İSLAM İBADET ESASLARI

Oruç, sözlükte “bir şeyden geri durma, yapmama” anlamına gelen Arapça savm ve sıyâm kelimelerinin Türkçedeki karşılığıdır. Sabaha doğru güneşin doğacağı ufukta beliren beyazlığa fecr (fecir) denir. Sabah aydınlığı başlamadan önce kısa bir süre görülen ve sonra kaybolan dikey beyazlığa fecr-i kâzib (yalancı fecir) denir. Sonra fecr-i sâdık ve ikinci fecir de denen enine bir beyazlık belirir. Doğu ufkunda ufkun altındaki güneşin ışığının ufukta fark edilmesiyle beliren bu beyazlık, zamanla kuvvetlenerek ve alanını genişleterek devam eder ve sonunda güneş doğar. Bu beyazlığa da fecr-i sâdık (gerçek fecir) denir. Oruç vaktinin başlangıcı olarak belirtilen fecir, budur ve onun ufukta görülmesi ile oruç başlar. Bu vakit, takvimlerde imsâk olarak belirtilir. Ayrıca bu anlamda tan yerinin ağarması ifadesi de kullanılır.

Cennetin sekiz kapısı vardır: Salat, Cihad, Reyyan, Sadaka (Zekât), Hac, Af, Eymen (Sağ, mübarek) ve Zikir-İlim kapısı.  Bu kapılardan biri de oruçluların girişine ayrılmış olan “Rayyân” kapısıdır. Bu kapı, onlar girdikten sonra kapatılacak, başkaları oradan giremeyecektir

Ramazan ayında oruç tutmak, daha sonra açıklanacak şartları taşıyan her Müslümana farzdır.  Adak (nezir) oruçları vaciptir. Oruç tutmayı adayan kimsenin o orucu tutması vacip olur. Hz. Peygamberin, oruç tutulmasını tavsiye ettiği veya ramazan dışında genellikle oruçlu geçirdiği günlerde oruç tutmak sünnettir. Mekruh oruç, tutulması hoş karşılanmayan oruçtur. Bunlardaki mekruhluğun sebebi bazen Müslümanların sevincine katılmamak bazen de o günlere dinde olmayan bir kutsallık katmak veya böyle bir görüntü vermektir. Ramazan bayramının ilk günü ve kurban bayramının dört günü oruç tutmak, Müslümanların bayramına katılmamak, ona karşı çıkmak şeklinde değerlendirilir.

Kur’ân’da ramazan ayında oruç tutmayı emreden âyetlerde hasta veya seferde
(seyahat, yolculuk) olanlar bu hükümden istisna edilmiştir. İslâm dini,
insandan gücünün yetmeyeceği veya onu önemli sıkıntılara düşürecek
görevler istemez. İslâm’ın bu ilkesinden dolayı başta hastalık ve sefer olmak
üzere ramazan ayında oruç tutmamaya izin veren bazı haller şunlardır:

1. Yolculuk

2. hastalık

3. Yaşlılık

4. Aşırı açlık veya susuzluk

5. Hamilelik veya emzirme

6. Savaş hali

7. Tehdit

8. Ziyafet

Doğru cevap A'dır.

Ramazan ayı boyunca oruç tutan Müslümanlar bu ay sona erip şevval ayı girince oruca son verirler ve bayram yaparlar. Arapça’da bu bayrama îdü’lfıtr (fıtr bayramı) denir. “Fıtr” (fıtır), oruçlu olmama halini ifade eder. Müslümanlar bu bayramda aynı zamanda sosyal içerikli bir malî ibadet olarak sadaka vermekle yükümlüdür. Bu gün ödenmesi gereken sadakaya sadakatü’l-fıtr (fıtır sadakası/fitre) veya zekâtü’l-fıtr (fıtır zekâtı/fitre zekâtı) denir. Bu manada dilimizde fitre kelimesi yaygınlık kazanmıştır. Doğru cevap E'dir.

