İSLAM İBADET ESASLARI

Doğru seçenek D

Doğru seçenek B

Doğru seçenek C

Doğru seçenek A

Doğru seçenek D

Doğru seçenek E

Doğru seçenek A

Dünya ve âhiret mutluluğunu elde edebilmek Allah’ın rızasını kazanmaya, hayatını ve insani ilişkilerini O’nun istediği doğrultuda düzenlemeye bağlıdır. Yüce Allah bu konuda insan aklına rehberlik ederek, vahiy adı verilen özel bir iletişim yoluyla rızasının nasıl kazanılacağının yolunu göstermiştir. Bu yolun adı en genel anlamıyla dindir. Dinin temel amacı, insanı hem dünyada hem de âhirette mutluluğa götüren yolları göstermektir.

Haramlık durumuna “hurmet”, haram kılmaya “tahrîm”, haram kılınan fiile veya nesneye de “haram” adı verilir. Muharram, hazr, mahzûr, memnû, menhiyyun anh terimleri de, haram terimi yerine kullanılabilir.

Özündeki (aslındaki) veya vasfındaki bir kötülükten dolayı, kesin bir delille ve açık/bağlayıcı bir ifadeyle yapılmaması istenen fiillere haram denir. Tanımdaki üç unsur çok önemlidir: 1- Özünde veya vasfında bir kötülük ve zarar bulunmak, 2- Yasaklığı kesin bir delille sabit olmak, 3- Delâlet açısından kesin bir ifadeyle yasaklanmak. Bu tanıma göre, bir fiilin haram olabilmesi için kesin birer delil olan ayetle, mütevatir veya meşhur sünnetle ve aynı zamanda da kesin ve bağlayıcı bir ifadeyle yasaklanması gerekir.

Özünden haramlar; dinin beş temel amacı olan can, akıl, din, nesil ve malın korunmasını birinci dereceden hedefleyen yasaklardır.

Allah’a şirk koşmaktan sonra, büyük günahlar gelir. Dinî literatürde kebîre (çoğulu: kebâir) denen büyük günahlar da, kendi aralarında bir derecelendirmeye tâbidir. Mesela Hz.Peygamber’e (s.a.) “Hangi günah, en büyüktür?” diye sorulunca şu cevabı vermiştir: “Seni yaratmış olan Allah’a ortak koşmandır.” Tekrar soruldu: “Daha sonra hangisi?” Şu cevabı verdi: “Komşunun hanımıyla zina etmendir.” Üçüncü defa soruldu: “Daha sonra hangisi?” Cevabı şu oldu: “Seninle yemeğini paylaşır korkusuyla çocuğunu öldürmendir.” (Buhârî, “Tevhid”, 40; Müslim, “İman”, 141). Namaz, oruç gibi farzları terk etmek, kumar,
hırsızlık, yalan, iftira, cinayet gibi fiilleri yapmak da büyük günahlar arasındadır.

Helal terimi, mubah teriminin eş anlamlısıdır. Mubah için, ayrıca “hıll (bağlanmamış/yasaklanmamış/bağsız), mutlak (serbest), câiz (olağan)” terimleri de kullanılır.

Mubahın kaynağı, ya dindir (ibâha-i şer’iyye), ya da insanlara her şeyin  serbestliği kuralına haram-helal, kötülük-iyilik, zarar-yarar ölçütlerinin uygulanmasıyla görevli insan aklıdır (ibâha-i akliyye).

Azı dişleriyle kapıp avlayan, parçalayan ve kendisini savunan hayvanların etleri haramdır. Domuz, kurt, ayı, arslan, kaplan, pars, maymun, sansar, sırtlan, fil, köpek, kedi, keler, tilki, gelincik gibi dört ayaklı hayvanlar bu kabildendir. Hz.Peygamber şöyle buyurmuştur: “Azı dişi olan her yırtıcı hayvanın yenilmesi haramdır.”

Tırnaklarıyla kapıp avlanan ve korkunç tabiatlı olan kuşların etleri de haram veya tahrîmen mekruhtur. Kartal, akbaba, atmaca, çaylak, kuzgun, karga, yarasa, şahin gibi kuşlar bu niteliktedir. Hz. Peygamber “Pençesi ile avlanan her kuş haramdır.” buyurmuştur.

İğrenç tabiatlı olan, insana tiksinti veren hayvanların etleri de haramdır. Fare, yaban faresi, yılan, akrep, kene, kurbağa, kara ve deniz kaplumbağası, arı, karasinek, sivrisinek, köstebek, kirpi ve haşerat bunlardandır.

Sigara içmenin hükmü konusunda farklı bir takım görüşler ileri sürülmüştür. Bununla birlikte tıbben sağlığa çok zararlı olduğunun bilimsel yönden açık biçimde anlaşılması, ekonomik yönden israf olması, ailelerin nafakasını kısıtlaması, doğal ve toplumsal çevreye zararları gibi gerekçelerle, birçok âlim bu sayılanların gerçekleşmesi halinde sigara içmenin haram olduğunu söylemiştir. Belirtilen üç ölçütten herhangi biri gerçekleşmezse, sigara içmek en azından tahrîmen mekruhtur. Nargile ve enfiye gibi bir takım kötü alışkanlıklar da, sigara çerçevesinde düşünülmelidir.

Tavlanın yasaklığını bildiren hadisler, kumara âlet edilmesiyle ilgilidir. Ayrıca, satrançla ilgili haramlık için, sağlam bir delil yoktur. Sadece dinlenmek ve eğlenmek için tavla, satranç, kâğıt, domino, okey gibi oyunları oynamanın mubah (serbest) olabilmesi için dört şart vardır:
— Namazın geçmesine veya gecikmesine sebep olmamak,
— Hiçbir menfaat beklememek; kumar oynayarak kazanç elde etmek istendiği takdirde, kesinlikle haramdır,
— Oyun esnasında dilini kötü sözden korumak,
— Normal dinlenme ve eğlenme ölçülerini aşarak vakit israfına varan alışkanlık ve düşkünlük haline getirmemek.
Bu sayılan şartlar, dinlenme ve eğlenme amaçlı bütün oyunlar için geçerlidir.

Haramlık durumuna “hurmet”, haram kılmaya “tahrîm”, haram kılınan fiile
veya nesneye de “haram” adı verilir. Muharram, hazr, mahzûr, memnû,
menhiyyun anh terimleri de, haram terimi yerine kullanılabilir.

Allah’a şirk koşmak, ana-babaya karşı gelmek, başkasının malını haksız yere yemek, hırsızlık yapmak, eksik ölçüp tartmak, adam öldürmek, evlilik dışı cinsel ilişki (zina), alkollü içki içmek, kumar oynamak, yalan söylemek, İslâm dininin kesin haram kabul ettiği ve yasakladığı bazı fiillerdir. Haram kılınan fiiller, mutlaka özünde veya vasfında bireysel ya da toplumsal bir kötülük ve zarar barındırır.

Dolaylı haramlar; dinin beş temel amacı olan can, akıl, din, nesil ve malın korunmasını genelde ikinci, bazan birinci dereceden hedefleyen yasaklardır. Riba (faiz) veya fâsit şart içeren satış; başkasının malını rızasız almak gibi.