İSLAM İBADET ESASLARI

Özündeki  veya vasfındaki bir kötülükten dolayı, kesin bir delille ve açık/bağlayıcı bir ifadeyle yapılmaması istenen fiillere haram denir. Tanımdaki  unsurlar çok önemlidir: 1- Özünde veya vasfında bir kötülük ve zarar bulunmak, 2- Yasaklığ ı kesin bir delille sabit olmak, 3- Delâlet açısından kesin bir ifadeyle yasaklanmak. Bu tanıma göre, bir fiilin haram olabilmesi için kesin birer delil olan ayetle, mü- tevatir veya meşhur sünnetle ve aynı zamanda da kesin ve bağlayıcı bir ifadeyle yasaklanması gerekir. Hanefîler, haber-i vâhidle kesin ve bağlayıcı şekilde yasaklanan fiile ”tahrîmen mekruh”, kesin ve bağlayıcı olmayan yasaklamaya ise “ten- zîhen mekruh” adını verirler. Doğru cevap D'dir.

Hanefîlere göre, deniz hayvanlarından yalnızca bütün türleriyle balık helaldir. Kendiliğinden ölmüş ve su üzerine çıkmış balıklar yenmez, çünkü el-Mâide 5/3 ve diğer ayetlerde geçen meyte (:leş) kavramı, balıklar için de geçerlidir. Dalga, taş, buzlar arasına sıkışma, havasızlık, suyun çok sıcak ya da soğuk oluşu, suyun çekilmesi, avlanma, başına sert cisimle vurma gibi sebeplerle ölen balıklar yenir. Doğru cevap D'dir.

Dinin insan için koyduğu yasaklar “haram alanı”nı, müdahale etmeden insanı serbest bıraktığı geniş kısım ise “helal alanı”nı oluşturmaktadır. Doğru cevap C şıkkıdır.

Özündeki (aslındaki) veya vasfındaki bir kötülükten dolayı, kesin bir delille ve açık/bağlayıcı bir ifadeyle yapılmaması istenen fiillere haram denir. Doğru cevap E şıkkıdır.

Bir fiilin haram sayılabilmesi için şu üç unsurun mevcut olması gerekir: 1- Özünde veya vasfında bir kötülük ve zarar bulunmak, 2- Yasaklığı kesin bir delille sabit olmak, 3- Delâlet açısından kesin bir ifadeyle yasaklanmak. Doğru cevap D şıkkıdır.

Allah’a şirk koşmak, ana-babaya karşı gelmek, başkasının malını haksız yere yemek, hırsızlık yapmak, eksik ölçüp tartmak, adam öldürmek, evlilik dışı cinsel ilişki (zina), alkollü içki içmek, kumar oynamak, yalan söylemek, İslâm dininin kesin haram kabul ettiği ve yasakladığı bazı fiillerdir. Saç Ektirmek ve Peruk Takmak: Hz.Peygamber’in yasakladığı ve lânetlediği
şeylerden birisi de, saçı dökülen veya dökülmeyen kimselerin başlarına başkalarının saçlarını koymaları veya bunları eklemeleridir (Buhârî, “Libâs”, 83, 85; Müslim, “Libâs”, 115, 117, 119). Saç takma ve eklemede, hem doğal şekli değiştirmek, hem de karşısındakini yanıltmak, ona genç görünmek vardır ki, İslâm bunları hoş görmemiştir. Bununla birlikte kellik ve
dazlaklıktan ağır psikolojik rahatsızlık duyanların saç ektirmesi, bir tür tedavidir, yasak kapsamına girmez. Dolayısıyla doğru cevap E şıkkıdır.

Dinin ana kaynaklarının (Allah ve resulünün) özü yani mahiyeti ve varlığı açısından kötülük ve zarar içermesi dolayısıyla temelden haramlığına hükmettiği fiildir. Bu tür haramlara “doğrudan/temelden/sürekli haram” da denebilir. Kasıtlı cinayet, zina, hırsızlık, başkasının malını haksız yere yemek, alkollü içki içmek veya uyuştururcu kullanmak, yalan söylemek,
meyte (murdar et, leş) yemek ve satmak, evlenme yasağı bulunanlarla evlenmek gibi. Dinin ana kaynaklarının (Allah ve resulünün) özü/mahiyeti açısından değil, vasfı açısından kötülük ve zarar içermesine dayanarak dış bir unsur dolayısıyla haramlığına hükmettiği fiildir. Bu tür haramlara, “vasfından dolayı/geçici haram” da denebilir. Dolaylı haramlar; dinin beş temel amacı olan can, akıl, din, nesil ve malın korunmasını genelde ikinci, bazan birinci dereceden hedefleyen yasaklardır. Riba (faiz) veya fâsit şart içeren satış; başkasının malını rızasız almak gibi. Dolayısıyla doğru cevap B şıkkıdır.

