İSLAM MEZHEPLERİ TARİHİ - Deneme Sınavı - 3

Günahlardan korunmuş olmak gibi bir vasfı , yani ismet sıfatı yoktur.

Ubeydullah'ın mehdî olarak zuhur etmiş olması.

Altıncı halife Hâkim'in tecessüd-i ilâhî iddiasında bulunarak, farklı bir inanç sistemi kurması

Nizariyye

Hz.Hüseyin, 61/680 yılında yanındaki az sayıda aile efradıyla birlikte Kerbela’da hunharca şehid edilmiştir. Doğru cevap "A"dır.

İslâm tarihinde genellikle eş-Şî‘atü’l-ûlâ, yani ilk Ali taraftarları olarak anılmışlardır. Doğru cevap "A"dır.

Ali’nin ilahlığını, vasîliğini, Ali evlâdının kutsallığını, geleceği bildiklerini, tenâsüh, rec‘at, bedâ ve ibâha ile ilgili iddiaları ileri süren Keysâniyye müşterek ismi altında toplanan Beyâniyye, Cenâhiyye, Harbiye, Hâşimiyye, Kerbiyye, Muhtâriyye ve Rizâmiyye gibi fırkalar, ğâlî fırkalar olarak kabul edilmektedir. Doğru cevap 'E'dir.

Bugün Zeydîler’in yoğun olarak yaşadığı Yemen'dir.

Zeydiyyye’ye göre tevhid, Allah’ı birlemek demektir. Yani Allah’ın zâtını her türlü şüpheden uzak tutmaktır. Allah’ın sıfatları O’nın zâtının aynıdır. Bu sıfatların zıtları Allah’a nispet edilemez, Allah’ın zâtına zâid değildirler ve kadîm de olamazlar. Mahlûkâtın sıfatları Allah’a izafe edilemez. Allah’ın sıfatları zâtından, zâtı da sıfatlarından ayrı değildir. Allah zâtıyla alîm, kadîr, semî, basîr ve hay’dır. İnsan, aklıyla Allah’ı bilmekle mükelleftir. İnsan aklı eşyanın iyi ve kötü (husun-kubuh) vasfını bilebileceği için, akıl sorumlu olmanın şartıdır. Doğru cevap 'C'dir.

Zeydiyye’ye göre Hz. Peygamber, sağlığında isim vererek ve şahıs belirterek yerine bir imam tayin etmemiş ve vasiyette bulunmamıştır. Doğru cevap 'C'dir.

Efdal, en üstün ve en erdemli, mefdûl ise daha az üstün ve daha az erdemli kişi demektir.

Kuzey Afrika’da İsmâiliyye’yi yayıp Fâtımî devletinin temellerini atan kişi, İsmailî davetçi (dâî) Ebû Abdullah eş-Şiî’dir.

Nizârî İsmâilîler de İsmâiliyye’nin temel inanışı olan bâtınî akideyi bütünüyle sürdürürler. Onlara göre İslâm’ın şartı iman (velâyet), tahâret, namaz, zekat, oruç, hac ve cihat olmak üzere yedi esastan ibarettir. İmanın en önemli şartı, zamanın imamını bilmek ve onun emirlerine boyun eğmektir. İman, sadece imama velâyet ile mümkün olur. İmânın ve İslâm’ın diğer esasları, velâyetin sadece yardımcı unsurlardır. Allah’ı tanıma, zamanın imamını tanımadır. İmam cismen fanî bir insana benzer, fakat onun ilahî tabiatı kesinlikle bilinemez. Doğru cevap 'A'dır.

Çağdaş yazarlardan Muhammed Cevâd
Muğniye’ye göre “Şîa, diğer fırkalardan şu görüşleriyle ayrılır: İmam,
Nebi’den gelen bir nasla tayin olmuştur. Nebi’nin, halifesinin tayinini
unutması ve halifelik işini ümmetin seçimine bırakması caiz degildir. İmam,
büyük ve küçük bütün günahlardan korunmuştur. Nebi imâmete başkasını
değil, Ali b. Ebî Tâlib’i tayin etmiştir ve o ashâbın kesinlikle en üstünüdür”. C seçeneğinde Nebi’nin, halifesinin tayinini
unutması ve halifelik işini ümmetin seçimine bırakması caizdir dendiğinden cevap C seçeneğidir.

