İSLAM İBADET ESASLARI - Deneme Sınavı - 5

Amaçlarına göre haramlar tasnifinde geçtiği üzere, İslâm dininin tevhid ve tenzih eksenli inanç sistemine uygun bir Müslüman kişiliği oluşturma amacıyla, bazı haramlar belirlenmiştir. Bu çerçevedeki en büyük haram, Allah’a şirk koşmaktır.

Domuz etinin ve yağının yenmesi haramdır. Kur’ân-ı Kerim’de doğrudan, açık ve kesin biçimde etinin yenmesi yasaklanan tek hayvan türü domuzdur (el-Bakara 2/172-173; el-Mâide 5/3; el-En‘âm 6/145; en-Nahl 16/115). Hz. Peygamber (s.a.) de bu yasağı pek çok hadisinde teyid etmiştir (Buhârî, “Büyu”, 112; Ebû Dâvûd, “Büyu”, 66; Tirmizî, “Büyu”, 61).

Müslüman erkek veya kadının giyim-kuşamında örtülmesi gereken yerler, doğrudan ayet ve hadislerle belirlenmiştir. Bu, dışarıda erkeğin göbekle diz kapağı arası, kadının ise el, ayak ve yüz dışındaki bütün vücudunun örtülmesi şeklinde olur. Allah ve resulü, belli bir elbise modeli üzerinde durmamıştır. Gerek Hz. Peygamber, gerekse dört halife döneminde çeşitli giyim kuşamı olan topluluklar İslâm’a girmiş, fakat bunların hiçbirine modeli belirli standart elbise tipi öngörülmemiştir. Elbiselerin temel özelliği, avret denilen yerleri örtücü nitelikte olmasıdır.

Sadece dinlenmek ve eğlenmek için tavla, satranç, kâğıt, domino, okey gibi oyunları oynamanın mubah (serbest) olabilmesi için dört şart vardır: Namazın geçmesine veya gecikmesine sebep olmamak, hiçbir menfaat beklememek; kumar oynayarak kazanç elde etmek istendiği takdirde, kesinlikle haramdır, oyun esnasında dilini kötü sözden korumak, normal dinlenme ve eğlenme ölçülerini aşarak vakit israfına varan alışkanlık ve düşkünlük haline getirmemek. Bu sayılan şartlar, dinlenme ve eğlenme amaçlı bütün oyunlar için geçerlidir.

Bu hadislere göre, sarhoşluk veren içkilerin olağan durumlarda tedavide kullanılması haramdır. Başkası bulunmadığı için içki veya alkollü ilâç, zaruret prensibi dolayısıyla kullanılabilir. Konuyla ilgili ayet ve hadislerin bir bütün olarak değerlendirilmesine göre, haram nesneyle tedavi için, şu şartlar bulunmalıdır: kullanılmadığı takdirde, sağlığı tehdit eden gerçek bir hastalık bulunmalı, yerine geçecek helal bir ilaç olmamalı, uzmanlığına güvenilir bir doktor tarafından tavsiye edilmiş olmalı.

Özündeki  veya vasfındaki bir kötülükten dolayı, kesin bir delille ve açık/bağlayıcı bir ifadeyle yapılmaması istenen fiillere haram denir. Tanımdaki  unsurlar çok önemlidir: 1- Özünde veya vasfında bir kötülük ve zarar bulunmak, 2- Yasaklığ ı kesin bir delille sabit olmak, 3- Delâlet açısından kesin bir ifadeyle yasaklanmak. Bu tanıma göre, bir fiilin haram olabilmesi için kesin birer delil olan ayetle, mü- tevatir veya meşhur sünnetle ve aynı zamanda da kesin ve bağlayıcı bir ifadeyle yasaklanması gerekir. Hanefîler, haber-i vâhidle kesin ve bağlayıcı şekilde yasaklanan fiile ”tahrîmen mekruh”, kesin ve bağlayıcı olmayan yasaklamaya ise “ten- zîhen mekruh” adını verirler. Doğru cevap D'dir.

