İSLAM İBADET ESASLARI - Deneme Sınavı - 10

Kaynaklarda, Mekke döneminde beş vakit namaz farz kılınmadan önce sabah ve akşam olmak üzere ikişer rek‘at halinde iki vakit namaz kılındığı belirtilmektedir.

İki namazın birleştirilerek bir vakitte kılınması, sadece “öğle ile ikindi”, “akşam ile yatsı” namazları için söz konusudur. İki namazın, bunlardan birincisinin vakti içinde birleştirilerek peş peşe kılınmasına “cem-i takdîm” (öne alarak birleştirmek), ikincisinin vakti içinde birleştirilerek peş peşe kılınmasına ise “cem-i te’hîr” (sona bırakarak birleştirmek) adı verilmiştir. Buna göre öğle ile ikindiyi öğle vaktinde, akşam ile yatsıyı akşam vaktinde birleştirilerek peş peşe kılmak cem-i takdîm olur. Bunlardan başka, öğleyi geciktirerek kendine ait son vaktinde kılmak ve ardından ikindiyi de kendisine ait ilk vaktinde kılmak, akşamı geciktirerek son vaktinde kılıp ardından da yatsıyı kendisine ait ilk vaktinde kılmak da görünüş itibariyle yani şeklen bir cem sayılır ki, buna da “cem-i sûrî” denir.

İlk Cuma namazı: Hz. Peygamber hicretleri esnasında Medine

yakınlarında, Sâlim b. Avf yurdunda “Rânûnâ” denilen vadi içersinde

bulunan “Benî Sâlim namazgâhı”nda ilk cuma hutbesini okumuş ve ilk

cuma namazını kıldırmıştır.

Mukîm olmak. Cuma namazı, cuma namazı kılınan yerde ikamet eden

kimselere farzdır. Cuma Namazının farz olmasının şartlarından biridir.

Bayram namazları, ikişer rek‘attır. Cemaatle kılınır ve kıraat açıktan yapılır. Ezan ve kâmet okunmaz.

Arefe gününün sabah namazından itibaren kurban bayramın dördüncü gününün ikindi namazına (bunlar dâhil) kadar yirmi üç vakit farz namazını müteakip bir defa : “Allahu ekber, Allahu ekber, Lâ ilâhe illallahu vallahu ekber, Allahu ekber ve lillahilhamd” diye tekbir getirilir ki, buna “teşrîk tekbirleri” denir.

Beş vakit farz namaz ile cuma namazının farzının önünde ve sonunda kılınan namazlar sünnet namazlar olarak isimlendirilir. Farz namazlara tâbi sünnet namazlar terâvih namazı dışında tek başına yani cemaatsiz kılınır.

Tehüeccüd namazı, Peygamber Efendimiz hakkında farz idi. Yatsı namazının ardından daha uyumadan veya biraz uyuduktan sonra kılınacak nâfile namazına “gece namazı” denir ki, bunun sevabı çoktur. Bir süre uyuduktan sonra kalkılıp kılınırsa “teheccüd namazı” adını alır. Teheccüd namazı iki rek’attan sekiz rek’ata kadardır.

Sehiv secdesi, yanılarak (sehven) farzın te’hîr’inden (geciktirilmesinden) veya vacibin terk ve te’hîr edilmesinden dolayı namazda meydana gelen eksiklikleri telâfi etmek ve namazı tamamlamak için namazın sonunda yapılan secdeleri ifade eder.  Herhangi bir namazda bir farzın kasten (bilerek) veya sehven (yanılarak) terk edilmesi, o namazın iade edilmesini yani yeniden kılınmasını gerektirir. Çünkü bir farz eksikliği telâfi etmek için sehiv secdesi yeterli olmaz. Sehiv secdesi sadece bir vacibin sehven (yanılarak) terk edilmesi veya bir farzın geciktirilmesi halinde yapılır. Kendisine sehiv secdesi vacip olup onu yerine getirmeyen bir kişinin namaz borcu düşer.

Hanefî mezhebine göre, yolculuklarda dört rek’atlı farz namazların kısaltılıp ikişer rek’at olarak kılınması vaciptir; yolcunun namazlarını bilerek iki rek’attan fazla kılması mekruhtur. Bununla birlikte iki rek’at kılıp da teşehhütte bulunduktan yani tahiyyatı okuduktan sonra kalkıp iki rek’at daha kılacak olsa farzı edâ etmiş, son iki rek‘at da nâfile olmuş olur. Ancak vacip olan kısaltmayı terketmiş ve namaz selamını geciktirmiş olmasından dolayı, kötü bir iş yapmış sayılır. Fakat o kişi, birinci teşehhüdü terketse veya ilk iki rek’atta kıraatte bulunmamış olsa yani Fâtiha ve sûre/ayet okumamış olsa, farzı edâ etmiş olmaz. Namazını unutarak tam kılan yolcunun ise, namaz selamını geciktirmiş olmasından dolayı sehiv secdesi yapması gerekir. Mâlikîlere göre, namazları kısaltmak sünnet-i müekkededir. Doğru cevap B'dir.

Günlük beş vakit (sabah, öğle, ikindi, akşam ve yatsı) namaz, haftalık cuma namazı ve gerektiğinde cenaze namazı farz namazlardır.

Günlük farz namazların rek‘at sayıları; sabah iki, öğle dört, ikindi dört, akşam üç ve yatsı dört olmak üzere toplam on yedi rek‘at olarak Peygamberimiz’in uygulamalarıyla sabit olmuştur.

İkindi namazının vakti, öğle vaktinin çıktığı andan itibaren başlar ve güneşin batması ile son bulur.

İki namazın, bunlardan birincisinin vakti içinde birleştirilerek
peş peşe kılınmasına “cem-i takdîm” (öne alarak birleştirmek) denir. Buna göre öğle ile ikindiyi öğle vaktinde, akşam ile yatsıyı akşam vaktinde birleştirilerek peş peşe kılmak cem-i takdîm olur.

Cuma namazı herkese farz değildir. Cuma namazının vücup şartları yani bir kimseye - Müslüman, akıllı ve bâliğ olma şartlarına ek olarak- farz olmasının şartları şunlardır:

1. Erkek olmak

2. Hür olmak

3. Mukîm olmak

4. Sağlıklı olmak

5. Mazereti olmamak.

Vitir kelimesi sözlükte çiftin karşıtı olan tek anlamına gelir. Vitir namazı vacip olup üç rek’attır. Vitir namazının vakti yatsı vaktidir, ancak ondan sonra kılınır.

Terâvih namazı Ramazan ayına mahsus bir namaz olup yatsı namazının vaktinde vitirden önce yirmi rek’at olarak kılınır.

Kuşluk (Duhâ) Namazı: 
Güneş doğup kerâhet vakti çıktıktan sonra istivâ vaktine kadar iki, dört, sekiz veya on iki rek’at namaz kılmak müstehaptır. Bu, Hz. Peygamber’in fiili ile sâbittir. Kuşluk namazının sekiz rek’at kılınması daha faziletlidir. Bu ibadet işrâk namazı olarak da bilinir.

Yatsı namazının ardından daha uyumadan veya biraz uyuduktan sonra

kılınacak nâfile namazına “gece namazı” denir ki, bunun sevabı çoktur. Bir

süre uyuduktan sonra kalkılıp kılınırsa “teheccüd namazı” adını alır.

Tilâvet” sözlükte okuma anlamına gelir. Fıkıhta, secde ayetlerinin okunmasından dolayı yapılan secdeye “tilâvet secdesi” denir.