İSLAM İBADET ESASLARI - Deneme Sınavı - 3

Helal terimi, mubah teriminin eş anlamlısıdır. Mubah için, ayrıca “hıll (bağlanmamış/yasaklanmamış/bağsız), mutlak (serbest), câiz (olağan)” terimleri de kullanılır.

Mubahın kaynağı, ya dindir (ibâha-i şer’iyye), ya da insanlara her şeyin  serbestliği kuralına haram-helal, kötülük-iyilik, zarar-yarar ölçütlerinin uygulanmasıyla görevli insan aklıdır (ibâha-i akliyye).

Azı dişleriyle kapıp avlayan, parçalayan ve kendisini savunan hayvanların etleri haramdır. Domuz, kurt, ayı, arslan, kaplan, pars, maymun, sansar, sırtlan, fil, köpek, kedi, keler, tilki, gelincik gibi dört ayaklı hayvanlar bu kabildendir. Hz.Peygamber şöyle buyurmuştur: “Azı dişi olan her yırtıcı hayvanın yenilmesi haramdır.”

Tırnaklarıyla kapıp avlanan ve korkunç tabiatlı olan kuşların etleri de haram veya tahrîmen mekruhtur. Kartal, akbaba, atmaca, çaylak, kuzgun, karga, yarasa, şahin gibi kuşlar bu niteliktedir. Hz. Peygamber “Pençesi ile avlanan her kuş haramdır.” buyurmuştur.

İğrenç tabiatlı olan, insana tiksinti veren hayvanların etleri de haramdır. Fare, yaban faresi, yılan, akrep, kene, kurbağa, kara ve deniz kaplumbağası, arı, karasinek, sivrisinek, köstebek, kirpi ve haşerat bunlardandır.

Sigara içmenin hükmü konusunda farklı bir takım görüşler ileri sürülmüştür. Bununla birlikte tıbben sağlığa çok zararlı olduğunun bilimsel yönden açık biçimde anlaşılması, ekonomik yönden israf olması, ailelerin nafakasını kısıtlaması, doğal ve toplumsal çevreye zararları gibi gerekçelerle, birçok âlim bu sayılanların gerçekleşmesi halinde sigara içmenin haram olduğunu söylemiştir. Belirtilen üç ölçütten herhangi biri gerçekleşmezse, sigara içmek en azından tahrîmen mekruhtur. Nargile ve enfiye gibi bir takım kötü alışkanlıklar da, sigara çerçevesinde düşünülmelidir.

Tavlanın yasaklığını bildiren hadisler, kumara âlet edilmesiyle ilgilidir. Ayrıca, satrançla ilgili haramlık için, sağlam bir delil yoktur. Sadece dinlenmek ve eğlenmek için tavla, satranç, kâğıt, domino, okey gibi oyunları oynamanın mubah (serbest) olabilmesi için dört şart vardır:
— Namazın geçmesine veya gecikmesine sebep olmamak,
— Hiçbir menfaat beklememek; kumar oynayarak kazanç elde etmek istendiği takdirde, kesinlikle haramdır,
— Oyun esnasında dilini kötü sözden korumak,
— Normal dinlenme ve eğlenme ölçülerini aşarak vakit israfına varan alışkanlık ve düşkünlük haline getirmemek.
Bu sayılan şartlar, dinlenme ve eğlenme amaçlı bütün oyunlar için geçerlidir.

Haramlık durumuna “hurmet”, haram kılmaya “tahrîm”, haram kılınan fiile
veya nesneye de “haram” adı verilir. Muharram, hazr, mahzûr, memnû,
menhiyyun anh terimleri de, haram terimi yerine kullanılabilir.

Allah’a şirk koşmak, ana-babaya karşı gelmek, başkasının malını haksız yere yemek, hırsızlık yapmak, eksik ölçüp tartmak, adam öldürmek, evlilik dışı cinsel ilişki (zina), alkollü içki içmek, kumar oynamak, yalan söylemek, İslâm dininin kesin haram kabul ettiği ve yasakladığı bazı fiillerdir. Haram kılınan fiiller, mutlaka özünde veya vasfında bireysel ya da toplumsal bir kötülük ve zarar barındırır.

