İSLAM İBADET ESASLARI

İslâm’ın hedeflediği temizlik için bu çerçevedeki maddi
temizliğin yerine getirilmesi ile yetinilmemiş, kalbin her türlü kötü
duygulardan arındırılması (tezkiye) olarak tanımlayabileceğimiz manevi
temizlik de şart koşulmuştur. Sahih ibadetlerin geçerli olması, necis pis anlamına geldiğinden doğru cevap B'dir.

Mutlak su: Özellik ve tabii durumunu koruyan, içine özelliğini
değiştirecek başka maddelerin karışmadığı sudur. Kar, yağmur, göl, ırmak,
deniz, kaynak ve kuyu suları bu grupta yer alır. Mukayyet su: İçine temiz bir maddenin katılmasıyla tabii özellik ve niteliğini kaybeden mutlak sulara veya tabii bir oluşumla meydana gelip özel
bir isimle anılan sulara bu ad verilir. Meyve suyu, gül suyu, maden suyu birer mukayyet su örneğidir. C,D ve E seçenekleri de bu tanıma uymadığından cevap A'dır.

Abdestin farzları dörttür; 1.Yüzü yıkamak, 2. Kolları dirseklerle birlikte yıkamak, 3. Başı meshetmek, 4. Ayakları topuklarla birlikte yıkamak. Elleri yıkamak bunların arasında yer almaz. Doğru cevap A'dır.

Abdest, farz, vacip, ve mendup olmak üzere üç kısma ayrılır. Doğru cevap B'dir.

Gusülde ağzı su ile yıkamak (mazmaza), burna su çekmek (istinşak), necis pis anlamlarına gelir.Teyemmüm ise  sözlükte, bir işe yönelmek, bir şeyi kastetmek gibi anlamlara gelir. Doğru cevap E'dir.

Fıkıhta “özür kanı” olarak da adlandırılan istihâza, terim olarak rahmin içindeki damarlardan hayız ve nifas hali dışında ve bir hastalık veya yapısal bozukluk sebebiyle gelen kana denilir. Buna göre istihâza, kadının âdet ve lohusalık dışındaki kanamalarının genel adıdır. Doğru cevap C'dir.

Maddi temizlik, kişinin öncelikle beden, elbise, namaz kılacağı yerin, çevresinin ve her şeyinin dinin pis kabul ettiği maddelerden arındırılmasıdır. Manevi temizlik, kalbin kötülük, kin, haksızlık, çekememezlik, düşmanlık gibi dinin hedefi olan güzel ahlaka aykırı davranış ve düşüncelerden temizlenmesi ve erdemlerle süslemesi demektir. Hükmi temizlik, maddi kirliliğin ötesinde, dinin kirlilik hali olarak kabul ettiği abdestsizlik ve cünüplük durumlarından yine dinin öngördüğü biçimde temizlenmektir.C, D ve E seçenekleri de yanliş olduğundan cevap B'dir.

İslamiyette hedeflenen ideal temizliğin üç aşaması vardır. Birinci aşama, beden, elbise ve çevre temizliği şeklinde ifade edilebilecek olan maddi temizliktir. Bu temizlik, ibadetlerin önşartı olarak ve onlara hazırlık olduğu için aynı zamanda ibadet kapsamında değerlendirilmiştir. İkinci aşamada abdest ve gusül gibi esasen ibadet amaçlı temizlik gelmektedir. İbadetlerden alınması gereken haz ve Allah ile iletişim kurabilmek büyük ölçüde bu temizliklere bağlı olduğu için bunlar yerine getirilmeden ibadete başlanılamaz. Üçüncü aşamada kişinin azalarını gıybet, yalan, haram yeme, haset, kibir, hırs ve gösteriş gibi kötü huylardan temizlemesini hedefleyen ahlakî ve manevi temizlik gelir. Gusül bunların arasında yer almadığı için cevap A'dır.

Nifas, doğumun arkasından gelen kandır. Bu kanın gelmesiyle kadında bazı ibadetleri yapmaya engel olan hükmi kirlilik (hades) durumu oluşur. Dilimizde bu duruma loğusalık, nifas halindeki kadına da loğusa denir. Hayızlı kadın gibi loğusa da maddeten temiz sayılır. Dolayısıyla onun da, bedeni, artığı, teri ve pişirdiği temizdir. Loğusalığın en kısa süresi için bir sınır yoktur. Bir gün bile sürebilir. Bu süreyi belirleyen bir ayet veya hadis olmadığından, loğusalığın var olduğu süre dikkate alınır. Bu süre de kadınlara göre değişebilir. Hanefilere göre en uzun süresi kırk, Şâfiîlere göre ise altmış gündür. Azami süreden sonra gelen kan istihâza kanı sayılır. Nifasın başlangıcı, el ayak gibi organları belirmiş bir çocuğun dünyaya gelmesiyle başlar. Henüz organları belirmemiş bir düşükten dolayı nifas hükümleri uygulanmaz. D seçeneğinde Hanefilere göre altmış gün dendiği için cevap D dir.

