İSLAM HUKUKUNA GİRİŞ

İslam hukukunda, mülkiyet hakkının da dahil olduğu, eşya üzerinde en güçlü ve doğrudan kurulan yetkileri “milk” terimi ifade eder. Milk terimi, gerek mahiyet gerekse kapsam açısından günümüz hukukundaki aynî hak terimini karşılar.

Mülkiyet, sahibine eşya üzerinde en geniş ve tam yetkiler veren aynî haktır.

Hanefîlerde mal terimi ara bir kavram olup gerçek anlamda mallar mütekavvim mal terimiyle ifade edilir. Mütekavvim mal, kullanılıp faydalanılması Müslümanlar açısından mubah olan maldır.

Hanefîlerin eşya ile ilgili terimleri üç aşamalıdır:
Birinci aşama mal olmayan şeylerdir. Kan, leş, tek bir pirinç tanesi gibi.

İkinci aşama mal olup, mütekavvim olmayan nesneler, başka bir deyişle mütekavvim olmayan mallardır. Bunlar sadece üç tanedir: Hamr (şarap), domuz ve şer’î yollarla kesilmeden (boğularak vb.) ölen hayvanlar. Bu üç nesne de ehl-i kitap açısından teknik anlamda maldır.

Üçüncü aşama mütekavvim mallar olup, bu üç şeyin dışında olup, iktisadi değeri olan
ve Müslümanlara mubah kılınmış nesnelerdir.

Bir eşyanın somut varlığı ve zatı, ayn olarak nitelenirken, dış dünyada somut bir fert olarak belirlenmeyip cins olarak belirlenmiş borçlara deyn denmiştir. Başka bir deyişle hukuki işlemin konusu, fert olarak belirlenmiş bir nesne ise burada konunun ayn olduğundan; fert olarak belirlenmeyip cins olarak ya da para şeklinde belirlenmiş ise bu durumda onun deyn olduğundan bahsedilir.

Hanefîlere göre, akdi meydana getiren iki irade açıklamasının ilkine icab; ikincisine kabul; icab yapana da mûcib denir.

Hanefî ve Mâlikî mezhebi meclis muhayyerliğini kabul etmezler. Onlara göre akit kurulduktan sonra, sırf akit görüşmelerinin yapıldığı ortam (meclis) devam ediyor diye taraflar tek taraflı akdi bozamaz.

Nafiz akit, kurulduğu andan itibaren sonuç doğuran, akittir. Başka bir ifadeyle akdi yapan tarafların dışında başka bir kişinin hakkıyla ilgili olmayan, herhangi başka birinin rızasına, onayına gerek kalmadan sonuç doğuran akittir.

İnfisah, akdin işlerliğinin imkansız hale gelmesi sebebiyle kendiliğinden ortadan kalkması demektir. Mesela satım sözleşmesi mebî’in teslim öncesi helak olmasıyla kendiliğinden infisah eder.

Mütekavvim olmayan mallar, sadece üç tanedir: Hamr (şarap), domuz ve şer’î yollarla kesilmeden (boğularak vb.) ölen hayvanlar. Bu üç nesne de ehl-i kitap açısından teknik anlamda maldır. Ancak gayr-ı mütekavvim mallar ise çok sınırlı şartlarda geçici şekilde aynî hak konusu olabilir, ancak hukuken koruma görmez, tazmine konu olmaz.

Temlik akitleri

I, II ve III

İnfisah

Fasit akit

I ve II

icaptan vazgeçme serbestliği

Akdin içeriğinin meclis tarafından uygun görülmesi

I, II ve IV

Yemek hakkı

Mülkiyet hakkı malike eşya üzerinde düşünülebilecek en güçlü ve kapsamlı yetkileri verir.