İSLAM KURUMLARI VE MEDENİYETİ - Deneme Sınavı - 21

Devrin üniversite öğrencilerinin de yararlandığı ve yoksullarla yolcuların yemek ihtiyacının temin edildiği ve dar manasıyla “aşevi” demek olan imaret terimi geniş anlamıyla, bir şehrin veya kasabanın nüvesini teşkil eden külliye diyebileceğimiz bu müesseselerin kapsamına giren cami, medrese, bîmârhane, aşevi, tâbhane, mektep, kervansaray, kütüphane, hângâh, arasta, hamam, meşrûta binâlar vs. gibi insanlara faydalı tesisler anlamına gelmektedir

İmaret duvarlarına tebeşir, boya, kömür vs. ile yazı yazıp resim yapan çocukların karalamalarını silmekle görevli “Mâhi’nNukûş” (duvar yazılarını temizleyici) gibi ilgi çekici bir görevli de bulunmaktadır.

Sağlık kurumlarının İslâm dünyasında çeşitli adlar aldıkları görülmektedir.
Bunlar arasında en yaygın olanı dârüşşifâdır. Sağlık yurdu demek olan dârüşşifâdan başka, aynı manada kullanılan diğer isimleri şöyle sıralayabiliriz: Dâru’s-Sıhha, Dâru’l-Âfiye, Dâru’r-Râha, Dâru’t-Tıb, Mâristan, Bîmârhâne,
Tâbhâne, Şifâiye vb. Hastaların tedavi edildikleri ilaçların yapıldığı bu yerlere günümüzde hastahane denilmektedir.

Vakıf bir malı veya mülkü satılmamak kaydıyla, Allah rızası için bir hayır işine
bağışlamaya denir.

İşlek yollarda, konak yerlerinde ve ticarî merkezlerde, yolcuları ve bineklerini barındırmak, kervanlarını dinlendirmek gibi hizmetler için yapılmış olan kervansaray ve han tabirlerine eş olarak ribat da demektedirler.

Hz. Ömer devrinde fetih faaliyetleri iyice arttı. İslâm orduları değişik istikametlerde hareket ederek yeni şehirler, bölgeler ele geçirdiler. Mısır, Filistin, Suriye, Irak ve İran’ın büyük bir bölümü Müslümanların eline geçti

Emevi ordusunun temelini mürtezika denilen nizami ve daimi statüdeki muvazzaf ücretli askerler oluşturuyordu.

İlk dönemlerde Emevi ordusunda sadece Arap asıllı askerler vardı. Daha sonra mevâlî, yani Arap olmayan Müslümanlar da askere alındı.

Müşât veya reccâle, kılıç, kalkan ve mızrakla donatılmış yaya birlikleri idiler. Fürsân denilen atlı birlikler miğferli ve zırhlı olup mızrak ve savaş baltaları taşırlardı. Rumât adı verilen özel yetiştirilmiş okçu birlikleri vardı. Neffâtün, neft yani petrole bulaştırılmış paçavraları düşman üzerine atan askerî birliğin adıydı. Bütün bunların dışında kaleleri kuşatmada kullanılan silâhları yapan ve tamir eden, tünel açan, duvar yapan vb. gibi çeşitli zenaat erbabından oluşan mühendisler ve istihkâm birlikleri de vardı.

Müşât veya reccâle, kılıç, kalkan ve mızrakla donatılmış yaya birlikleri idiler. Fürsân denilen atlı birlikler miğferli ve zırhlı olup mızrak ve savaş baltaları taşırlardı. Rumât adı verilen özel yetiştirilmiş okçu birlikleri vardı. Neffâtün, neft yani petrole bulaştırılmış paçavraları düşman üzerine atan askerî birliğin adıydı. Bütün bunların dışında kaleleri kuşatmada kullanılan silâhları yapan ve tamir eden, tünel açan, duvar yapan vb. gibi çeşitli zenaat erbabından oluşan mühendisler ve istihkâm birlikleri de vardı.

