İSLAM İBADET ESASLARI - Deneme Sınavı - 17

Bazı insanlar için ibadetin amacı sadece kulluk imtihanını kazanmaktır. Başka bir seviyedeki insan için ibadetin amacı nefsin terbiye edilmesi ve disiplin altına alınmasıdır. Daha üst bir seviyede olanlar için ise Allah’a ibadet, bunların da üstünde ve ötesinde anlamlar taşır. Mesela bu seviyede olanlar ibadet ettikleri zaman gönüllerinde üstün bir zevk, ruhlarında Allah’a kavuşma duygusu ve manevi bir mutluluk yaşarlar. Hz. Peygamber'in ''Benim mutluluğum namazdadır” (Nesâî, “Işratü’n-nisâ”, 1) sözü, ibadetin bu yönüne ve Hz. Peygamber’in seviyesine ışık tutmaktadır. Çünkü Hz. Peygamber ibadeti en üst seviyede ve en yoğun duygularla yapıyordu. Bu sebeple de onun namazı, yüce yaratıcı ile bir buluşma ve O’nun huzurunda bir yakarışa dönüşüyordu.

İbadetlerin ifası sırasında maddi ve ruhi hayat arasındaki dengeyi gözetmek ve aşırılıktan kaçınmak esastır. İbadetlerdeki ilkelerden biri de kolaylık sağlamak ve insanları zora sokmamaktır. Ancak ibadetler dinin değişime açık olmayan sahasını oluştururlar. Bu sebeple ibadet, Kur’ân’ın emrettiği, Hz. Peygamber’in de uygulamalarıyla şekil ve sınırlarını çizdiği biçimde yapılmalıdır. Çağların geçmesi ve şartların değişmesi, hiç kimseye namazın şeklini, orucun mahiyetini, haccın icra biçimini değiştirme yetkisi vermez.

Hac ibadetinin yerine getirilmesi için aynı anda hem mal hem de sağlıklı bir beden gerekmektedir.

Ölen bir Müslümanın cenaze namazını kılmak bedenî ve kifaî bir ibadettir. Kifâî ibadette mükelleflerin her biri tarafından bizzat ve ayrı ayrı değil de, hepsinden yapılması istenen ibadetlerdir. İlk anda yapılması istenen ibadetin muhatabı tüm mükelleflerdir. Bu gibi ibadetlerde mükellefin kendisi değil, yapılması istenen fiil önemlidir. Dolayısıyla mükelleflerin bir kısmı ibadeti yerine getirince diğerleri sorumluluktan kurtulmuş olur. Oruç, vakit namazı ve hac aynî ibadet kapsamındadır, mükelleflerin her biri tarafından bizzat yerine getirilmesi gerekmektedir. Sadaka ise malî bir ibadettir.

Seçimlik ibadet dinin, tek bir belirleme yapmadan, mükellefi bir kaç seçenekten birini yapmakta serbest bıraktığı ibadetlerdir. Mükellefin verilen seçenekler arasından yerine getireceği ibadeti seçme hakkı bulunması sebebiyle bu ibadetlere “muhayyer ibadet” de denir. Mesela, yemin keffâreti böyle bir ibadettir. Çünkü yeminini bozan mükelleften öncelikle şu üç fiilden birisini yapması talep edilmektedir: On fakiri doyurmak veya on fakiri giydirmek ya da bir köle azad etmek. Bunlara gücü yetmeyen mükellef üç gün oruç tutmalıdır.

Farz-ı kifâye mükellef Müslümanlara ayrı ayrı değil, topluca emredilen şeylerdir. Bir kısım Müslümanlar bunu yerine getirince diğerleri sorumluluk- tan kurtulur. Kur’ân-ı Kerim’i ezberlemek, şahitlik yapmak, insanların ihtiya- cı olan sanatları ve ilimleri öğrenmek ve cenaze namazı kılmak gibi. Farz-ı kifâyenin sevabı yalnız onu işleyenlere aittir. Toplumda, bu farzı kimse yeri- ne getirmezse, bütün toplum günahkâr olur.