Dolaylı haramlar; dinin beş temel amacı olan can, akıl, din, nesil ve malın korunmasını genelde ikinci, bazan birinci dereceden hedefleyen yasaklardır. Riba (faiz) veya fâsit şart içeren satış; başkasının malını rızasız almak gibi.

Allah’a şirk koşmak: Amaçlarına göre haramlar tasnifinde geçtiği üzere,
İslâm dininin tevhid ve tenzih eksenli inanç sistemine uygun bir
Müslüman kişiliği oluşturma amacıyla, bazı haramlar belirlenmiştir. Bu
çerçevedeki en büyük haram, Allah’a şirk koşmaktır.

Iskat (zaruret ve kolaylık) ruhsatı:Haram (azîmet) hükmü ve onun sebebi ortadan kalkan ruhsattır. Şiddetli açlık durumunda hayatî tehlikeyi atlatıp ölümden kurtulmak için domuz eti veya meyte gibi haram gıdaları kullanmak; boğaza takılan birlokmayı başka bir sıvı bulamayınca şarap içerek hareket ettirmek örnek olarak hatırlanabilir. Buna mecâzî ruhsat da denir.

Helal terimi, mubah teriminin eş anlamlısıdır. Mubah için, ayrıca “hıll (bağlanmamış/yasaklanmamış/bağsız), mutlak (serbest), câiz (olağan)”
terimleri de kullanılır.

Tırnaklarıyla kapıp avlanan ve korkunç tabiatlı olan kuşların etleri de haram
veya tahrîmen mekruhtur. Kartal, akbaba, atmaca, çaylak, kuzgun, karga,
yarasa, şahin gibi kuşlar bu niteliktedir. Hz. Peygamber “Pençesi ile avlanan
her kuş haramdır.” buyurmuştur

Balık ve diğer su ürünleriyle çekirgede, hem konuyla ilgili hadislere dayanarak (Buhârî, “Zebâih”, 13; Ebû Dâvûd, “Tahâret”, 41; Tirmizî, “Tahâret”, 52) hem de güçlük bulunduğu için, bu şart aranmaz.

Açlık veya susuzluktan ölme kertesine gelen kişi, canını kurtaracak kadar
haram nesne yiyebilir veya içebilibilir.

Erkeklerin, saf ipek veya malzemesinin çoğu ipek olan giyecekler ile
altını giyecek, süs ve eşya olarak kullanması haramdır (Ebû Dâvûd, “Libâs”,
4, 9, 11; Nesâî, “Zînet”, 40, 43, 45).

Şiddetli açlık durumunda hayatî tehlikeyi atlatıp ölümden kurtulmak için domuz eti yeme, haramı işleme ruhsatlarından biri olan ıskat ruhsatının hükümlerinden biridir. Öldürülme veya bir uzvun yok edilmesi baskı ve tehdidiyle zorlanma durumunda, başkasının malını telef etme, baskı altında orucunu bozma, ihramlıyken hac yasağını işleme ve hayati tehlike oluşturan açlık durumunda izinsiz olarak başkasının malından yeme hükümleri ise terfîh (genişlik) ruhsatı hükümleri içinde yer almaktadır. Doğru cevap D'dir.

Özündeki (aslındaki) veya vasfındaki bir kötülükten dolayı, kesin bir delille ve açık/bağlayıcı bir ifadeyle yapılmaması istenen fiillere haram denir.

Haram kılınan fiiller, mutlaka özünde veya vasfında bireysel ya da toplumsal bir kötülük ve zarar barındırır.

Kasıtlı cinayet, zina, hırsızlık, başkasının malını haksız yere yemek, alkollü içki içmek veya uyuştururcu kullanmak, yalan söylemek, meyte (murdar et, leş) yemek ve satmak, evlenme yasağı bulunanlarla evlenmek gibi. Bu fiiller, özünde zarar ve kötülük içerdiklerinden dolayı, yapısı açısından haram kılınmışlardır.

Özünden haramlar; dinin beş temel amacı olan can, akıl, din, nesil ve malın korunmasını birinci dereceden hedefleyen yasaklardır.Bu yüzden doğru seçenek 'E' şıkkıdır.