İSLAM MEZHEPLERİ TARİHİ - Deneme Sınavı - 11

Yezidilikte yiyeceklerden marul, bakla, lahana, balık, geyik ve horoz eti yemek yasaktır. Özellikle horoz kutsaldır. Çünkü o Melek Tavus’u simgelemektedir. Aynı şekilde koyu mavi elbise giymek, helaya girmek ve hamamda yıkanmak de haramdır. Çünkü hela ve hamamlar şeytanın oturdukları yerler olarak görülür. Ayrıca şeytan ve mel’un gibi kelimeleri kullanmak da yasaklar arasındadır.

İçinde geliştiği ilk mistik yapı olması dolayısıyla ilk dönemlerde Yesevîlik, 13. yüzyılda Baba İlyas’ın önderliği dolayısıyla Babaîlik, Hacı Bektaş Veli’yle irtibatı dolayısıyla 15. yüzyılın ardından belli bölgelerde Bektaşîlik, Safevî tarikatı sonrasında 15. yüzyılın son çeyreğinden itibarenbazı ocaklar açısından Kızılbaşlık, bazı bölgelerdeki mensuplarının meşguliyetlerine bağlı olarak Tahtacılar bu adlandırmalardan bazılarıdır. Günümüzde ise bazan sadece Alevîlik ve Bektaşîlik bazan araya tire konularak Alevîlik-Bektaşîlik bazan da tek kelime ile Alevîlik biçiminde anılmaktadır.

Geniş bir coğrafi mekanda, farklı hükümranlıklar halinde varlığını sürdüren Türkler 10. yüzyıldan itibaren kitleler halinde Müslüman olmaya başlamışlardır. İlk olarak 922 yılında İdil Bulgar Hanlığı (770 1237), ardından Karahanlılar (840-1212), daha sonra Gazneliler (963-1186) İslamiyet’i benimsemişlerdir.

Oğuz Yabgu devletinde bir komutan olan Selçuk Bey 985 yılında kalabalıklarla birlikte İslâm dinini seçmiş, davet ettiği din adamları vasıtasıyla bu dinin Oğuzlar arasında hızla yayılmasına öncülük etmiştir.

İlk dönemdeki tasavvufi yapıların başında Ahmed Yesevî’ye nispetle anılan Yesevîlik gelir. Diğer bir tasavufi yapı Vefâîlik’tir. Diğer bir tasavvufi yapı ise Kalenderîlik’tir. Bu çerçevede zikredilmesi gereken son tasavvufi yapı Haydarîlik’tir.

Anadolu'nun bazı yerleşim merkezlerini dolaşan ve müritleriyle görüşüp onların desteğini alan Şeyh İsmail, Azerbaycan, Nahçıvan gibi yerleri ele geçirip büyük zaferler elde etmiş ve Tebriz’de şahlık tahtına oturmuş, On İki İmam adına hutbe okutup para bastırmış ve 1501 yılında resmen Safevî Devletini kurmuştur.

Bektaşîlik’te Hacı Bektaş Veli’den sonra ikinci pîr (pîr-ı sânî) Kabul edilen Balım Sultan’ın asıl ismi Hızır Bali’dir.

Yakın dönemdeki en önemli olay Yeniçerilik’le birlikte Bektaşî tekkelerinin kaldırılması olmuştur.

Sultan Abdülaziz (1861-1876) döneminde Bektaşîler yaklaşık on yıl içinde bazı temel eserleri neşretme imkânı bulmuşlardır. Ayrıca bu dönemde Bektaşî tekkeleri yeniden açılmaya ve canlandırılmaya başlanmıştır.

Üçüncü kapı “marifet” olup makamları edepli olmak, heybet, sabır ve namazla Allah’tan yardım dilemek, kanaat göstermek, hayalı olmak, cömertlik, ilim sahibi olmak, teslimiyet ve rıza, marifet ve kendi özünü bilmektir.

Köyün ileri gelenleri toplanır ve Abdal Mûsâ kurbanına karar verirler. Görevli olanlar evleri dolaşarak lokma toplarlar. Kurbanlar kesilir, lokmalar hazırlanır. Cem gerçekleştirilir. Abdal Mûsâ kurbanı dolayısıyla o yıl insanların elem, keder, hastalık ve belâlardan korunacağına ve kazançların bereketli olacağına inanılır. Bu duruma “Abdal Mûsâ Erkânı” adı verilir.

Alevilk ilk mistik yapı olması dolayısıyla ilk dönemlerde Yesevilik; 13. yüzyılda Babailik; 15. yüzyılın ardından belli bölgelerde Bektaşilik; 15. yüzyılın son çeyreğinde Kızılbaşlık ve bazı bölgelerdeki mensuplarının meşguliyetlerine bağlı olarak Tahtacılar olarak adlandırılmıştır. Cevap A şıkkıdır.

Alevilik 16. yüzyıldan itibaren son şeklini almıştır. Cevap D şıkkıdır.

İlk dönem tasavvufi yapılar denildiğinde şu sıralama yer alır: Yesevilik, Vefailik, Kalenderilik,Haydarilik. Bektaşilik 15. yy'da görülür. Cevap A şıkkıdır.

Cevap A şıkkıdır. Diğer şıklar Safevilikle ilgilidir.

Aşağıdan yukarıya doğru sıralama şöyledir: Muhiplik, Dervişlik, Babalık, Mücerretlik, Halifelik. Cevap A şıkkıdır.

Diğerleri de önemlidir ama en diye sorulduğundan cevap A şıkkıdır.

Zekat, ibadetlerden biridir.

Semah hizmeti bu toplantılarda canların hak aşkıyla dönüşlerinin canlandırılmasıdır.  Bunu yapan kişiye de Semazen denir. Cevap E şıkkıdır.

Bektaşilik önce kaldırılmış ama sonra yeniden alan açılmıştır. Cevap C şıkkıdır.