İSLAM HUKUKUNA GİRİŞ

Nikah-ı şiğâr mehir vermemek için berdel usulü yapılan evliliktir.

Nikah-ı sırr gizlice yapılan nikah demektir.

Son dönemde aile hukuku, Ahvâl-i Şahsiyye veya Ahkâmü’l-Üsre ismiyle
müstakil olarak incelenmeye başlanmıştır.

B,C,D ve E şıkları nişanın bozulması ile ilgili hükümlerdir.

Velayet-i nedb ise veliye, velayeti altında bulunan kimseyi ancak onun rızasıyla evlendirme yetkisi veren velayettir.

Veliyy-i hâs, velayeti altında bulunanları evlendirme yetkisine sahip olan akrabalardır.

Ta‘likî şart, akdi, bir durumun gerçekleşmesine bağlayan geciktirici şarttır

A,B,C ve E şıkları geçici evlenme engelleridir.

A,B ve D sürekli engellerdir. E şıkkı ise Sıhhat ile ilgilidir.

Eğer mehrin miktarı evlilik sırasında belirlenmiş ise buna mehr-i müsemmâ denir.

İslam, belli bir süre için yapılan geçici (muvakkat) evliliği ve müt‘a nikahını, gizlice yapılan nikah-ı sırrı,nikahsız birliktelik olan metres hayatı yaşamayı ve zinâyı, mehir vermemek için berdel usulü yapılan nikah-ı şiğârı ve eşcinsellik gibi insan onuruna yakışmayan ve özellikle kadınların zarar gördüğü bazı evlilik ve ilişki türlerini yasaklamıştır. Araplarda cari olan sınırsız kadın ile evlenmeyi sınırlamış, mehrin, velisinin değil, kadının hakkı olduğu hükmünü getirmiştir.

Osmanlının son döneminde borçlar hukukunu düzenleyen Mecelle’den sonra aile hukuku, 1917 yılında yürürlüğe konulan Hukuk-ı Aile Kararnamesi ile ilk defa kanunlaştırılmıştır. Fakat bu kararnamenin ömrü fazla uzun sürmemiş, 1919 yılında yürürlükten kaldırılmıştır. Bununla birlikte bu kararname diğer müslüman ülkelerde daha uzun ömürlü olmuş ve yapılan yeni kanunların temelini oluşturmuştur.

Genel anlamda evlenme, bazı İslam hukukçuları tarafından mübah, bazıları tarafından mendup/sünnet bazıları tarafından da farz olarak kabul edilmiştir. Özellikle Hanefîler, evliliğin ibadet yönünün ağır bastığı ve kişinin kendisini nafile ibadetlere adamasından daha iyi olduğu görüşündedir. Hanefî fıkıh eserlerinin çoğunda evlenme akdinin, ibadet konularından sonra yer alması da bunun bir göstergesidir. Bununla birlikte bu genel hüküm, kişinin cinsel yönden iradesine sahip olup olmamasına ve evleneceği kadına haksızlık yapıp yapmamasına göre mübah, vâcip ya da farz, mekruh ve haram hükmünü alabilir.

Nişanlanacak taraflar arasında evlenme engelinin bulunmaması gerekir.
Evlenme engelleri, aşağıda nikahın şartlarında ele alındığı gibidir. Dünür gidilmiş veya
nişanlanmış bir kıza evlenme teklifinin yapılması yasaktır. Nişanlanma, taraflara evliliğin verdiği hak ve yetkileri vermez. Bu yüzden
taraflar arasındaki mahremiyet ilişkileri önceden olduğu gibi devam eder. 

Nişanlılık döneminde nişanlıların rahatça görüşmelerini sağlamak amacıyla
yapılan imam nikahı veya dînî nikah adı altında yapılan nikah, nişan
bozulduğu takdirde taraflar ve aileleri tarafından hiç yapılmamış gibi sayıldığı
için sakıncalı bir uygulamadır.

Nişanlanma evlilik değil, esas itibariyle bir evlilik vaadinden ibarettir. Bu
yüzden nişanlılar, her zaman için bu nişanı bozma hakkına sahiptir,
taraflar birbirlerini evliliğe zorlayamaz.

Nişanlanmada mehir belirlenmiş ve kıza verilmişse veya mehre sayılmak üzere takı gibi şeyler verilmişse bunlar mevcut olduğu takdirde aynen iade edilir, değilse bedeli ödenir. Çünkü mehir evliliğe ait hükümlerdendir, evlilik ise olmamıştır. 

