızlandırdı. Hazırlıkları yerinde görmek ve orduyu yolcu etmek için Bizans’a yönelik seferlerde üs olarak kullanılan Halep yakınlarındaki Dâbık’a geldi. Ardından yaklaşık 100.000 kişilik ordunun başına Bizans cephesinin ünlü kumandanlarından kardeşi Mesleme’yi getirerek Eylül 715’te buradan yola çıkardı. Mesleme, Abydos (Nara) Burnu’na yönelip Çanakkale Boğazı’ndan Trakya’ya geçerek İstanbul’u kuşattı (Ağustos 716). Doğru yanıt “C” şıkkıdır.