İSLAM İBADET ESASLARI - Deneme Sınavı - 10

Bir konuşmaya veya davranışa o anda cevap olmak üzere yapılan anlık yemindir. Söz gelimi bir yemeğe davet edilen bir kişinin o anda “Vallahi yemek yemem” demesi ile sokağa çıkmak üzere olan bir kadına kocasının “Eğer sokağa çıkarsan boşsun” demesi böyle bir yemindir.

Yeminin bu şeklinde Yüce Allah’ın bir adı ya da sıfatı kullanılmaz, fakat duyan herkes bunun bir yemin olduğunu bilir. Mesela “Ekmek Kur’ân çarpsın”;  “Mushaf hakkı için”;“Peygamber hakkı için”;  “Kâbe hakkı için”; “Anam avradım olsun”; “Çocuklarımın ölüsünü göreyim”;  “Şart olsun” ve benzeri başka kalıplar, ülkemizin birçok bölgesinde yemin anlamında kullanılmaktadır.

Keffâretlerdeki iki ay oruç cezası kamerî aylara göre hesaplanır ve 58, 59 ya da en fazla 60 gün tutar. Halk arasındaki “altmışbir gün” sözü, bu ayların en fazla sürelerine bir de bozulan günün kazâsı için tutulacak olan bir günlük orucun eklenmesiyle ulaşılmış nihai rakamı gösterir.

Bir takım ihlallerin sonucu olduğu için keffâretler, kendilerini doğuran sebeplere göre çeşitli isimlerle anılmaktadır. Yemin keffâreti, zıhar keffâreti, hata ile adam öldürme keffâreti, haccın kurallarını ve ihram yasaklarını ihlâl keffâreti, oruç keffâreti, hayızlı kadınla cinsel ilişkide bulunma keffâreti gibi.

Allah, bilinçli olarak yaptığınız mün‘akid yeminlerden sizi sorumlu tutar. Bunun keffâreti, kendi aile fertlerine yedirdiğinizin ortalamasından, on fakiri doyurmanız veya onları giydirmeniz yahut bir köleyi hürriyetine kavuşturmanızdır. Bunları bulamayan kimse üç gün oruç tutar. İşte yeminlerinizin keffâreti budur. Yemin ettiğiniz zaman yeminlerinizi tutun!..” (el-Mâide 5/89)

İki ay orucunun ardı ardına olması şarttır. Hastalık, yolculuk veya başka sebeplerle ara verilmesi halinde baştan tekrar başlanır. Ara vermeden önceki oruçlar nâfile yerine geçer.

Eğer on fakiri doyurma seçeneği tercih edilecekse bunun ölçüsü sabah akşam olmak üzere iki öğündür. Keffâret sorumlusu kendi ailesinin yemek standardını ölçü alacaktır.

Yemin ederken sorumluluktan kurtulmak için bir ayağını kaldırmak veya kalpten başka bir şeyi geçirmek, uydurma bir davranıştır ve hiçbir anlam taşımamaktadır.

Keffâret sadece yerine getirilmeyen yeminlerin cezası bağlamında ele alınan bir olgu değildir. Ramazan orucunu bozmak, adam öldürmek, ihram yasaklarını çiğnemek gibi diğer bazı eylemler de başka keffâret türlerini gündeme getirirler.

“Ekmek Kur’ân çarpsın”; “Mushaf hakkı için”; “Peygamber hakkı için”; “Kâbe hakkı için”; “Anam avradım olsun”; “Çocuklarımın ölüsünü göreyim”; “Şart olsun” ve benzeri başka kalıplar, ülkemizin birçok bölgesinde örfün yemin anlamı verdiği kalıplardır.

Talâka yani evliliği sonlandırmaya bağlanan yemin. Muallâk yemin veya şartlı yemin de denen bu şekilde, genellikle bir işi yapıp yapmama kararlılığı, talâka (eskiden bir de köle azadına) bağlanır.

Yerine getirilmesi kesin olarak kararlaştırılmış yemin anlamına gelen mün‘akid
yemin, gelecekte gerçekleşmesi mümkün olan bir eylem üzerine yapılır.

A, B  ve D şıkları "Mutlak yemin"; E şıkkı ise "Fevr yeminidir." Muvakkat yemin ise bir vakitle kayıtlı olan yemindir.

Diğer cezalarda da olduğu gibi işlenen suçun vebalini bütünüyle ortadan
kaldırmazlar. Bunlar tevbe, istiğfar ve helalleşmenin yerini tutamazlar.

Yüce Allah şöyle buyurur: “Kasıtsız olarak ağzınızdan çıkıveren
(lağv) yeminlerinizden dolayı Allah sizi sorumlu tutmaz. Fakat O, bilinçli
olarak yaptığınız mün‘akid yeminlerden sizi sorumlu tutar. Bunun keffâreti,
kendi aile fertlerine yedirdiğinizin ortalamasından, on fakiri doyurmanız
veya onları giydirmeniz yahut bir köleyi hürriyetine kavuşturmanızdır.
Bunları bulamayan kimse üç gün oruç tutar. İşte yeminlerinizin keffâreti
budur. Yemin ettiğiniz zaman yeminlerinizi tutun!..” (el-Mâide 5/89)

Keffâretin oruç tutularak yerine getirilmesi halinde şu noktalara dikkat edilmelidir:

Hac için ihrama giren kimse geçerli bir mazeret sebebiyle tıraş olmak zorunda kalsa keffâret olarak ya üç gün oruç tutacak, ya altı fakiri doyuracak ya da bir küçükbaş hayvan kurban edecektir. Buradaki oruçların ardı ardına tutulma şartı yoktur.

Bir fakire bir günde on fıtır sadakası bedelini birden vermek veya bir fakire
bir günde on elbise birden vermek bir günlük yiyecek ve bir kişilik giyecek vermek sayılır.

Keffâret sadece yerine getirilmeyen yeminlerin cezası bağlamında ele alınan bir olgu değildir. Aşağıda ayrıntılarıyla incelenecek olan ramazan orucunu bozmak, adam öldürmek, ihram yasaklarını çiğnemek gibi diğer bazı eylemler de başka keffâret türlerini gündeme getirirler. I. ifade yanlıştır. Yemin esasen Allah adına yapıldığı için onun hakları çerçevesinde ibadet alanına dâhil olmuştur. Her ne kadar ceza boyutu varsa da keffâretler de son tahlilde Allah haklarıyla ilgili konularda söz konusu olduğundan ibadet alanında değerlendirilmiştir. II. ifade doğrudur. Keffâretlerin ibadet niteliği taşıdığını gösteren bir diğer nokta da, oruç tutmak ve fakirleri doyurmak gibi, ibadet türünden olan fiillerle ifa edilmeleridir. III. ifade doğrudur. Çiğnenen bir dinî kuralın uhrevî sonuçlarını telafiye, Allah’ın hoşnutsuzluğunu gidermeye vesile olduğu ve malî ya da bedenî bir ibadet ile yerine getirildiği için keffâretler, ibadet kavramı içinde değerlendirilirler. Keffâretler hem ihlâl edilen kuralların bir cezasıdır hem de ihlâl edenin tevbesi ve bağışlanması için bir vesiledir. IV. ifade doğrudur. Doğru seçenek B'dir.

Sözü edilen yemin türü "kasem suretiyle yemin"dir. Doğru cevap A'dır.