Allah’a şirk koşmak: Amaçlarına göre haramlar tasnifinde geçtiği üzere, İslâm dininin tevhid ve tenzih eksenli inanç sistemine uygun bir Müslüman kişiliği oluşturma amacıyla, bazı haramlar belirlenmiştir. Bu çerçevedeki en büyük haram, Allah’a şirk koşmaktır. Doğru cevap E şıkkıdır.

Helal terimi, mubah teriminin eş anlamlısıdır. Mubah için, ayrıca “hıll (bağlanmamış/yasaklanmamış/bağsız), mutlak (serbest), câiz (olağan)” terimleri de kullanılır. Doğru cevap A şıkkıdır.

Yalnızca Balık Helaldir Görüşü: Hanefîlere göre, deniz hayvanlarından yalnızca bütün türleriyle balık helaldir. Kendiliğinden ölmüş ve su üzerine çıkmış balıklar yenmez, çünkü el-Mâide 5/3 ve diğer ayetlerde geçen meyte (:leş) kavramı, balıklar için de geçerlidir. Dalga, taş, buzlar arasına sıkışma, havasızlık, suyun çok sıcak ya da soğuk oluşu, suyun çekilmesi,
avlanma, başına sert cisimle vurma gibi sebeplerle ölen balıklar yenir. Balık dışındaki deniz hayvanları, ya iğrençtir (habâis), ya da boğazlanmadığı için leş (:meyte) sayılır. Ayrıca Hanefîler, temel ilke ve ölçütleri dikkate alarak, diğer gıdalar konusunda olduğu gibi, deniz gıdaları konusunda da, beslenme ve sağlık açısından gıdaların temiz ve yararlı oluşunu dikkate alarak, ihtiyatı tercih etmişlerdir. Bu yaklaşım, sadece lafızlara takılıp kalmama, daha derinlere nüfuz etme yönüyle çok daha isabetlidir. Hanefîler, habâis (pis, iğrenç) yorumu yaparken, görünüşlerinden çok, gıda niteliklerine bakar. Deniz ürünleri genellikle güzel görüntüye sahip olmakla birlikte, bazılarını kimi insanlar, kültürel etkenler dolayısıyla iğrenç ve korkunç bulabilirler. Ama bu göreli durum yerine, gıda niteliklerine bakmak daha düzgün bir değerlendirme olur. Doğru cevap C şıkkıdır.

Sigara içmenin hükmü konusunda farklı bir takım görüşler ileri sürülmüştür. Bununla birlikte tıbben sağlığa çok zararlı olduğunun bilimsel yönden açık biçimde anlaşılması, ekonomik yönden israf olması, ailelerin nafakasını kısıtlaması, doğal ve toplumsal çevreye zararları gibi gerekçelerle, birçok âlim bu sayılanların gerçekleşmesi halinde sigara içmenin haram olduğunu söylemiştir. Doğru cevap D şıkkıdır.

Müslüman olmayanlar aynı zamanda ehli kitap da değilseler, onlarla evlenmek Müslüman erkek ve kadınlar için haramdır (bk. el-Bakara 2/221). Ehli kitap olan gayri müslimlere gelince, bunlardan kız almak câizdir yani Müslüman erkekler yahudi ve hıristiyan kadınlarla evlenebilirler (el-Mâide 5/5). Ancak Müslüman kadınlar, müşrik ve dinsizlerle vlenemeyecekleri gibi, yahudi ve hıristiyan erkeklerle de evlenemezler (bk. el-Bakara 2/221; elMümtehine 60/10). İslâm’dan önce zina ve geçici bir zaman için evlenme (nikâhu’l-müt’a)
yaygındı. İlk Müslümanları tedricen bu âdetten uzaklaştırmak ve evlenme imkânına kavuşuncaya kadar kolaylık sağlamak üzere, Hz. Peygamber geçici evliliğe izin vermiş, sonra yasaklamıştır. Sahâbenin cumhûru son yasaklamanın sürekli olduğu görüşündedir. Ayrıntısına girmeden bu çerçevede şu fiillerin haram olduğunu hatırlayalım: Yabancı birisinin avret yerine bakmak, elle boşalma (istimnâ/mastürbasyon), üreme organından başka bir yerden cinsel birleşme, adet gören kadınla cinsel ilişkiye girme, zina, homoseksüellik, lezbiyenlik/sevicilik, yabancı (nâmahrem) olan karşı cins ile baş başa kalma (halvet), hayvanla cinsel ilişki, kadınsı veya erkeksi davranışlar. Dolayısıyla doğru cevap B şıkkıdır.

Doğru seçenek A

Doğru seçenek C. Diğer çeldiriciler bir fiilin haram olabilmesi için gerekli şartlardandır

Doğru seçenek B.