İSLAM İBADET ESASLARI

Haccın hangi sene farz kılındığı hakkında değişik görüşler varsa da daha ziyade hicretin dokuzuncu yılında farz kılındığı kabul edilir. Doğru cevap D'dir.

Bayramdan bir gün önce yani arefe (arife) günü bütün hacılar Arafat’ta toplanırlar. Doğru cevap A'dır.

Vacip hac: Bilindiği gibi adakların yerine getirilmesi vaciptir. Bu genel hükmün sonucu olarak hacca gitme adağı olan birisinin hac yapması da vacip olur. Doğru cevap B'dir.

Kırân Haccı: Tek yolculukla hem umre hem hac yapmanın farklı bir uygulamasıdır. Temettu‘dan farklı olarak bunda iki ibadet, aynı ihramla yapılır. Hacı adayı mîkatta hem hac hem umre niyetiyle ihrama girer. Doğru cevap C'dir.

Bir insana haccın farz olması için gerekli şartlar şunlardır:
1- Müslüman olmak.
2- Akıllı olmak.
3- Bâliğ (ergin) olmak.
4- Yeterli maddi imkâna sahip olmak.

5- Sağlıklı olmak.

6- Vakit.

Doğru cevap D'dir.

Yapılan haccın geçerli olasının şartları arasında sağlıklı olmak yoktur. Doğru cevap E'dir.

Safa ve Merve tepeleri arasında say yapmak haccın vaciplerindendir. Doğru cevap C'dir.

Tıraş olmak, başkasını tıraş etmek veya vücudun herhangi bir yerinden kıl almak, tırnak kesmek, ihram elbisesine veya vücudunun herhangi bir yerine güzel koku, parfüm sürmek, hatta temizlikte kokulu sabun kullanmak, her türlü makyaj yapmak kadın erkek herkese yasaktır. İhramlının eşi ile bile cinsel ilişkide bulunması, şehvetle ona dokunması, müstehcen konuşmalar yapması yasaktır. Harem bölgesinde bulunan av hayvanlarının avlanması ve buradaki kendiliğinden biten yeşil otların, çalıların ve ağaçların koparılması, ihramlı olan veya olmayan herkese yasaktır. Doğru cevap B'dir.

Hac niyeti ile ihrama giren âfâkîlerin Mekke’ye geldiklerinde yaptıkları ilk tavafa, kudûm tavafı denir. Haccın rüknü olan tavaf, ifâda tavafı veya farz tavaf da denen ziyaret
tavafıdır. Haccın edâsından sonra memleketine dönmek isteyen hacının yaptığı tavaf, veda tavafıdır ve buna tavafu’s-sader de denir. Umre yapmak için ihrama giren kişinin yaptığı tavafa umre tavafı, adak sebebiyle yapılan tavafa adak (nezir) tavafı, Mescid-i Haram’a girince yapılan ilk tavafa tahiyyetü’l-mescid (selamlama) tavafı, bunların dışında zaman zaman Allah rızası için yapılan tavaflara da nâfile tavaf veya tatavvu tavafı denir. Doğru cevap A'dır.

Umrenin farzları ihram ve tavaftır. İhram, şart; tavaf, rükündür. Doğru cevap E'dir.

Hac kelimesi Arapça’dır ve sözlük anlamı “saygın bir yeri veya şahsı ziyaret etmek maksadıyla yola çıkmak”tır. İslâmî literatürde hac, senenin belli zamanlarında Kâbe’nin ve başta Arafat olmak üzere etrafındaki belli mekânların usûlüne uygun şekilde ziyaret edilmesi, anlamında kullanılır. Doğru yanıt A'dır.

