İSLAM KURUMLARI VE MEDENİYETİ - Deneme Sınavı - 8

II.Abdülhamid devrinde hazırlanan Kanun-i Esasî’ye (1876) göre kız ve erkek çocuklarına ilköğretim mecburi hale getirilmiş ve böylece çocukların eşit şekilde eğitim imkânlarından yararlanması hukuken sağlanmıştı. 1879’da Maarif teşkilatında yapılan değişiklikle Maarif Nezareti bünyesinde Mekatib­-i Sıbyaniye Dairesi kurulmuştu. Bu, devletin ilköğretim konusuna özenle eğildiğinin bir göstergesiydi.

İnsanca yaşayabilmek, sağlıklı bir toplumun oluşması ile mümkün olduğu için insana değer veren İslâmiyet, onu, kul olmaları bakımından hür ve eşit olarak yaratan Allah’tan başkasına kulluk yapmamaya çağırmıştır. Böylece, diğer insanların zulmünden ve fenalıklarından korumak suretiyle de insanın şahsiyetini korumaya çalışmıştır. Doğru cevap B’dir

Toplumu bir bütün olarak kabul eden İslâm, bu bütünlüğü sevgi, acıma, şefkat ve merhamet gibi insanî duygularla sağlayarak toplumun bütününe bu dayanışma, kaynaşma ruhunu yaygınlaştırıp bütün insanlığın lâyık oldukları ölçüde ve aynı seviyede yararlanmaları için gerekli tedbirlerin alınması yolunda da emir ve hükümler koymuştu. Doğru cevap E’dir

Zekât malî bir ibadettir. İslâm yapısının beş temelinden biridir. Zekât; akıllı,buluğa varmış ve hür olup nisab miktarından fazla mala sahip olan her Müslümana farzdır. Zekâtın farziyeti İslâm’ın ana delilleriyle sabittir. Doğru cevap D’dir

Sadakaların yaygınlaştığı toplumlarda, bunlara dayalı olarak yeni yeni müesseselerin doğması mümkün olabilir. Vakıf müessesesi de böylece doğmuştur denilebilir. Her sınıf insanın yararına olmak üzere tahsis olunan vakıflar, aynı zamanda toplumların, muhtaçlarına yönelik olduğu gibi, sosyal güvenlik ve sosyal sigortaları niteliğini taşımaları sebebiyle de dayanışmaya imkân veren müesseselerden biri durumundadır. Doğru cevap C’dir.

Mahalle sakinleriyle bir esnaf veya sanatkâr zümresinin birbirlerine yardım için yekvücut hareket etmeleri böyle toplumlarda sosyal barışın kendiliğinden oluşmasına yol açmıştır. Bunu gerçekleştiren müesseselerin varlığı ise sosyal huzur ve sükunu yaygınlaştırır. Tarihimizdeki Ahî teşkilatları ile esnaf loncaları bunun çarpıcı örnekleri olarak müstesna yer tutarlar. Doğru cevap B’dir

Sözlükte; durdurma, alıkoyma, ayırma, bağlama gibi manalara gelen, vakıf kelimesi ıstılahta; “bir malı veya mülkü satılmamak kaydıyla bir hayır işine bağışlama, bırakma” şeklinde ifade bulmaktadır. Doğru cevap D’dir.

Vakıf eserlerinin vakfediliş sebeplerini birkaç noktada toplamak mümkün değildir. Aslında vakfın en yararlı ve hayırlısını, “insanların şiddetle ihtiyaç duydukları şeylerde” olabileceğini kabul eden bir anlayışla, insanlar için daha faydalısını yapmanın hedef alındığı farkedilmektedir. Nitekim Türk-İslâm medeniyetinde yapılan eserler incelendiğinde, insanlara yararlı olan ve ihtiyaç duyulan her hususta vakıfların bulunduğu görülür. Doğru cevap C’dir

Devrin üniversite öğrencilerinin de yararlandığı ve yoksullarla yolcuların yemek ihtiyacının temin edildiği ve dar manasıyla “aşevi” demek olan imaret terimi geniş anlamıyla, bir şehrin veya kasabanın nüvesini teşkil eden külliye diyebileceğimiz bu müesseselerin kapsamına giren cami, medrese, bîmârhane, aşevi, tâbhane, mektep, kervansaray, kütüphane, hângâh, arasta, hamam, meşrûta binâlar vs. gibi insanlara faydalı tesisler anlamına gelmektedir. İmaret (külliyenin) kapsamına giren tesislerin azlığı veya çokluğu, vakfın imkânlarına göre değişmektedir. Doğru cevap D’dir

Sağlık kurumlarının İslâm dünyasında çeşitli adlar aldıkları görülmektedir. Bunlar arasında en yaygın olanı dârüşşifâdır. Sağlık yurdu demek olan dârüşşifâdan başka, aynı manada kullanılan diğer isimleri şöyle sıralayabiliriz: Dâru’s-Sıhha, Dâru’l-Âfiye, Dâru’r-Râha, Dâru’t-Tıb, Mâristan, Bîmârhâne, Tâbhâne, Şifâiye vb. Doğru cevap E’dir.

İslâm dünyasında halk yararına veya vakıf esasına göre kurulan dârüşşifâların yanında sonraları tıp medreseleri de açılmıştır. Abbasiler devrinde başlayan bu kurumların ilk büyük örneğini Tolunoğlu Ahmed’in Mısır’da 875 yılında yaptırdığı dârüşşifâ teşkil etmektedir. Doğru cevap A’dır.

Cizye ve harac müslüman olmayanlarla ilgili vergilerdir. Cevap a şıkkıdır.

Teşkilatlı bir kurum  haline gelmesi ilk defa Hz. Ömer zamanında olmuştur.

İbn-i Kemal bu kurumun Osmangazi zamanında ortaya çıktığını söyler. Cevap a şıkkıdır.

Kadının yani hakimin yardımcısı idi. Cevap A şıkkıdır.

Bahsedilen kurum Vakıftır. Cevap a şıkkıdır.

Ahi Evran tarafından 13. yy.'da kurulmuştur. Cevap C şıkkıdır.

Meslek etiğine aykırı hareket eden esnafın papucu çıkarılarak dama atılırdı. Cevap a şıkkıdır.

Hz. Ömer ve Bilal-i Habeşi'nin de bu görevde bulunduğu bilinmektedir. Ama ilk dediği için cevap A şıkkıdır.

Diğerleri de iktisadi kurumlardır ama devlet arazisi demek olan cevap A şıkkıdır.