İSLAM KURUMLARI VE MEDENİYETİ - Deneme Sınavı - 27

Abbasiler, Türklerin onlu askerî sistemini uygulamaya başladılar. Buna göre arîf 10 askere, halîfe 50 askere, nakîb 100 askere, kâid 1.000 askere, emîr 10.000 askere komuta ediyordu. Doğru cevap B'dir.

Hassa ordusu, Selçuklu ordusunun çekirdeği idi. Atlı olan bu birliklere sipahi adı veriliyordu. Başkente yakın garnizonlarda otururlardı. Doğru cevap D'dir.

Osmanlı ordusunun önemli askeri kuruluşlarından biri de Akıncı Ocağı’dır. Keşif, yağma veya tahrip maksadıyla düşman topraklarında yapılan askerî faaliyete akın, bunu yapan askere akıncı denilmiştir. Akıncı beyleri ve askerleri, özellikle Rumeli’deki fetihler sırasında büyük hizmetlerde bulunmuşlardır. Doğru cevap C'dir.

Selçuklular ve Osmanlılar döneminde Anadolu’da yapılan önemli dârüşşifâlar arasında Kayseri’de Gevher Nesibe (1206), Sivas’ta İzzeddin Keykâvus Şifahanesi (1217), Divriği’de Turan Melik Dârüşşifâsı (1228), Konya Dârüşşifâsı (1219-1236), Çankırı’da Atabey Cemâleddin Ferruh (1235), Bursa’da Yıldırım (1399), İstanbul’da Fatih (1470), Edirne’de Bayezid (1488) dârüşşifâları önde gelen hastahanelerdir. Bunların hepsi de vakıf müesseseleridir. Doğru cevap D'dir.

Fatih imarethanesinde nâzırından aşçısına, ekmekçisinden kapıcısına kadar değişik hizmet ve görevleri ifâ eden kırk dört kişiye iş imkânı sağlanmıştı. Bunlar arasında, imaret duvarlarına tebeşir, boya, kömür vs. ile yazı yazıp resim yapan çocukların karalamalarını silmekle görevli “Mâhi’nNukûş” (duvar yazılarını temizleyici) gibi ilgi çekici bir görevli de bulunmaktadır. Doğru cevap B'dir.

Hayatının baharında olan genç insanların elinden tutulması, kızların çeyizlerinin hazırlanması, erkeklerin meslek sahibi olup dükkân açmaları gibi birçok konuda hizmet gören vakıflar sayesinde insanlar topluma kazandırılmışlardır. Bu tür vakıflardan en belirgin olanı esnaflarla mahallenin dayanışmasını ortaya koyan avârız vakıflarıdır. Doğru cevap E'dir.

Bezm-i Âlem Valide Sultan’ın Eylül 1842 tarihli vakfiyesinde, Medine’de hac mevsiminde
hacılara ve bütün susamışlara su dağıtılması için yaptırılan sebilde görevlendirilecek kişilere yapacakları ve dikkat edecekleri hususlardan bahsedilmektedir. Doğru cevap A'dır.

Ayette yer alan ve zekâttan faydalanabilecek sınıflar arasında sayılan zekât toplamakla görevli (âmil) olanlar ve müellefetü’l-kulûb dışında kalan diğer sınıflarda ortak olan özellik onların fakir ve muhtaç olmalarıdır. Kaldı ki, âmillerin yaptıkları iş dolayısiyle müellefetü’l-kulûbun da fakirlik ve ihtiyaç içinde olanlara yapabilecekleri ekonomik ve siyasî baskıyı kaldırmak maksadıyla kendilerinden gelebilecek zararı önlemek üzere muhtaç olanlarla ilgili olan harcama kalemleri olduğunu görüyoruz. Doğru cevap C'dir.

İmam Şafiî vakfın menşei konusunda: “İslâm’a mahsustur. Cahiliye çağında ev ve arazi olarak vakıf yapıldığı bilinmiyor. Kâbe ile zemzem kuyusu sevap kazanmak niyeti ile değil, övünmek için muhafaza olunmuştur” demektedir. Doğru cevap B'dir.

Türk donanmasında en büyük gelişme Kanuni devrinde görülür. Bilhassa Barbaros Hayreddin Paşa’nın kaptan-ı deryalığı sırasında Türk donanması dünyanın en büyük deniz gücü hâline geldi. Doğru cevap B'dir.

Araplar, İslâm’ın ilk yıllarında denizcilik hakkında herhangi bir tecrübeye sahip değillerdi. İlk deniz seferi Bahreyn valisi Alâ b. Hadrâmî tarafından geçekleştirdi. Alâ, Halife Hz. Ömer’den izin almaksızın bir askerî birliği gemilerle İran sahillerine geçirdi. Burada bazı sıkıntılarla karşılaştı ve güçlükle Basra’ya döndü. Doğru cevap C'dir.