Hac, İslâm dininin temel ibadetlerindendir ve usûlüne uygun olarak yapıldığı takdirde sahibine büyük sevaplar kazandırır. Bunun için onun, sıradan bir ziyaret olarak kalmaması, hac yapan şahsın, bir Müslümandan beklenen manevi havayı yaşaması gerekir. Dinî metinlerde böyle bir hac için hacc-ı mebrûr tabiri kullanılır. Hz. Peygamber “Amellerin hangisi daha faziletlidir?” sorusuna önce “Allah’a ve Peygamberine iman” diye cevap vermiş, “Sonra hangisi?” denince “Allah yolunda cihad” demiş ve “Sonra hangisi” denince de “Hacc-ı mebrûr” buyurmuştur (Buhârî, “Hac”, 4; Müslim, “İman”, 135). Bir başka gün de Hz. Âişe’nin, “Cihadı en faziletli amel sayıyoruz. Biz cihad etmeyecek miyiz?” şeklindeki sorusuna “Sizin için en faziletli cihad, hacc-ı mebrûrdur” diye cevap vermiştir (Buhârî, “Hac”, 4; Nesâî, “Menâsik”, 4). Hz. Peygamber’in, haccın çok faziletli bir amel olduğunu gösteren bazı hadisleri şöyledir:
“Usûlünce yapılan haccın (hacc-ı mebrûr) karşılığı cennetten başkası değildir” (Müslim, “Hac”, 437). Doğru yanıt B'dir.

Kırân Haccı: Tek yolculukla hem umre hem hac yapmanın farklı bir uygulamasıdır. Temettu‘dan farklı olarak bunda iki ibadet, aynı ihramla yapılır. Hacı adayı mîkatta hem hac hem umre niyetiyle ihrama girer. Mekke’ye varınca önce umre yapar ve ihramdan çıkmadan vakti gelince hac vazifesini de aynı ihram ile tamamlar. Arada ihramsız bir hayat yoktur. Kırân haccı yapanın da kurban kesmesi vaciptir. Doğru yanıt C'dir.

İfrad haccı yapanın kurban kesmesi vacip değildir. Kırân ve Temettu‘ haccını yapanın ise kurban kesmesi vaciptir. Doğru yanıt D'dir.

Bir insana haccın farz olması için gerekli şartlar şunlardır:

1- Müslüman olmak.

2- Akıllı olmak.

3- Bâliğ (ergin) olmak.

4- Yeterli maddi imkâna sahip olmak. Ayette de ifade edildiği gibi Kâbe’yi ziyaret etmek için oraya gidebilecek güce sahip olmak hacca özel bir şarttır. Bu güç–özellikle uzaktan gelecekler için- maddi imkân sahibi olmayı gerektirir. Maddi imkândan maksat, temel ihtiyaçlarını karşıladıktan sonra hac için gerekli yol ve ikamet masrafları ile dönünceye kadar bakmakla yükümlü olduğu kişilerin nafakasını sağlayacak mal varlığına sahip olmaktır.

5- Sağlıklı olmak. Ayette de ifade edilen “oraya gidebilecek güce sahip olma” şartının aynı zamanda sağlıklı ve engelsiz olmayı da kapsayıp kapsamadığı konusunda farklı görüşler vardır. Bir görüşe göre hacca gidemeyecek kadar hasta veya yaşlılara, felçlilere, ayakları bulunmayanlara hac farz olmaz. Bunların bizzat haccetmeleri farz olmadığı gibi yerlerine başkalarını vekil tayin edip hacca göndermeleri veya öldükten sonra kendileri adına hac yaptırılmasını vasiyet etmeleri de gerekmez. Diğer görüşe göre ise öteki şartlar bulunduğu takdirde bu gibi sağlık problemi olanlara da hac farz olur. Dolayısıyla onlar, hac edemeden öldükleri takdirde yerlerine vekil gönderilmesi için vasiyette bulunurlar. Bunlardan iyileşme ümidi olmayanlar hayatta iken de vekil gönderebilirler.

6- Vakit: Hac, senenin belli günlerinde edâ edilen bir ibadettir. Dolayısıyla haccın farz olması için sayılan bu şartlar bulunduktan sonra, o kişinin bulunduğu yerden hacca gitmek için gerekli asgarî zamanın da olması lazımdır. Doğru yanıt E'dir.

Haccın aslî vacipleri şunlardır:
1- Sa‘y. Safâ ile Merve arasında yürümek.
2- Müzdelife vakfesi.
3- Cemrelere taş atmak (şeytan taşlama).
4- İhramdan çıkmadan önce saçların kazınması veya kısaltılması (tıraş).
5- Veda tavafı. Doğru yanıt A'dır.