Müşât veya reccâle, kılıç, kalkan ve mızrakla donatılmış yaya birlikleri idiler. Fürsân denilen atlı birlikler miğferli ve zırhlı olup mızrak ve savaş baltaları taşırlardı. Rumât adı verilen özel yetiştirilmiş okçu birlikleri vardı. Neffâtün, neft yani petrole bulaştırılmış paçavraları düşman üzerine atan askerî birliğin adıydı. Bütün bunların dışında kaleleri kuşatmada kullanılan silâhları yapan ve tamir eden, tünel açan, duvar yapan vb. gibi çeşitli zenaat erbabından oluşan mühendisler ve istihkâm birlikleri de vardı.

Karahanlı ordusu saray muhafızları, hassa ordusu, melik ve diğer hanedan mensupları ile valilerin emrindeki askerler ve devlete tâbi Çiğil, Karluk, Uğrak gibi Türk boylarına mensup kuvvetlerden meydana geliyordu.

Karahanlı ordusunun başında subaşı adı verilen bir komutan bulunurdu

Hassa Ordusu: Hassa ordusu, Selçuklu ordusunun çekirdeği idi. Atlı olan bu birliklere sipahi adı veriliyordu

Selçuklu devleti serleşkerlik denilen askerî bölgelere ayrılmıştı.

Tevbe suresi 60. ayette belirtildiği üzere, zekât almaya hakkı olanlar arasında; 1. Fakir ve yoksullar 2. Düşkünler 3. Âmiller (zekât işlerinde çalışan ve çalıştırılanlar) 4. Müellefe-i kulûb (kalpleri müslümanlığa ısındırılacaklar) 5. Kölelikten kurtulacaklar 6. Borçtan kurtulacaklar 7. Allah yolunda çalışmakta olanlar ve 8. Yolda kalanlar vardır. Doğru cevap A seçeneğidir.

Şehir, kasaba veya köy gibi belli bir yerleşme bölgesinden gelip geçen bütün yabancılara üç gün müddetle yiyecek-içecek verilmesi, hatta barınması için yatacak yer gösterilmesi bütün Müslüman toplumların âdeti olarak yaygınlaşmıştır. Müslümanlar bu âdeti vakıf olarak, ribat ve kervansaray gibi yolcuların emniyet içinde yollarına devam edebilmeleri için kurulan sağlam ve korunaklı kalelelerle müesseseleştirmişlerdir. Doğru cevap B seçeneğidir.

İbadetlerin rolü, aynı zamanda sosyal dayanışmayı gerçekleştirebilecek nitelik arzetmekle daha da önem kazanmaktadır. Zengin ile fakir arasındaki diyaloğun kurulmasına yardımcı olan ve bu yolda zengine dinî bir sorumluluk yükleyen İslâmiyet; fakirlik ve yoksulluk gibi toplumların en yaygın hastalıklarını tedavi etmek için birçok müessesenin kurulmasını teşvik etmekle kalmamış, bilakis emretmiştir. Nitekim mâlî bir ibadet olan zekât ve sadakalar bu tür müesseseleşmenin en açık örneğini teşkil etmektedirler. Doğru cevap C seçeneğidir.

İslâm hukukunda yer alan zekâta ait hükümler, toplumun refahı, özellikle fakir ve muhtaç kesimin durumunu düzeltmek ve ihtiyacını gidermek için toplum yararına şahsî servete müdahale prensibi Kur’ânı Kerîm’de açık olarak ifadesini bulmuştur. Hem sosyal güvenlik, hem de sosyal sigorta denilen müesseselerin her ikisini de içine alan zekât, fertlerin yarınından emin olarak, rahat ve huzur içinde yaşamalarına yardımcı olur. Doğru cevap D seçeneğidir.

İslâm; rızık kazanmak için gayret sarfetmeden oturmayı, çalışmadan eli kolu bağlı durmayı, dilencilik yoluyla topluma yük olmayı kesinlikle benimsememiştir. Aksine, çalışmanın insan için tek çıkar yol olduğu belirtilirken “iki günü birbirine eşit olan zararda” sayılmıştır. Buna rağmen toplumda muhtaç ve yoksul kesimin bulunabileceği ihtimalinden hareket edilerek sadaka yoluyla, bu durumda olan kimselerin gözetilmesi sağlanırken, bütün müminlerin sadaka vermelerini sağlayan teşvik ve tedbirler getirilmiştir. Doğru cevap E seçeneğidir.