Allah veya Resulü’nün, mükellefi yapıp yapmamakta serbest bıraktığı fiile “mubah” denir. “Helal” ve “câiz” terimleri de mubahla eşanlamlı olarak kul- lanılır. Mubahın yapılmasında ve yapılmamasında sevap veya günah yoktur. Müstehab güzel görülen, sevimli ve tercih edilen amel demektir. Müekked sünnet pekiştirilmiş ve güçlü sünnet demektir. Bunlar, Hz. Peygamber’in devamlı olarak yaptığı ve sırf mecburi olmadığını göstermek için ara sıra terk ettiği fiillerdir. Farz-ı ayn ise mükellef olan her Müslümanın kendisinin yerine getirmesi gerekli olan farzlardır.

Müfsit bir ibadeti bozan veya sakatlayan fiil veya eksikliğe denir. Namaz kılarken konuşmak, oruçlu iken bilerek bir şey yiyip içmek ve abdestli iken uzanarak ya da dayanarak uyumak bu ibadetleri bozan davranışlardır. Sahih kendisi için belirlenmiş olan temel unsur (rükün) ve şartları tam olarak taşıyan ibadet ve işlemlerdir. Bâtıl kendisi için belirlenmiş olan temel unsur ve şartları hiç taşımayan ibadet ve işlemlere denilir. Azîmet, mükellefin normal durumlarda yerine getireceği aslî hükümleri ifade eder. Mükellefin bir yükümlülüğü, belirlenen vakit içinde gerekli şartlara riayet ederek eksiksiz yerine getirmesine ise edâ denilir.

İbadet. Doğru cevap C'dir.

Arapça bir kelime olan “ibadet” sözlükte “boyun eğme, alçak gönüllü olma, iteat, kulluk, tapma, tapınma” gibi anlamlara gelir.

Mükellefin yasadığı yere göre. Doğru cevap D'dir.

Doğru cevap C'dir.

Kifai ibadet, mükelleflerin her biri tarafından bizzat yerine getirilmesi gereken ibadetlerdendir. (Ayni ibadetin tanımıdır). Doğru cevap C'dir.

Sistematik ibadetler - Yükümlülükler. Doğru cevap D'dir.

İbadetle yükümlü ve sorumlu olan kimselere denir. Doğru cevap C'dir.

Hanefi fıkıh bilginlerine göre mükellefin fiilleri şunlardır: Farz, vacip, sünnet, müstehap, mubah, haram ve mekruh. Diğer mezheb bilginlerine göre ise bu sayı; vacip, mendub, haram, mekruh ve mubah olmak üzere beştir.  Doğru cevap A'dır.

Sahih. Doğru cevap D'dir.

Arapça bir kelime olan “ibadet” sözlükte “boyun eğme, alçak gönüllü olma, iteat, kulluk, tapma, tapınma” gibi anlamlara gelir.

İbadetlerin sahih olma şartı iman esasına bağlı olmakla birlikte, teklif yaşına eren kişi için ibadet sorumluluğu ortaya çıkmaktadır ve mükellef olunan ibadetlerin ihmalinde cezai müeyyide vardır. fakat bu müeyyidenin varlığı uygulanıp uygulanmamasına bağlı değildir. daha açık ifade ile cezai müeyyideler uygulanmıyorsa yoktur anlamına gelmemektedir.

Muhayyer ibadet: Dinin, tek bir belirleme yapmadan, mükellefi bir kaç
seçenekten birini yapmakta serbest bıraktığı ibadetlerdir. Mükellefin
verilen seçenekler arasından yerine getireceği ibadeti seçme hakkı
bulunması sebebiyle bu ibadetlere “muhayyer ibadet” de denir. Mesela,
yemin keffâreti böyle bir ibadettir.