Teyemmüm abdest ve gusül yerine geçen bedel ve istisnaî bir hüküm olduğu için ona ancak belli bir mazeretin bulunması halinde başvurulabilir. Bunlara teyemmümün sebepleri de denir. Suyun değişik sebeplerle kullanılmasını engelleyen durumlardan ibaret olan bu mazeretleri iki grupta toplayabiliriz: 1. Abdest veya gusle yetecek miktarda suyun bulunmaması 2. Suyu kullanmayı engelleyen fiilî bir durumun veya suyu kullanmamak için dinen geçerli bir mazeretin bulunması. Doğru cevap A 'dır.

Fıkıh literatüründe temizliği ifade etmek için “tahâret”, yer yer de “nezâfet” kelimesi kullanılmaktadır. Ancak tahâret nezâfetten daha kapsamlıdır. Çünkü tahâret, hem maddi ve hakiki pisliklerden (necâset) hem de hükmi kirlilik halinden (hades) temizlenmeyi kapsamaktadır. Hatta bu kelimenin kalbin, gurur, kin, kıskançlık gibi ahlaki ve manevi kirlerden temizlenmeyi de kapsadığı ifade edilmektedir. Dinî literatürde temizlik kavramı, hem necâset denilen maddi, hem hades adı verilen hükmi pisliklerden ve kirlerden temizlenmeyi hem de kalbe hâkim olan ahlaki ve manevi kirleri kapsayacak kadar geniş bir alanı ifade etmektedir. Ancak fıkıh dilinde temizlik kelimesi, daha çok ve doğrudan, maddi ve hükmi pisliklerden temizlenmeyi ifade etmek için kullanılmakta, öncelikli olarak da, beden, elbise ve namaz kılınacak yerin temizliği ile ilgili kuralları anlatmaktadır. Bundan dolayı tahâretin ifade ettiği temizliğe “ibadet amaçlı temizlik” denilmektedir.Beden, elbise ve namaz kılınacak yerden hakiki pisliklerin giderilmesine “necâsetten tahâret” denilir. Abdestsizlik, cünüplük, hayız (aybaşı) ve nifas (loğusalık) durumlarında insanda meydana geldiği düşünülen pisliklerin kaldırılmasına ise “hadesten tahâret” adı verilir.  Doğru yanıt E'dir.

Fıkıh literatüründe temizliği ifade etmek için “tahâret”, yer yer de “nezâfet” kelimesi kullanılmaktadır. Ancak tahâret nezâfetten daha kapsamlıdır. Çünkü tahâret, hem maddi ve hakiki pisliklerden (necâset) hem de hükmi kirlilik halinden (hades) temizlenmeyi kapsamaktadır. Hatta bu kelimenin kalbin, gurur, kin, kıskançlık gibi ahlaki ve manevi kirlerden temizlenmeyi de kapsadığı ifade edilmektedir. Nezâfet ise, sadece hakiki ve maddi pisliklerden temizlenmeyi ifade etmektedir. Her iki kelimenin eş anlamlı olarak kullanıldığı da olmaktadır. Doğru yanıt A'dır.

Necis olan maddeler değişik açılardan kısımlara ayrılmıştır. Akıcı olup olmaması bakımından necâset, katı (câmid) necâset ve akıcı (mâyi‘) necâset olmak üzere iki kısımdır. Gözle görülüp görülmemesi açısından da ikiye
ayrılan necâsetin bu kısımları şöyledir: Görülen necâset (necâset-i mer’iyye), belli bir hacmi olup kuruduktan sonra gözle görülebilen necâsettir. Görülmeyen necâset (necâset-i gayr-i mer’iyye) ise hacmi olmayan, donup kalmayan ve kuruduktan sonra gözle görülmeyen necâsettir. Necisliği hakkında delil olup olmaması veya var olan delilin kuvveti bakımından ise necâset, hafif (necâset-i hafîfe) ve ağır (necâset-i galîza) gibi kısımlara ayrılmıştır. Hafif necâsetlerin pis olduğuna dair şer’î bir delil bulunmakla beraber aksine bir görüş de bulunmaktadır. Bu tür necâsetler söz konusu delile göre murdar ve pis kabul edilmekte ise de, diğer bir delile göre pis sayılmazlar. Hafif diye adlandırılmaları da esasen buradan kaynaklanmaktadır. Ağır necâsetlerin pis olduğuna dair şer’î bir delil
bulunmakta, aksine bir delil ise bulunmamaktadır. Bu sebeple de bunların pis ve murdar olduğunda görüş birliği bulunmakta ve ağır necâset olarak kabul edilmektedirler. Necis sayılan bu maddelerin hangisinin hafif, hangisinin ağır olduğu ve namazın sıhhatine engel olacak ve olmayacak miktarları fakihler tarafından ayrıca belirlenmiştir. Doğru yanıt E'dir.

