İSLAM İBADET ESASLARI

Bir Müslümanın sadaka verebilmesi için kendisinin ve ailesinin muhtaç durumda olmaması ve borçlu bulunmaması şarttır. Üzerinde kul borcu olan kişinin, ilk önce onu ödemesi gereklidir. Sadaka konusunda Hz. Peygamber’in (s.a.) tavsiyesi şu sırayı izler: 1) Önce kişisel görevlerin yapılması, 2) Artanın aileye, çoluk-çocuğa harcanması, 3) Artanın akrabaya sadaka olarak verilmesi, 4) Son artanın konu komşuya ve muhtaçlara tasadduk edilmesi. Doğru cevap A seçeneğidir.

Kur’ân-ı Kerim sadakayı faizle karşılaştırmış ve "Allah faizin bereketini tamamen giderir. Sadakası verilen malları ise arttırır" (el-Bakara 2/275) buyurmuştur. Zekât ile riba (faiz) ters doğrultudadırlar. Başından sonuna kadar, ahlâki ve manevi yönlerden birbirlerine zıttırlar. Doğru cevap B seçeneğidir.

Malın mülkiyet hakkı bulunmakla birlikte, kendisinden faydalanma hakkı bulunmayan mallar zekâta tâbi olmazlar. Meselâ, denize düşen, devletçe el konulan, evde değil açık arazide gömülüp izi kaybolan mallar ile inkâr edilen senetsiz alacaklar bu türdendir. Bu gibi mallar mâl-i dımâr (telef mal) adını alır. Fakat bu mallar ele geçince, –diğer şartları da taşırlarsa- zekâta tâbi olurlar. Doğru cevap C seçeneğidir.

Orta kuvvette alacaklar; ticaret alacağı olmayan ve adi alacak da denen alacaklardır. Ticarî işyeri olmayan ev, tarla vb. emlâkin kira alacakları, nafaka bedeli, zekâtı gerekmeyen bir malın ihtiyaç dolayısıyla satılmasından doğan alacaklar, birer orta alacaktır. Hiçbir mal veya paraya bedel olmadan miras, vasiyet, mehir, diyet (ölüm/yaralama tazminatı) ve kadının ödeyeceği muhâle’a (anlaşmalı boşanma bedeli) vb. yollarla yepyeni bir kazanç olarak kişinin mülkiyetine başkasından geçecek alacaklar zayıf alacaklar adını alır. Doğru cevap D seçeneğidir.

Temel ihtiyaçlardan sonra artıcı özelliğe sahip belli miktarda yıllanmış mal ve parası bulunan biri için zekât nisabının altın cinsinden miktarı 85 gr. 22-24 ayar altının Türk Lirası karşılığıdır. Doğru cevap E seçeneğidir.

Artıcı olmayan binek hayvanları, oturulan ev, kullanılan ev eşyası ve mesleği icrada gerekli olan aletler zekâta tabi değildir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Deve, koyun ve sığırların zekât konusu oldukları, Sünnet ve icmâ ile sabittir. Koyun ve keçi ile devenin nisap miktarı, konuyla ilgili hadisler doğrultusunda icmayla sabittir; sığırda nisap miktarı ise, farklı hadis rivayetleri dolayısıyla farklı sayıda belirlenmiştir. Koyun ve keçi için kırk, deve için beş tane olmak şarttır. Sığırın nisabı otuzdur. Doğru cevap B seçeneğidir.

Sert olup ateşte eriyen ve kalıp hale gelebilen madenlere; altın, gümüş, bakır, kalay, nikel, kurşun, demir vb. örnek verilebilir. Sadece bu çeşit madenler, zekâta tâbidir. Sert olup ateşte erimeyen ve sıvı hale gelmeyen madenlere ise; kireç, mermer, kömür, alçıtaşı, yakut, zümrüt, elmas vb. madenler örnektirler. Bu çeşit madenler zekâta tâbi değildir. Doğru cevap C seçeneğidir.