Dinin ana kaynaklarının (Allah ve resulünün) özü yani mahiyeti ve varlığı açısından kötülük ve zarar içermesi dolayısıyla temelden haramlığına hükmettiği fiildir. Bu tür haramlara “doğrudan/temelden/sürekli haram” da denebilir. Kasıtlı cinayet, zina, hırsızlık, başkasının malını haksız yere yemek, alkollü içki içmek veya uyuştururcu kullanmak, yalan söylemek, meyte (murdar et, leş) yemek ve satmak, evlenme yasağı bulunanlarla evlenmek gibi. Bu fiiller, özünde zarar ve kötülük içerdiklerinden dolayı, yapısı açısından haram kılınmışlardır. Özünden haramlar; dinin beş temel amacı olan can, akıl, din, nesil ve malın korunmasını birinci dereceden hedefleyen yasaklardır. Doğru cevap E'dir.

Hanefîlere göre, deniz hayvanlarından yalnızca bütün türleriyle balık helaldir. Kendiliğinden ölmüş ve su üzerine çıkmış balıklar yenmez, çünkü el-Mâide 5/3 ve diğer ayetlerde geçen meyte (:leş) kavramı, balıklar için de geçerlidir. Dalga, taş, buzlar arasına sıkışma, havasızlık, suyun çok sıcak ya da soğuk oluşu, suyun çekilmesi, avlanma, başına sert cisimle vurma gibi sebeplerle ölen balıklar yenir. Doğru cevap D'dir.

Dinin insan için koyduğu yasaklar “haram alanı”nı, müdahale etmeden insanı serbest bıraktığı geniş kısım ise “helal alanı”nı oluşturmaktadır. Doğru cevap C şıkkıdır.

Özündeki (aslındaki) veya vasfındaki bir kötülükten dolayı, kesin bir delille ve açık/bağlayıcı bir ifadeyle yapılmaması istenen fiillere haram denir. Doğru cevap E şıkkıdır.

Bir fiilin haram sayılabilmesi için şu üç unsurun mevcut olması gerekir: 1- Özünde veya vasfında bir kötülük ve zarar bulunmak, 2- Yasaklığı kesin bir delille sabit olmak, 3- Delâlet açısından kesin bir ifadeyle yasaklanmak. Doğru cevap D şıkkıdır.

Allah’a şirk koşmak, ana-babaya karşı gelmek, başkasının malını haksız yere yemek, hırsızlık yapmak, eksik ölçüp tartmak, adam öldürmek, evlilik dışı cinsel ilişki (zina), alkollü içki içmek, kumar oynamak, yalan söylemek, İslâm dininin kesin haram kabul ettiği ve yasakladığı bazı fiillerdir. Saç Ektirmek ve Peruk Takmak: Hz.Peygamber’in yasakladığı ve lânetlediği
şeylerden birisi de, saçı dökülen veya dökülmeyen kimselerin başlarına başkalarının saçlarını koymaları veya bunları eklemeleridir (Buhârî, “Libâs”, 83, 85; Müslim, “Libâs”, 115, 117, 119). Saç takma ve eklemede, hem doğal şekli değiştirmek, hem de karşısındakini yanıltmak, ona genç görünmek vardır ki, İslâm bunları hoş görmemiştir. Bununla birlikte kellik ve
dazlaklıktan ağır psikolojik rahatsızlık duyanların saç ektirmesi, bir tür tedavidir, yasak kapsamına girmez. Dolayısıyla doğru cevap E şıkkıdır.

Dinin ana kaynaklarının (Allah ve resulünün) özü yani mahiyeti ve varlığı açısından kötülük ve zarar içermesi dolayısıyla temelden haramlığına hükmettiği fiildir. Bu tür haramlara “doğrudan/temelden/sürekli haram” da denebilir. Kasıtlı cinayet, zina, hırsızlık, başkasının malını haksız yere yemek, alkollü içki içmek veya uyuştururcu kullanmak, yalan söylemek,
meyte (murdar et, leş) yemek ve satmak, evlenme yasağı bulunanlarla evlenmek gibi. Dinin ana kaynaklarının (Allah ve resulünün) özü/mahiyeti açısından değil, vasfı açısından kötülük ve zarar içermesine dayanarak dış bir unsur dolayısıyla haramlığına hükmettiği fiildir. Bu tür haramlara, “vasfından dolayı/geçici haram” da denebilir. Dolaylı haramlar; dinin beş temel amacı olan can, akıl, din, nesil ve malın korunmasını genelde ikinci, bazan birinci dereceden hedefleyen yasaklardır. Riba (faiz) veya fâsit şart içeren satış; başkasının malını rızasız almak gibi. Dolayısıyla doğru cevap B şıkkıdır.