Nişanlılık döneminde tarafların birbirlerine verdiği hediyelerde hediye hükümleri geçerlidir. Hanefîlere göre tarafların, verdikleri hediyeleri istemesi halinde hediye mevcut  ise aynen iade edilir, tüketilmiş veya esaslı bir değişikliğe uğramış ise iadesi gerekmez. Mâlikîlere göre ise nişanı bozan erkek tarafı ise verdiği hediyeleri geri alamaz. Nişanı bozan kız tarafı ise erkek tarafı verdiği hediyeleri, mevcutsa aynen alma, mevcut değilse tazmin edilmesini isteme hakkına sahiptir.

Genel ilkeler açısından bakılacak olursa nişanlılık evlenme mecburiyeti yüklemediği için nişanı bozan kimsenin, sahip olduğu bir hakkı kullandığı için nişanın bozulmasından doğan zararı tazmin ile yükümlü tutulmasının doğru olmayacağı söylenebilir.

Evlenme akdinde taraflar, evlenecek kadın ve erkektir. Taraflar, şartlarını taşıyorlarsa akde bizzat katılabilir. Ancak nikah akdinin evlenecek kimselerin velileri veya vekilleri vasıtasıyla da yapılabileceği bütün fakihler tarafından kabul edilmiştir. Hanefîlerin dışındaki çoğunluğa göre kadın, ne kendi adına ne de başkası adına irade beyanında bulunamadığı için bu anlamda nikah akdinde taraf olamaz. 

Evlilik akdinde hangi kelimelerin kullanılacağı konusu, toplumların örf ve âdetiyle yakından ilgilidir. Örneğin bizim toplumumuzda yöresel farklılıkları da içeren aldım, verdim, vardım, kabul ettim gibi kelimelerle de evlilik akdi yapılabilir. 

Nikah akdinin konusu ise menfaat türünden bir şey olup bu da tarafların birbirinden cinsel yönden yararlanma imkanıdır.

Hanefîlere göre kız olsun erkek olsun akıllı ve bülûğa ermiş herkes evlilik
konusunda tam ehliyetli olup bizzat evlilik akdi yapabilir. Bülûğ çağının
başlangıcı Hanefîlere göre kızlarda 9, erkeklerde 12 yaşıdır. Bilinen bülûğ
emareleri gözükmediği takdirde Ebû Hanîfe’ye göre kızlarda 17, erkeklerde
18 yaş; diğer İslam hukukçularına göre ise her ikisinde de 15 yaş, hükmen
bülûğa erdikleri yaş olarak kabul edilir. Akıl hastalarının yaptıkları evlilikler bâtıldır.

Velayet-i icbar, veliye velayeti altındaki kimseleri rızalarına
bakmaksızın evlendirme yetkisi veren velayettir. Bu tür velayet altına eksik
ehliyetliler ve ehliyetsizler girer. Velayet-i nedb ise veliye, velayeti altında bulunan kimseyi ancak onun rızasıyla evlendirme yetkisi veren velayettir. Bu
velayet altına tam ehliyetli kadınlar girer. Velayet-i şirket ise veli ile bülûğa ermiş kız arasında ortak olan bir velayettir. Buna göre veli, rızasını almadan kızı evlendiremez, kız da velisinin rızasını almadan evlenemez. 

Veliyy-i hâs, velayeti altında bulunanları evlendirme yetkisine sahip olan akrabalardır. Daha yakın veli yoksa bu hak bir sonrakine geçer. Veliyy-i âm ise veliyy-i hâssın bulunmadığı durumda velayet yetkisine sahip olan devlet başkanı veya hâkimdir.

Tam ehliyetli kız ise Hanefîlere göre velisinin izni olmaksızın evlenebilirken, diğerlerine göre velisi tarafından evlendirilir. Bunlara göre icbar velayetine sahip velilerin dışındaki veliler ise tam ehliyetli kızı ancak iznini alarak evlendirebilirler.

Geçici evlenme engelleri, ortadan kalkması her zaman mümkün olan evlenme engelleridir. Bunlar din farkı, iki akraba ile birden evlenme, beşinci kadın, başkasının eşi olma ve üç kere boşanma durumlarıdır. 

Süt kardeşlikte ise  süt emme sebebiyle çocukla öz annesi dışında onu emziren kadın ve bu kadının akrabaları arasında meydana gelen haramlıktır.