Hanefi fakihler cami, okul, çeşme, yol, köprü, ölü borçlarını ödeme ve hayır yolu ve kurumlarına zekât ödenmesini uygun görmez. Çünkü bu gibi kurum ve yerler, hukukî yönden gerçek kişi olmadıklarından, zekâtın rüknü olan temlik gerçekleşmez. Doğru cevap D seçeneğidir.

Mükellef, zekâtını kendi usûl ve fürû‘una ödeyemez. Usûl, kişinin babası, dedesi, anası ve ninesi; fürû da oğlu, kızı, bunların çocukları ve torunlarıdır. Çünkü bu gibi yakınlarına mükellef zaten bakmak zorundadır. Bunun yanında, zekâtın sahih olması için gerekli olan mülkiyetin devri (temlik), bu durumda söz konusu olamaz. Aynı gerekçelerle evli eşler de birbirlerine zekât veremez. Zekât vermede akraba arasında gözetilecek efdaliyet ve öncelik sırası mükellefin, erkek ve kız kardeşleri, bunların çocukları ve amcalar, halalar, dayı ve teyzeler, dayı ve teyze çocukları ve diğer akraba şeklindedir. Doğru cevap E seçeneğidir.

Nitekim Kur’ân-ı Kerim’de ve hadislerde kullanılan sadaka kelimesi, mecburi olan zekât için kullanıldığı gibi, mecburi olmayan infaklar için de kullanılır. Bu sebeple, sadaka kavramı, zekâttan daha kapsamlıdır. Doğru cevap A'dır.

Mülkiyeti kendi üzerinde olmayan maldan zekat verilmez. Doğru cevap D'dir.

Allah’a Ait Borçlar: Kullarca istenmesi söz konusu olmayan adak, keffâret, fitre, hac vb. borçlar, zekâtın farz olmasını engellemez. Doğru cevap E'dir.

Madenler ve defineler için havelân-ı havl şartı aranmaz. Ziraat ürünlerinin de zekâta tâbi olması için, hasattan sonra bir yıl geçmesi şart değildir. Her hasat mevsimi için –yılda birkaç kez ürün alınması halinde dahi- ayrı ödeme yapılır. Doğru cevap C'dir.

Takvim yılının dolmasından sonraki artış ve gelir, zekât konusu malın bedeli olmadığı takdirde, geçen takvim yılının nisabına eklenmez, elde edildiği yılın nisabına eklenir ve öylece zekâtı ödenir. Doğru cevap B'dir.

Koyundaki nisbetler ise şöyledir:
40’tan 120’ye kadar 1 koyun
121’den 200’e kadar 2 koyun
201’den 399’a kadar 3 koyun
400’den 500’e kadar 4 koyun zekât olarak verilir. Sonraki her yüz
koyundan bir koyun verilir. Doğru cevap B'dir.

Nakit, altın ve gümüş dışında kalan ve ticarete sunulan âlet, makine, emtia, sebze, meyve, süs eşyası, arsa, arazi, akar, daire gibi taşınmaz mallar ve ticaret gayesiyle kullanılan her çeşit mal ticaret malı sayılır. Doğru cevap D'dir.

Allah ve din yolunda olduğu izlenimi verecek her türlü faaliyet, fîsebîlillâh kapsamında düşünülebilir ve yapılan yardımlarda kamu yararı ön plana çıkmaktadır. Doğru cevap A'dır.

Zekâtı, öncelikle akrabaya ödemek daha faziletlidir. Akrabadan sonra efdaliyet sırası, fakir komşu ve meslektaşlarındır. Bunlardan itibaren, halka halka uzağa doğru gelişme gösterir. Doğru cevap C'dir.

Zekâtın ödenmeyeceği yerler:

Yakın akraba: Mükellef, zekâtını kendi usûl ve fürû‘una ödeyemez. Usûl, kişinin babası, dedesi, anası ve ninesi; fürû da oğlu, kızı, bunların çocukları ve torunlarıdır. Çünkü bu gibi yakınlarına mükellef zaten bakmak zorundadır. Doğru cevap E'dir.