Sabaha doğru güneşin doğacağı ufukta beliren beyazlığa fecr (fecir) denir. Sabah aydınlığı başlamadan önce kısa bir süre görülen ve sonra kaybolan dikey beyazlığa fecr-i kâzib (yalancı fecir) denir. Sonra fecr-i sâdık ve ikinci fecir de denen enine bir beyazlık belirir. Sıyam ise bir şeyden geri durma, yapmama anlamındaki Arapça ifadedir.

Ramazan ayında oruç tutmak, daha sonra açıklanacak şartları taşıyan her Müslümana farzdır. Kendisine oruç farz olan bir Müslüman bu ay içinde herhangi bir günü oruçsuz geçirmişse onu daha sonra tutar. Ayrıca keffâret oruçları da farzdır. Bazı hatalı veya eksik davranışlardan dolayı Müslümanlardan bir miktar oruç tutmaları istenir. Bu oruçlara keffâret orucu denir.

Hz. Peygamberin, oruç tutulmasını tavsiye ettiği veya ramazan dışında genellikle oruçlu geçirdiği günlerde oruç tutmak sünnettir. Savm-ı Dâvûd denen ve günaşırı oruçlu olmak şeklinde tutulan oruç da sünnet/mendup oruç kapsamındadır.

İslam alimlerinin çoğunluğunun görüşüne göre Ramazan bayramının ilk günü ve kurban bayramının dört günü oruç tutmak haramdır. Recep ayının birinci günü tutulan oruç ve hafta içinde pazartesi ve perşembe günleri tutulan oruç ise sünnettir. Yalnız cuma veya cumartesi günü yahut muharrem ayının onunda, nevruz gününde (Câferî mezhebi hâriç) oruç tutmak tenzîhen mekruhtur, yani tutulması hoş karşılanmamıştır. Bu günlere ön veya arkasından bir gün ilave edilirse mekruhluk ortadan kalkar.

Ramazan orucunun kazâsı, günü belli olmayan (mutlak) adak orucu ve keffâret oruçlarında imsâkten önce niyet edilmesi şarttır. Ayrıca bunlarda niyet esnasında hangi oruca niyet edildiğinin de belirlenmesi gerekir.

Ay hâli (hayız, âdet) oruç tutmaya engeldir. Yolculuk, hastalık, yaşlılık  ve savaş hâlleri ise oruç tutmamaya izin veren hâllerdir.

Ağız dışı yoldan besleyici madde almak ve içine duman çekmek orucu bozup kazâyı gerektirir. Dişler arasında kalmış nohut tanesi kadar artığı yutmak orucu bozmaz ve mekruh kabul edilmez. Cinsel ilişki ise orucu bozup hem kazâyı hem de keffâreti gerektirir. Yemeği yutmadan sadece tadına bakmak eğer bir mazerete dayanmıyorsa orucu bozmaz ancak mekruhtur.

Oruçlunun kan vermesi orucu bozmaz ancak oruçlu kişiye kan verilmesi orucu bozar. Diğer seçeneklerdeki tedavi ve tıbbi müdahaleler orucu bozmaz.

Fitre vermekle yükümlü olan kimse, bakımlarından sorumlu olduğu şahısları da dikkate alarak kendisi ve onlardan her biri için bir fitre verir. Ergin şahıslar, fitrelerini verme konusunda bizzat sorumludurlar. Dolayısıyla aile reisi durumundaki erkek, eşinin ve ergin çocuklarının fitresini vermekle yükümlü değildir.

Oruç tutmak, Allah’ın ve Peygamberin açık emridir. Ayrıca bir Müslüman adak yoluyla kendi kendini oruç yükümlüsü yapabilir. Ramazan dışındaki günlerde oruç tutmak da sevaptır. Fakat hayatın tamamını oruçlu geçirmek övülecek bir davranış sayılmaz. Belli koşullardaki kişiler, hasta, yaşlı gibi, oruçtan muaf tutulabilirler. Unutularak herhangi bir şey yiyip içmek de orucu bozmaz.