Haccın vacipleri gibi sünnetleri de aslî ve fer’î olarak ikiye ayrılır. Biz burada sadece haccın aslî sünnetlerini sayacağız ve haklarında kısa bilgi vereceğiz.

1- Kudûm (varış) tavafı: Hac niyetiyle ihrama giren kişi Mekke’ye varınca Mescid-i Haram’a gider ve Kâbe’yi tavaf eder. Bu tavaf sünnettir.

2- Hacıların zaman zaman bilgilendirilmesi (Üç hutbe): Hacıları bilgilendirmek maksadıyla yapılan konuşmalardan (hutbe) üç tanesi sünnettir. Bunların birincisi Mekke’de zilhiccenin yedinci günü, ikincisi Arefe günü Arafat’ta öğle ve ikindi namazları birleştirilerek (cem) kılınmadan önce, üçüncüsü bayramın ikinci günü Mina’da yapılan konuşmadır.

3- Terviye günü Mina’ya gitmek ve geceyi orada geçirmek: Zilhiccenin sekizinci günü (terviye) Mina’ya gidip o günün öğle namazından arefe günü sabah namazına kadar geçen beş vakit namazı orada kılmak ve geceyi orada geçirmek sünnettir.

4- Bayram gecesini Müzdelife’de geçirmek.

5- Bayram günlerinde geceyi Mina’da geçirmek.

6- Mina’dan dönerken Muhassab veya Ebtâh denen yerde bir süre dinlenmek. Doğru yanıt C'dir.

İhramlı her türlü davranışına, diğer zamanlara göre daha çok dikkat eder. Günahtan kaçınır, kavgadan, çirkin tartışmalardan, edep dışı konuşmalardan uzak durur. İhrama giren erkekler elbise yerine büyükçe iki havlu şeklindeki izâr ve ridâ ile vücutlarını örterler. İçinde para gibi kıymetli eşyalarını korumak için bellerine kemer bağlamalarına müsaade edilir. Ayaklarına da ayakkabı yerine terlik giyerler. Gözlük ve kol saati serbesttir. Kadınlar için ihram ile getirilen giyim yasağı yüzün örtülmemesidir. Tıraş olmak, başkasını tıraş etmek veya vücudun herhangi bir yerinden kıl almak, tırnak kesmek, ihram elbisesine veya vücudunun herhangi bir yerine güzel koku, parfüm sürmek, hatta temizlikte kokulu sabun kullanmak, her türlü makyaj yapmak kadın erkek herkese yasaktır. İhramlının eşi ile bile cinsel ilişkide bulunması, şehvetle ona dokunması, müstehcen konuşmaalar yapması yasaktır. İhramlı kara avı yapamaz ve avcıya yardım da edemez. Etinin yenip yenmediğine bakılmaksızın insanlardan kaçan, ürken bütün hayvanlar av sayılır. Deniz avı serbesttir. Harem bölgesinde bulunan av hayvanlarının avlanması ve buradaki kendiliğinden biten yeşil otların, çalıların ve ağaçların koparılması, ihramlı olan veya olmayan herkese yasaktır. Doğru yanıt D'dir.

Tavaflar, yapılış gayelerine göre bazı isimler alır. Hac niyeti ile ihrama giren âfâkîlerin Mekke’ye geldiklerinde yaptıkları ilk tavafa, kudûm tavafı denir. Haccın rüknü olan tavaf, ifâda tavafı veya farz tavaf da denen ziyaret tavafıdır. Haccın edâsından sonra memleketine dönmek isteyen hacının yaptığı tavaf, veda tavafıdır ve buna tavafu’s-sader de denir. Umre yapmak için ihrama giren kişinin yaptığı tavafa umre tavafı, adak sebebiyle yapılan tavafa adak (nezir) tavafı, Mescid-i Haram’a girince yapılan ilk tavafa tahiyyetü’l-mescid (selamlama) tavafı, bunların dışında zaman zaman Allah rızası için yapılan tavaflara da nâfile tavaf veya tatavvu tavafı denir. Doğru yanıt E'dir.

Umrenin farzları ihram ve tavaftır. İhram, şart; tavaf, rükündür. Sa‘y ile sonrasında tıraş olmak veya saçları kısaltmak da vaciptir. Doğru yanıt B'dir.