İSLAM KURUMLARI VE MEDENİYETİ - Deneme Sınavı - 28

İslâm, birbirinden tamamen farkla dört medeniyet ve kültür alanı ile karşılaştı. Bunlar:
Roma (Bizans)
İran
Hint
Çin

Müslüman olmadığı halde, Müslümanlığa meyilleri ve İslâmiyet’i kabulleri umulan ya da Müslümanlara eza ve cefa etmelerinden korkulup yapacakları eziyet ve kötülüklerin önlenmesi düşünülen kişiler. Doğru cevap A'dır.

Konumuz bakımından üzerinde durulması gerekli, kendilerine zekâttan bir pay ayrılması emredilen diğer bir sınıf da boyunduruktan, esirlikten yani kölelikten kurtarılacak kimselerdir. Kur’ân’daki “er-Rikâb” kavramını İslâm hukukçuları ve müfessirleri bu manada anlamışlardır. Doğru cevap C'dir.

Sözlükte; durdurma, alıkoyma, ayırma, bağlama gibi manalara gelen, vakıf kelimesi ıstılahta; “bir malı veya mülkü satılmamak kaydıyla bir hayır işine bağışlama, bırakma” şeklinde ifade bulmaktadır. Doğru cevap D'dir.

Hz. Ömer’e ait Semğ arazisindeki hurmalık ise İslâm tarihinde vakıf statüsü taşıyan ilk işlem olarak kabul edilmektedir. Doğru cevap E'dir.

Okuma ve yazmayı emreden ilk ilâhî mesaj (Bkz. Alak, 96/1-5), sadece peygambere değil, bütün Müslümanlara yüklenen bir sorumluluğu göstermekteydi.

İkinci halife Hz. Ömer devrinde ise her alanda büyük hamleler
yaşanmıştı. Çocukların öğretimi için özel olarak tespit edilen ilk program Ömer bin el-Hattâb tarafından kaleme alınmış ve ülkenin her bölgesine gönderilmişti.

830 yılında Bağdat’ta, Abbasî halifesi Me’mûn tarafından kurulduğu kabul edilen Beytü’l-Hikme ilmî gelişmelerin tetikleyicisi olmuştur.

Selçukluların İslâm medeniyetine kazandırdığı en önemli kurum medreselerdir. Alp Arslan devrinde 1067’de, vezir Nizamülmülk’ün maddî ve manevî gayretleri ile Bağdat’ta yapımı tamamlanan ve adına izafeten “Nizâmiye” ismini alan bu ilk medrese, eğitim-öğretim hayatında önemli bir çığır açmıştı.

Mektebhâne, dâru’t-ta’lîm, mahalle mektebi, beytü’t-ta’lîm ve küttâb'tır.

1868 yılında İstanbul’da bir Daru’lMuallimîn-i Sıbyan açılarak ilkokullara yetiştirilecek öğretmen konusunda önemli bir adım atılmıştır.

1869’da öğrenim süresinin 4 yıl olarak netleştiği görülmektedir.

Darülkurra: İslâm dininin kutsal kitabı Kur’ân-ı Kerim ve onunla ilgili
ilimlerin öğretidiği medreselerdir.

1845’de kadı yetiştirmek için Süleymaniye’de kurulan Muallimhane-i
Nüvvab medresesi 1908’de Mekteb-i Nüvvâb, 1909’da ise Medresetü’lKuzât adıyla faaliyetini sürdürmüştür.

Bu derslerde; Arapça gramerin sarf kısmında Emsile, Binâ, Maksud, İzzî ve Merah; nahiv kısmında Avâmil, İzhâr ve Kâfiye; mantık dersinde Şerh-i Şemsiyye, Şerh-i Tevâli, Şerh-i Metâli‘, Şerh-i İsagoci; fıkıh usulü dersinde de Telvîh kitaplarının tamamının ya da bir bölümünün okunması gerekiyordu.

Hz. Ömer devrinde fetih faaliyetleri iyice arttı. İslâm orduları değişik istikametlerde hareket ederek yeni şehirler, bölgeler ele geçirdiler. Mısır, Filistin, Suriye, Irak ve İran’ın büyük bir bölümü Müslümanların eline geçti. Doğru cevap C'dir.

Bu kararından sonra Halife Ömer, ilk askerî divanı kurdu. Askerliği devamlı hâle getirdi. Bu sisteme dâhil olan askerlerin isimleri divan defterlerine yazıldı. Her askerin aile ve kabilesiyle ilgili bigilere kayıtlarda yer verildi. Doğru cevap D'dir.

Orduyu, II. Mervan’a kadar hamîs adı verilen beş bölüm halinde düzenledi: Buna göre ordu, ortada başkumandanın emrinde savaşan merkez birlikleri (kalbü’l-ceyş), sağ kanat (meymene), sol kanat (meysere), süvarilerden oluşan öncü birlikler (talîa veya mukaddeme) ve artçı birliklerden (sâkatü’l-ceyş) meydana geliyordu. Doğru cevap E'dir.

Ordunun yönetimi Divânu’l-cünd tarafından yürütülürdü. Emevi ordusunun temelini mürtezika denilen nizami ve daimi statüdeki muvazzaf ücretli askerler oluşturuyordu. Bunlar yaptıkları askerî hizmet karşılığında devlet bütçesinden maaş alırlardı. Doğru cevap B'dir.

Müşât veya reccâle, kılıç, kalkan ve mızrakla donatılmış yaya birlikleri idiler. Fürsân denilen atlı birlikler miğferli ve zırhlı olup mızrak ve savaş baltaları taşırlardı. Rumât adı verilen özel yetiştirilmiş okçu birlikleri vardı. Neffâtün, neft yani petrole bulaştırılmış paçavraları düşman üzerine atan askerî birliğin adıydı. Doğru cevap A'dır.