İSLAM HUKUKUNA GİRİŞ

İslam’da bireysel ve toplumsal yaşama ilişkin düzenleyici kurallar bütününü ifade etmek için fıkıh terimi kullanılmaktadır.

Fıkıh, esas itibariyle anlamakla ilgili bir kelimedir.

Kelimenin fiil hali Kur’ân-Kerim’de yalnızca bir âyette İslâm’la birlikte kazandığı özel anlamında kullanılmaktadır. Âyette kelimeye dinde derin kavrayış sahibi olma (dinde tefakkuh) anlamı yüklenmiştir (Tevbe 9/122).

Fıkıh, usûlcüler tarafından “Şer’î amelî hükümleri tafsîlî delillerine dayalı olarak bilmek” biçiminde tanımlanmaktadır.

Roma hukukunun evrensel hukuk kaidelerini ortaya koyduğu için İslam hukukunu etkilemesi, söz konusu iddianın gerekçelerinden biri değildir.

Devlet liderliği aradaki farkların dayanaklarından biri değildir.

Kişilerin kendilerine dönük davranışları, sırf kendilerini ilgilendiren, başka bir kişi ya da varlıklarla ilişki niteliği taşımayan davranışlardır. Bu tür davranışları düzenleyen fıkıh kuralları (fıkhî hükümler), kişilerin başkalarından talep edebilecekleri hakları değil, kendisine dönük olarak yerine getirmeleri gereken vecibeleri (ödev, yükümlülük) göstermektedir. Dolayısıyla kişilerin kendilerine dönük davranışlarını düzenleyen fıkhî hükümler, konu bakımından sübjektif ahlâk kuralları ile örtüşmektedir.

Fıkıhta davranışları düzenleyen kuralları bağlayıcılık niteliği bakımından emredici, tavsiye edici ve tecvîz edici biçimde üç kategoride toplamak mümkündür. Bir davranışın yapılmasını ya da yapılmamasını kesin olarak talep eden (vâcib veya haram kılan) kurallar emredici, yapılmasını ya da yapılmamasını kesin olmayan biçimde talep eden (mendûb veya mekrûh kılan) kurallar tavsiye edici, bir davranış konusunda kişilere yetki ve izin veren (mübah kılan) kurallar ise tecvîz edici niteliktedir. Hukuk kuralları ise, emredici ve tecvîz edici biçimde iki kategori teşkil etmektedir. Tavsiye edici kuralların, hukuk kuralları kapsamında yer alması düşünülemez.

Fıkhın, dinî, ahlâkî ve hukukî kurallar (hükümler) bütünü biçimindeki tanımı, fıkıh ve İslam hukuku kavramları arasındaki tam girişimlilik ilişkisini açıklamaktadır.

İnsanların birbirleriyle ilişki kurmalarını sağlayan yapıya toplumsal düzen diyoruz. Doğru cevap A seçeneğidir.

Hukuk kurallarının din, ahlâk, örf-âdet ve görgü kurallarına göre daha fazla işlevsel olmaları, devlet gücü ile desteklenmiş olmalarından kaynaklanmaktadır. Hukuku, belli bir ülkede kişilerin birbirleriyle, toplumla ve devletle ilişkilerini düzenleyen, devlet gücüne dayalı, maddi zorlamaya kadar varan yaptırım araçları ile desteklenen kurallar bütünü biçiminde tanımlayabiliriz. Bu tanım içinde yer almayan husus, örf-âdet ve görgü kuralları olmadığına göre, doğru cevap E seçeneğidir.

Fıkıh kelimesi ile mutlak anlamda bir anlama ya da bilme eylemi değil, anlamaya ve bilmeye konu olan şeyin idrâk edilmesi kastedilmektedir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Tarihsel süreçte fıkıh, iki ayrı biçimde tanımlanmıştır. İki ayrı tanım biçimi, onların birbirine alternatif olmasından değil, iki farklı bilimsel disiplin olarak fıkıh usûlü ve fıkhın kendilerine özgü gereklerinden kaynaklanmıştır.

Şer’î hükümler, yalnızca beşerî davranışları düzenleyen yaptırmalı önermelerdir. Doğru cevap D seçeneğidir.

Ameliyyât ise, kişilerin dışsal (zâhirî) davranışları ile etkileri hemen ardından dışa yansıyan içsel davranışlarını ifade etmektedir. Kast, hata, rıza gibi içsel davranışlar dış organlar vasıtasıyla eyleme dönüştüklerinde, amel kavramı kapsamında değerlendirilir. Dolayısı ile doğru cevap D seçeneğidir.

Tafsîlî delil, her bir davranışla ilgili hükmün dayandığı özel delil anlamındadır. Bir hükme delil olan tek bir âyet ya da hadis, tafsîli delil niteliğindedir. Doğru cevap C seçeneğidir.

Şeriat, kelime olarak, insanların ya da hayvanların su içmek için gittikleri yol anlamındadır. Doğru cevap B seçeneğidir.

Ebû Hanîfe (ö. 150/767) peygamberlerin getirdikleri dinin tek, şeriatların ise çok ve
çeşitli olduğunu söylemektedir (el-Âlim ve’l-Muteallim, 2008, 16-17). Doğru cevpa E seçeneğidir.

Kelâm, tüm temel İslam bilimleri bakımından bir meşruiyet kaynağı konumundadır. Temel İslam bilimlerinden her biri, İslam’ın getirdiği itikadî hükümler üzerine kurulmuştur.

Toplumsal düzen kuralları çeşitli ölçütler dikkate alınarak din, ahlâk, hukuk, örf-âdet
ve görgü kuralları biçiminde beş kısma tasnif edilerek incelenmektedir. Dolayısıyla doğru cevap D'dir.