Şiî müellifler, meşruiyet gerekçesiyle Şîa’nın lafzî ve ıstılahî
anlamını birbiri yerine kullanırken, bazı Sünnî kaynaklar da o dönemdeki
mevcut siyasî topluluk için Râfıziyye veya Sebeiyye isimlerini
kullanmışlardır. Muhaliflerinin zem, dışlama ve ayıplama maksadıyla
kullanmış oldukları bu kavramların dinî içeriklerinin ve bununla ilgili diğer
görüşlerin ne zaman, kimler tarafından ve hangi şartlarda savunulduğu ve
aidiyeti konusunda ise önemli tartışmalar vardır. Cevap B seçeneğidir.

Başkent Medine dışındaki İslâm beldelerinde, yukarıda belirtilenler
yanında, İslâm’a sonradan girip ihtidâ edenler sebebiyle, halife aleyhinde
başlatılan cereyanlar hızla gelişti. Şiîliğin Hz. Osman dönemindeki fitne
olaylarına bağlı olarak ortaya çıktığı görüşünde olanlar, daha çok İbn Sebe
meselesinden hareket etmektedirler. Her ne kadar erken dönem Şiî
kaynaklarda da, Hz. Ali hakkında, onun imâmetinin farz olduğunu ileri süren
ilk kimsenin Yemenli İbn Sebe olduğu şeklinde kayıtlar mevcut ise de
(Nevbahtî, s. 20), Şiîliğin İbn Sebe ile birlikte Hz Osman döneminde
başladığı iddiası önemli sorunları içermektedir. Öncelikle İbn Sebe’nin
kimliği meçhuldür ve kim olduğu hakkında farklı rivayetler bulunmaktadır. Doğru cevap B seçeneğidir.

Ruhların bir bedenden diğerine intikali (tenâsüh/ruhgöçü) adını alır.Peygamber’in vasîsi olup nübüvvet otoritesine sahip bulundukları, gaybı
bildikleri, bir kısmının ölmeyip gözden uzaklaştıkları ve tekrar dönecekleri
(rec‘at),haramı helal, helali de haram sayma ve ibadetlerin farziyetini
kaldırma (ibâha) ,Allah’ın bir şeyi bilmezken daha
sonra bilmesi (hudûsü’l-ilm),bir şeyin iyi yahut kötü olarak ortaya
çıkacağını bildirmişken aksinin zuhur etmesi (bedâ) olarak adlandırılır. Doğru cevap E seçeneğidir.

İlk dönemden itibaren ortaya çıkan bu gruplardan Hz. Ali’nin ilahlığını ve
ölümsüzlüğünü ileri süren Sebeiyye, Ali’nin ilahlığını, vasîliğini, Ali
evlâdının kutsallığını, geleceği bildiklerini, tenâsüh, rec‘at, bedâ ve ibâha ile
ilgili iddiaları ileri süren Keysâniyye müşterek ismi altında toplanan
Beyâniyye, Cenâhiyye, Harbiye, Hâşimiyye, Kerbiyye, Muhtâriyye ve
Rizâmiyye gibi fırkalar, ğâlî fırkalar olarak kabul edilmektedir. Sebeiyye bunların arasında yer almadığından cevap D seçeneğidir.

Zeyd b. Ali’nin, imam olacak kişinin bizzat kılıcını çekerek mücadele
etmesi gerektiği fikri ve Ebû Bekir ile Ömer hakkındaki kanaatleri,
Zeydiyye’yi döneminin diğer Şiî hareketlerinden ayırmıştır. Zeyd’e göre
Ali’nin Fatıma’dan gelen neslinden âlim, zâhid, cömert ve zulme karşı çıkan
kim olursa olsun imamdır. Takiyyeye uyarak evinde oturan, siyasete
karışmayan ve cihattan geri kalan kimse ise imam sayılamaz. İmam Allah
yolunda gerçek anlamda cihat eden ve mensuplarını savunan kimsedir.
İmamın Hasan veya Hüseyin evlâdından olmasının bir önemi yoktur, her
ikisinin soyundan da olabilir. O, bu görüşüyle imâmeti sadece Hüseyin
soyunun hakkı olarak gören İsmâiliyye ve İmâmiyye’ye muhalefet etmiş
bulunmaktadır. Bu sebepten dolayı, daha sonra Hasan neslinden gelen bir çok
Ehl-i Beyt mensubu Zeydiyye’ye tabi olmuştur.
Zeyd’e göre, imâmet şartlarını taşıyıp da imâmetini iddia eden kişinin,
insanları kendisine tabi olmaya çağırması şarttır. C seçeneğinde imamlığın sadece Hüseyin soyunun hakkı olduğu söylendiği için cevap C seçeneğidir.

İtikad konularında Zeydiyye, el-menzile beyne’l-menzileteyn prensibi hariç,
Mu‘tezile’nin beş esasından dördünü bazı küçük farklılıklara rağmen aynen
benimsemiştir. Doğru cevap D seçeneğidir.