İSLAM KURUMLARI VE MEDENİYETİ - Deneme Sınavı - 13

Devlet hazinesi olan beytülmal, devlete ait malların muhafaza edildiği fizikî mekânı ifade ettiği gibi devlete ait taşınır taşınmaz malların bütününü ve bunların idaresiyle ilgili hukukî kurumu da ifade etmektedir. Bu geniş anlamıyla beytülmal, devlete ait her türlü mal varlığının ve gelirlerin toplandığı, harcamaların yapıldığı, haklara ve borçlara ehil bağımsız bir kurum olarak karşımıza çıkmaktadır. Doğru cevap C'dir.

İslâm hukukuna göre cizye, İslâm devletinin Müslüman olmayan vatandaşından askerlik hizmeti karşılığında alınan bir vergidir. Bu bakımdan kadınlar, çocuklar, yaşlılar ve din adamları bu vergi ile yükümlü değildir. Doğru cevap E'dir.

İslâm devlet kuruluşları içinde bulunan ve tarih boyunca önemli bir fonksiyon icra eden divan teşkilâtı, gerçek manasıyla ilk defa Halife Hz. Ömer tarafından kullanılmıştır. Bu dönemde İslâm devleti, gerek toprak, gerekse maaş bakımından çok geniş ve büyük imkânlara kavuşmuştu. Doğru cevap B'dir.

Osmanlı toplumunun iktisadî ve sosyal yaşantısında önemli hizmetler ifa eden muhtesibin görevlerini maddeler halinde şu şekilde sıralanmaktadır:

Kısaca söylemek gerekirse muhtesib, kadı veya divan tarafından tesbit edilmiş bulunan fiyatların uygulanıp uygulanmadığını kontrol eder, satış yerlerini teftiş eder, lonca üyelerinin tabi olduğu ve ihtisab rüsûmu denilen vergilerin satıcılar ile sanatkârlardan toplanıp toplanmadığını da kontrol etmek suretiyle esnafa nezaret ederdi. Doğru cevap D'dir.

İslâm medeniyetinde toplumun ekonomik hayatı üzerinde etkili olan diğer bir kurum da vakıftır. Maddî bir karşılık beklemeden başkalarına yardım etmek gibi ulvî ve fevkalade bir düşüncenin mahsulü olan vakıf müessesesi, yüzyıllardan beri İslâm ülkelerinde büyük bir önem kazanmış, ekonomik ve sosyal hayat üzerinde derin tesirler meydana getirmiş dinî ve hukukî bir müessesedir. Doğru cevap A'dır.

Özellikle Müslüman Türklerin iktisadî ve ictimaî hayatlarında önemli bir rol oynayan ahilik, asırlarca esnaf teşkilâtlarının maddî ve manevî bir ruhla donatılmasına yardımcı olmuştur. Esnaf ve sanatkârın kaliteli mal üretmesine, tüketiciye daha rahat ve ucuz ulaştırılmasına hizmet eden bir teşkilât olduğu için iktisadî kurumlarımızdan biri olarak değerlendirilmesi gerekmektedir. Teşkilât, elinde bulunduğu yetkiyle doğru çalışmayan, kalitesiz mal üreten, hile yapan ve tüketiciyi aldatan sanatkâr ile esnafı mesleğini icra etmekten men edebiliyordu. Doğru cevap C'dir.

İslâm dünyasında, başka görevleri de olmakla birlikte en önemli vazifesi ekonomik hayatın tanzimi ile ilgili olan kurumlardan biri de hisbe veya ihtisab denilen müessesedir. Hz. Peygamber’in Medine’ye olan hicreti döneminden itibaren varlığı bilinen hisbe, Hz. Ömer’in halifeliği döneminde tam teşkilâtlı bir müessese haline geldi. Doğru cevap D'dir.