İSLAM İBADET ESASLARI

Kur’ân-ı Kerim’de “zekât” kelimesi otuz iki yerde geçmektedir. Bunlardan sekizi mekkî, kalanı da medenî sûrelerde olmak üzere otuzu bilinen terim anlamında, ikisi ise değişik anlamlarda kullanılmıştır.

Sadaka vermeye tasadduk denir.

Faizle zekâtı karşılaştırarak da şöyle buyurmuştur:
“İnsanların mallarında artış olsun diye faiz (cinsin)de verdiğiniz şey
Allah katında artmaz. Allah’ın rızasını dileyerek verdiğiniz zekât ise, işte
sevaplarını kat kat arttıranlar onlardır’’ (er-Rûm 30/39).

Malın mülkiyet hakkı bulunmakla birlikte, kendisinden faydalanma hakkı bulunmayan mallar zekâta tâbi olmazlar. Meselâ, denize düşen, devletçe el konulan, evde değil açık arazide gömülüp izi kaybolan mallar ile inkâr edilen senetsiz alacaklar bu türdendir. Bu gibi mallar mâl-i dımâr (telef mal) adını alır. Fakat bu mallar ele geçince, –diğer şartları da taşırlarsa- zekâta tâbi olurlar.

Nisabın miktarıyla ilgili olarak Kur’ân-ı Kerim’de herhangi bir belirleme
yoktur. Bu miktar, sadece el-Bakara 2/219, el-A’râf 7/199 ve el-Furkân 25/67 ayetlerinde “el-afv”, yani mükellefin ihtiyaç fazlası gibi çok genel bir ifadeyle açıklanmıştır.

Deve, sığır ve koyun-keçi dışında kalıp, zekâta tâbi olacak diğer sâime
hayvanlar (mesela at) için, değerlerinin %2,5’u oranında zekât ödenir.

Zekâtın rüknü, temliktir. Temlik, zekât malını mülkiyetten çıkarıp, tamamen kendi kullanımlarına göre hareket etmek üzere, zekât ödeneceklere vermektir.

Zekâtı, öncelikle akrabaya ödemek daha faziletlidir. Hz. Peygamber (s.a.), akrabaya vermeyi teşvik ederek şöyle buyurmuştur: “Yoksullara verilen sadaka, tek sadakadır. Akrabaya verilen sadaka ise, iki sadakadır. Biri sadaka, diğeri akrabaya iyiliktir.” (Tirmizî, “Zekât”, 26; Nesâî, “Zekât”, 22, 82; İbn Mâce, “Zekât”, 28).

Hangi yolla elde edilirse edilsin ticaret malları bütün olarak zekâta tâbidir. Ticaret mallarının bütün çeşitlerinde zekât oranı %2,5’tur.