İSLAM MEZHEPLERİ TARİHİ - Deneme Sınavı - 8

Başka bir erkân “Koldan Kopan Erkânı”dır. Bu erkân bir âyinden ziyade gençleri toplantıya alıştırma, onlara âdâb ve erkân hususunda duygu verme, tarikat mefkûresini aşılama amaçlı bir muhabbet meclisidir.

Yesevilik tarikatının kurucusu ve göçebe Türkleri eserleri ile etkiliyerek İslam dinine kazandırmış bu üşünürümüz Hoca Ahmed Yesevi'dir. Doğru yanıt 'B'.

D şıkkı haricindeki tarikatlar Orta Çağ'da Türkmenlerin kabul ettiği bazı tarikatlar olup Vahhabilik bunlardan biri değildir. Dğru yanıt 'D'.

Babai hareketi Anadolu Selçukluları döneminde başlamış, Baba İshak tarafından öğretilen bir tasavvuf anlayışı olarak ortaya çıkmıştır. Doğru yanıt 'A'.

Kalenderlik içindeki Kalenderiyye akımına 'Horasan Erenleri' denmekte idi. Doğru yanıt 'D'.

Safevilik ilk defa 14.yy dan sonra ortaya çıktığından en geç tarikat verilenler arasından Safevilik'tir. 'E' şıkkı doğrudur.

Şeyh Haydar On İki İmam Şiiliği'ne gönderme yapmak için on iki müridini seçer ve onlara kızıl börk (başlık) giydirir. Haydar bağlılarına bu tarihten sonra Kızılbaş denilmiştir. Doğru yanıt 'A'.

Çaldıran savaşı iki Müslüman devlet olan Safevi ve Osmanlı arasında geçmiştir. Doğru yanıt 'C'.

Yeniçeri ocağı içinde de temsil imkanı verilen tarikat Bektaşiliktir. Bunun sebebi şüphesiz bu tarikatın siyasetten ayrılması ve kendi içine kapanması sonucuyladır. Doğru yanıt 'B'.

Bektaşi tarikatının da diğer benzer pek çok tarikat gibi en önemli gelir kaynağı bağışlardır. 'E' şıkkı doğrudur.

Dardan İndirme Erkanı, Hakk'a yürüyen (Ölen) kimse için helallik isteme erkanıdır. Doğru yanıt 'B'.

İmamiye mezhebi on ikinci imamın beklenen kurtarıcı olduğunu ileri sürmüş ve mehdiliği onun önemli bir vasfı haline getirmiştir. Bu yüzden beklenen mehdi inancı zamanla Şiiliğin temel inanç esaslarından biri haline gelmiştir. Buna göre beklenen kurtarıcı, yani mehdi, on ikinci imam olan Muhammed bin Hasan el-Askeri’dir.

Sünni kaynaklarda mesih ve mehdi kavramları, birbirinden farklı olarak kullanılmakta ve iki ayrı şahsa işaret etmektedir. Mehdi, Hz. Peygamber neslinden adı Muhammed bin Abdullah olacak bir kimse iken, mesih Hz. İsa’dır.

Mirza Gulam Ahmed Kadiyani (1835-1908) tarafından Hindistan, Pencap, Kadiyan’da 19. Yüzyılın sonlarına doğru kurul bir dini hareket olan Ahmedilik, Mirzailik ve Kadiyanilik adlarıyla da anılmaktadır. Hareketin kurucusu ve bağlıları, kendileri için Ahmediyye ismini kullanmışlar ve resmi makamlarca da bu isimle anılmışlardır. Ancak İslam dünyasında tanımlandıkları isim genellikle Kadiyanilik olmuştur.

1844 yılında Şiraz’da Kazım Reşti’nin görüşleri ışığında kendisinin mehdiye açılan kapı, yani bab olduğunu ilan eden Mirza Ali Muhammed Babilik, bir başka deyişle Bahailik dini hareketinin kurucusu olmuştur.

Ahmedilik, İslam’ın ibadet ve muamelat konularında tamamen Hanefi mezhebinin yaklaşımını benimsemektedir.

Ahmediliğini, Sünni mezheplerle en önemli ayrılık konularından birisini cihad konusundaki düşünceleri oluşturmaktadır. Buna göre silahla cihad devri geçmiştir. İslam’ın yayılması için cihad, kalem ve dua ile yapılmalıdır. Bu konudaki tutumları, İngilizlerin önemli ölçüde işlerine yaramış, bağımsızlık mücadelesi veren Müslümanların ise zararına olmuştur.

Babilik-Bahailik mezhebi 19. Yüzyılda İngiltere, Fransa ve Rusya gibi büyük devletlerin baskısı altında olan ve bir kurtarıcının beklendiği İran’da ortaya çıkmıştır.

Mirza Ali Muhammed, hareketin İran’ın büyük şehirlerinde taban bulmasından aldığı cesaretle iddialarını daha ileri bir boyuta taşıdı ve kendisinin Allah tarafından insanlara gönderilen bir peygamber olduğunu ileri sürdü. El-Beyan adı altında kaleme aldığı eserini, bu yeni peygamberliğin kutsal kitabı olarak niteledi ve Kur’an’dan daha üstün oluşunu temellendirmeye çalıştı. O kendisinin peygamberliği ile birlikte Kur’an’ın neshedildiğini, dolayısıyla İslam şeriatının emir ve yasaklarının kaldırıldığını ve el-Beyan ile yeni hükümlerin getirildiğini ileri sürdü.

Mezhebin yeni olarak ön plana çıkardığı dini hüküm ve esasların, Yahudilik, Hıristiyanlıktan izler taşımakla birlikte, temelde İslamiyet’ten alındığı görülmektedir.