İSLAM İBADET ESASLARI - Deneme Sınavı - 15

Müstehab, güzel görülen, sevimli ve tercih edilen amel demektir. Hz. Peygamber’in bazan işleyip, bazan terk ettiği, İslâm âlimlerinin dinî bakımdan uygun ve güzel bulup işlediği işlere “müstehab” denir. Nâfile namaz ve oruçların bir kısmı bu niteliktedir. İbadetlerin yapılışında; farz, vacip ve sünnetlerin dışında kalan bazı davranışlar müstehabtır. Sabah namazının, ortalık aydınlanıncaya (isfâr) kadar, sıcak mevsimde öğle namazının serin vakte (ibrâd) kadar geciktirilerek kılınması, akşam namazında ise acele edilmesi müstehaba örnek verilebilir. Müstehabın yapılmasında sevap vardır, terkinde ise kınama yoktur.

Allah veya Resulü’nün, mükellefi yapıp yapmamakta serbest bıraktığı fiile “mubah” denir.

Sözlükte azîmet, bir şeye kesin olarak yönelmek ve niyetlenmek anlamına gelir. Fıkıh terimi olarak azîmet; Yüce Allah’ın, mükelleflerin hepsi için bütün durumlarda yani meşakkat, zaruret ve ihtiyaç gibi geçici bir sebebe bağlı olmaksızın bağlayıcı olmak üzere ilkten koyduğu hükümlerdir. Kısaca azîmet, mükellefin normal durumlarda yerine getireceği aslî hükümleri ifade eder. Azîmet, farz, vacip, sünnet ve müstehap niteliğindeki olumlu bir fiilin yapılmasını; haram, mekruh gibi olumsuz davranışların da yapılmamasını ifade eden bütün teklîfî hükümleri içine alır. Mesela namaz, oruç, hac başta olmak üzere Allah’ın kullarını yükümlü tuttuğu bütün dinî vecibeler her mükellef için konulmuş birer azîmet hükmüdür.

Bir ibadeti bozan veya sakatlayan fiil veya eksikliğe müfsit denir. Namaz kılarken konuşmak, oruçlu iken bilerek bir şey yiyip içmek ve abdestli iken uzanarak ya da dayanarak uyumak bu ibadetleri bozan davranışlardır. Bu gibi davranışlara ibadeti bozmaları sebebiyle “müfsit” denir.

Namaz, Farsça bir kelime olup Arapça karşılığı “salât”tır. Salât, sözlükte dua etmek, yalvarmak, rahmet etmek gibi anlamlara gelir. Dinî bir terim olarak salât (namaz) “tekbîr” ile başlayıp “selam” ile tamamlanan belirli hareket ve sözlerden oluşan ibadeti ifade eder. Namaz kılan kişiye “musallî” denir. Doğru cevap A'dır.

Kıraat, sözlükte okumak demektir. Fıkıhta ise, namaz kılan kişinin, Kur’ ân’ ın ayetlerinden bir miktarını kendisinin işitebileceği şekilde okumasını ifade eder. Rükû, eğilmek demektir.  Sücûd, oturup yere kapanmak ve üç kere sübhâne rabbiye’l-a‘lâ demektir. Ku‘ûd oturup tahiyyat okumaktır ki bu namazın sonunda, bir de her iki rek’atın sonunda olur. Kıyam, kıbleye karşı el bağlayıp ayakta durmaktır. Doğru cevap A'dır.

Günlük farz namazlar, sabah iki, öğle dört, ikindi dört, akşam üç ve yatsı dört olmak üzere bir günde toplam on yedi rekâttır.

Erginlik çağına ulaşmamış çocuklar Allah katında namazla yükümlü değildir. Evli olup olmanın ise namaz yükümlülüğü ile bir ilgisi yoktur. Dinî yükümlülüklerin söz konusu olabilmesi için, kişinin aklî melekelerinin yerinde olması (temyiz gücüne sahip bulunması) şarttır. Şu halde müslüman olan her erkek ve kadına namaz farzdır. Fıkıh bilginlerinin çoğunluğu, Müslüman olmayanların namazla yükümlü olmadığı kanaatindedir. Doğru cevap A'dır.

Hanefî mezhebinde erkeklerin avret yeri sayılan uzuvları, göbek altından dizlerin altına kadar olan kısımdır.

Namazlarda niyet şarttır. Niyet, kalbin bir şeye karar vermesi, bir işin ve fiilin
ne için yapıldığının şuuruna vararak onu bilmesi demektir. Namaz hususunda
niyet, sırf Allah rızası için namaz kılmayı istemeyi ve hangi namazı
kıldığının bilincine varmayı ifade eder. Doğru cevap E'dir.

Secde (yere kapanmak), namazın bir rüknü olup farzdır. Namaz kılan kimse, rükûdan sonra kıyama geçer ve hemen arkasından secdeye varır; alnı yere değdiğinde rükû vaziyetinden daha fazla eğilmiş olur. Sadece alnı ve burnu yere değecek kadar yüzünü ve ayrıca iki ayağının parmakları, iki eli ve iki dizini yere koyar. Doğru cevap A'dır.

Namazların başlangıcında Sübhâneke’yi içinden okumak namazı bozmaz. Doğru cevap E'dir.

Bir namazı vaktinde kılmaya “edâ”, herhangi bir sebeple bozulan bir namazı yeni baştan kılmaya “iâde”, vaktinden sonra kılmaya da “kazâ” denir.

Namazın rükünleri kıyam, kıraat, rükû, sücûd ve ku‘ûddur. Kıyam kıbleye karşı el bağlayıp ayakta durmak; kıraat Kur’ân’dan Fâtiha sûresini ve buna ilâve olarak bir sûre veya birkaç ayet okumak; rükû, ayakta iken eğilip üç kere sübhâne rabbiye’l-azîm demek; sücûd, oturup yere kapanmak ve üç kere sübhâne rabbiye’l-a‘lâ demektir. Bu dört fiilin toplamına rek‘at denir. Dolayısıyla, doğru cevap E seçeneğidir.

Defin edilmeden önce ölü için kılınan cenaze namazı farz-ı kifâyedir. Bu namaz bir kısım Müslüman tarafından kılınınca, diğer Müslümanlardan sorumluluk kalkar. Rükû ve secdesi olmayan bir namaz olduğu için bu namazın rek‘atı yoktur. Dolayısıyla, doğru cevap B seçeneğidir.

Kadınlar hayız ve nifas hallerinde ne edâ ne de kazâ yoluyla namaz kılmakla mükellef değillerdir. Aksine bu dönemlerinde namaz kılmaları haramdır. Diğer durumların hepsinde namaz kılınabilir. Dolayısıyla, doğru cevap A seçeneğidir.