“Allah size emanetleri ehline vermenizi ve insanlar arasında hükmettiğiniz zaman, adaletle hükmetmenizi emreder.” (Nisa, 4/58). Doğru cevap B'dir.

İslâm dininin yaşanmaya başladığı dönemde, ashab arasında ortaya çıkan anlaşmazlıklarda yargılama görevini Rasûlullah yürüttü. Bu husus, onun Muhacirler, Medineli Müslümanlar (Ensar), Yahudiler ve onların dışındaki Müşrikler arasında akdettiği Medine Sözleşmesi’nden açıkça anlaşılmaktadır. Doğru cevap E'dir.

Günümüzde bilinen anlamıyla hapishane, Hz. Peygamber ve Hz. Ebubekir devrinde mevcut değildi. Bildiğimiz şekildeki hapishane, ancak Hz. Ömer devrinde ortaya çıkmıştır. Zira Allah Rasulü zamanında tutuklanan sanığın, başkalarından ayrılarak bir ev ya da camide yalnız kalması sağlanırdı. Doğru cevap C'dir.

Hulefâ-yı Râşidîn döneminde adlî işlerde Hz. Ömer’in çok ayrı bir yere sahip olduğu bilinmektedir. Hz. Ebubekir’in hilâfeti sırasında Medine’de kadılık hizmetini üzerine alan Hz. Ömer, kendi hilâfeti döneminde bu göreve Ebu’d-Derdâ’yı getirmiştir. Hz. Osman zamanında ise Medine’de kazâ işlerine Mugire b. Nevfel b. Hâris bakıyordu. Doğru cevap B'dir.

İslâm’a göre hakkın kaynağı ilâhi iradedir, Yüce Allah’tır; çünkü ondan
başka Hâkim yoktur. İslâm’da haklar, şer‘î kaynaklar olan kitap, sünnet, icma
ve kıyas ile belirlenen ilâhi ihsanlardır.

“Hukuku’l-ibâd” da denilen insan hakkı, özel olarak kişilerin haklarını
korumayı hedef alan haklar olup daha çok “kul hakları” kavramıyla ele alınır. Genel ya da özel olan bu haklarda hak sahibinin; affetmesi, sulha yanaşması, ibra etmesi ya da mübah kılmasıyla hakkı düşürmesi mümkün ve caizdir.

Dinî emirleri tebliğ görevini yürüten Peygamberimiz, aynı zamanda
kadılık/hâkimlik görevini de yerine getiriyordu. Onun sağlığında, sınırlar
henüz genişlemediği için kendisine götürülen davalar da oldukça azdı.
Herhangi bir şehre, sadece kadılık yapma göreviyle kimseyi tayin etmemiştir.
Bu görevi, bir yere vali olarak atadığı kişilere genellikle ek olarak veriyordu.
Bazen de herhangi bir yerde çıkan birtakım anlaşmazlıkları halletmek için
ashabından birini vazifelendiriyordu.

Hulefâ-yı Râşidîn döneminde adlî işlerde Hz. Ömer’in çok ayrı bir yere
sahip olduğu bilinmektedir. Hz. Ebubekir’in hilâfeti sırasında Medine’de
kadılık hizmetini üzerine alan Hz. Ömer, kendi hilâfeti döneminde bu göreve
Ebu’d-Derdâ’yı getirmiştir.

Hz. Ömer âdil bir halife olarak şöhret bulmuş, bunun yanında kadılık
görevine tayin ettiği kimselere, özellikle Ebu Mûsâ el-Eşarî’ye, Kadı
Şureyh’e, Osman b. Kays’a ve Şam valisi Muaviye’ye gönderdiği yargılama
hukukuyla ilgili yazılı talimatlarla İslâm tarihinde seçkin bir yer kazanmıştır.
Onun, kazânın sağlam bir farz ve uyulan bir sünnet olduğunu belirten
“kadı”nın tarafsızlığı, tarafların delil getirme yükümlülükleri, barışma,
hâkimin yanlış kararından dönmesi, Kitab ve Sünnet’te bulunmayan
hususlarda kıyasa başvurulması, yalancılığı anlaşılıncaya kadar her
Müslümanın şahit kabul edilmesi, delillerin maddî olarak ortaya konulması,
keyfî delillerin kaldırılması, maddî delillerin bulunmadığı hallerde yemine
başvurulması gibi hukukun, yargılama usulüyle ilgili belli başlı esaslarını
koyması, Hulefâ-yı Râşidîn döneminin yargı sahasında ulaştığı seviyeyi
göstermektedir.