Maddi ve hakiki temizlik, beden, elbise ve namaz kılınacak yeri dolayısıyla çevreyi necâsetten temizlemektir. Dinen pis olarak kabul edilen maddi ve hakiki kirlilik çeşitli yollarla ve usûllerle giderilebilir. Fıkıh mezhepleri söz konusu usûller konusunda farklı görüş ve yaklaşımlar ileri sürmüşlerdir. Sosyal şartları ve ihtiyaçları dikkate alan Hanefî ve Mâlikî mezhebi, kolaylık ilkesine ağırlık vererek necâseti temizleme yolları konusunda daha müsamahalı davranmıştır. Şâfiî ve Hanbelî mezhebi ise, temizlik usûlleri konusunda daha sıkı şartlar getirmiştir. Maddi ve hakiki pislikten temizlenmek için önerilen yolları kısaca şöyle ifade edebiliriz: Su ile yıkama, suda kaynatma, ateşe sokma, silme, ovalama, kurutma, kazıma, üzerine toprak serpme, içindeki suyun tamamını veya bir kısmını boşaltma, kimyasal yapısını değiştirme (istihâle), tabaklama ve boğazlama. Doğru yanıt D'dir.

Mukayyet su: İçine temiz bir maddenin katılmasıyla tabii özellik ve niteliğini kaybeden mutlak sulara veya tabii bir oluşumla meydana gelip özel bir isimle anılan sulara bu ad verilir. Meyve suyu, gül suyu, maden suyu birer mukayyet su örneğidir. İçinde nohut, mercimek ve benzeri temiz şeylerin pişmesi sebebiyle incelik ve akıcılığını kaybeden sular da böyledir. Doğru yanıt A'dır.

Abdestin farzları, bir fiilin abdest sayılabilmesi için onda bulunması zorunlu
olan ana unsurları ifade eder. İlgili ayette de zikredildiği üzere abdestin
farzları dörttür:
1. Yüzü yıkamak.
2. Kolları dirseklerle birlikte yıkamak.
3. Başı meshetmek.
4. Ayakları topuklarla birlikte yıkamak. Doğru yanıt D'dir.

Sözlükte, akmak anlamına gelen hayız, fıkıh terimi olarak, ergenlik çağına giren sağlıklı bir kadının rahminden hastalık ve lohusalık dışında belirli aralıklarla ve bir süre kan gelmesidir. Bu durum kadınlarda ergenlikten menopoz dönemine kadar, süresi kadından kadına farklı olsa da, her ay devam eder. Dilimizde bu durumu ifade etmek için “âdet hali”, “aybaşı”, “âdet kanaması” gibi ifadeler kullanılır. Doğru yanıt E'dir.

Fıkıhta “özür kanı” olarak da adlandırılan istihâza, terim olarak rahmin içindeki damarlardan hayız ve nifas hali dışında ve bir hastalık veya yapısal bozukluk sebebiyle gelen kana denilir. Buna göre istihâza, kadının âdet ve lohusalık dışındaki kanamalarının genel adıdır. Fıkıh bilginleri, hayız ve nifasın âzami sürelerini belirlemeye çalışırken, hayız ve nifas kanı ile istihâza kanını birbirinden ayırt etmeyi de hedeflemişlerdir. Aynı zamanda onlar bu konuda kadınlara genel ve pratik bir ölçü vermek de istemişlerdir. Bu konuda her bir kadının kendi tecrübe ve kanaati önem taşır. Ancak bir hastalık durumu söz konusu olduğu için, nihaî olarak tıp biliminin tesbitlerinin ölçü alınması gerekir. Doğru yanıt D'dir.

Hayız ve nifas, bir nevi abdestsizlik ve cünüplük hali, yani hükmi kirlilik (hades) veya mazeret kabul edilir. Bu durumda olan kadınların tabi oldukları dinî hükümler kısaca şöyledir:
1. Boy abdestinin (gusül) gerekmesi ve cinsel ilişkinin yasak olması: Hayız ve nifas durumunda olan kadınların bazı ibadetleri yapmaları ve cinsel ilişkiye girmeleri haramdır. Dolayısıyla bu durumları sona eren kadınların boy abdesti almaları gerekir. Namaz, oruç ve hacda tavaf gibi ibadetleri yapabilmeleri, Kur’ân’ı ele almaları ve Kur’ân okuyabilmeleri ve kocalarının kendileriyle cinsel ilişkiye girebilmesi için böyle bir abdesti almaları farzdır.
2. Kadının âdet görmekle ergen sayılması: Genç kız âdet görmeye başlayınca ergen sayılır ve namaz, oruç, hac, zekât gibi dinî emir ve yasakların muhatabı olur.
3. Namazdan muaf tutulma ve orucu erteleme: Âdetli ve loğusa kadının namaz kılması ve oruç tutması câiz değildir. Hayzın bu iki ibadetin ifasına engel bir mazeret sayıldığında fıkıh bilginleri görüş birliği etmişlerdir. Hayız süresince terk edilen namazların kazâ edilmesinin gerekmediği, oruçların ise temizlendikten sonra tutulacağı hususlarında da görüş birliği vardır. Bu konudaki görüş birliğinin delili, Hz. Peygamber'in bilgi ve onayı dâhilinde cereyan eden uygulamalardır. Doğru yanıt D'dir.

İlk üç çeldirici abdest gerektiren doğal kirlilik durumudur. E şıkkı kirlilik hali değildir. Hükmi kirlilik hali 'D' şıkkında doğru olarak verilmiştir.