İSLAM HUKUKUNA GİRİŞ - Deneme Sınavı - 9

Doğru cevap A şıkkıdır.

Fakih fıkıhla ilgilenen kişi demektir.

Genel olarak fıkıh kitapların her zaman baş kısmında bulunmayıp ortalara ve sonlara dağılmış bu bölümleri ve kısaca içeriklerini şöylece belirtebiliriz: Kitâbu’l-eymân: Yeminler bölümü; Kitâbu’z-zebâih: Şer’î yöntemlerle hayvan kesimi; Kitâbu’l-udhiye: kurban bölümü; Kitâbu’l-eşribe ve’l-et’ıme: İçilmesi ve yenilmesi helal ya da haram olan şeyler bölümü; Kitâbu’s-sayd: av ve avcılık bölümü; Kitâbu’l-hazr ve’l-ibâha: bazen Kitâbu’l-kerâhiyye ve’l-istihsân adıyla da geçen bu başlık, çoğunlukla yukarıdaki bölümlerde ele alınmayan helal veya haram olan şeyleri ele alır. Doğru cevap B'dir.

Genel olarak fıkıh kitapların her zaman baş kısmında bulunmayıp ortalara ve sonlara dağılmış bu bölümleri ve kısaca içeriklerini şöylece belirtebiliriz: Kitâbu’l-eymân: Yeminler bölümü; Kitâbu’z-zebâih: Şer’î yöntemlerle hayvan kesimi; Kitâbu’l-udhiye: kurban bölümü; Kitâbu’l-eşribe ve’l-et’ıme: İçilmesi ve yenilmesi helal ya da haram olan şeyler bölümü; Kitâbu’s-sayd: av ve avcılık bölümü; Kitâbu’l-hazr ve’l-ibâha: bazen Kitâbu’l-kerâhiyye ve’l-istihsân adıyla da geçen bu başlık, çoğunlukla yukarıdaki bölümlerde ele alınmayan helal veya haram olan şeyleri ele alır. Doğru cevap A'dır.

Muâmelât kavramının alanı fıkhın İbadetler ve ukûbât alanı dışındaki tüm konularıdır denilebilir. Bu konular modern hukuk açısından medeni hukuk ya da özel hukuka karşılık gelmektedir. Doğru cevap C'dir.

Buna göre kamu hukuku şu dallara ayrılır: 1. Anayasa hukuku, 2. İdare Hukuku, 3. Ceza Hukuku ve Ceza Yargılama Hukuku, 4. Mâlî Hukuk, 5. Devletler Umumi Hukuku. Özel hukuk ise şu dallara ayrılır: 1. Medeni Hukuk, 2. Ticaret Hukuku 3. Devletlerarası Özel Hukuk, 4. Fikri hukuk. Medeni hukuk da kendi içinde beş temel branş içerir. a. Şahsın hukuku, b. Eşya hukuku, c. Borçlar hukuku, d. Aile hukuku, e. Miras hukuku. Doğru cevap D'dir.

Kitâbu’l-hacr muamelat alanını ilgilendiren bir kişinin sözlü tasarruflarını kısıtlama bölümüdür. Doğru cevap E'dir.

Hanefi mezhebindeki en meşhur fürû kitaplarından bazıları şunlardır: Oldukça geniş hacmi ile Serahsî’nin el-Mebsût’u; Merğînânî’nin mezhebin temel muhtasar metinlerinden biri olan Bidâyetü’l-mübtedî üzerine yazdığı kısa şerhi elHidaye, Hidaye’nin pek çok şerhi arasında İbnu’l-Hümâm’ın Fethu’l-kadîr adlı eseri, İbn Abidin’in Reddü’l-muhtar adlı şerhi. Diğer sayılanlar Şafii mezhebinin en meşhur eserlerindendir. Doğru cevap A'dır.

Usûl-i fıkıh türünün ele aldığı dört temel konu olduğu söylenebilir. Bunlar, hüküm, hükümlerin delilleri, hüküm çıkarma yöntemleri ve hükmü çıkaran müçtehit ile ilgili bölümlerdir. Doğru cevap E'dir.

Daha sonraki dönemlerde ortaya çıkan ve her iki yöntemin baskın vasıflarını birleştiren bir türden daha bahsedilebilir ki buna karma (memzuc) usûl yöntemi denir. İbnu’s-Sââtî’nin Bedîu’n-nizâm, Sadruşşeriâ’nın Tenkihu’l-usûl adlı usûl eserlerinin bu yöntemle yazıldığı söylenebilir. Doğru cevap B'dir.

Hilâf ve hilafiyât türü. Fıkıh mezhepleri arasındaki görüş farklılıklarını, bu farklılıkların dayanaklarını ele alan, bir mezhebin görüşünü savunup, karşı görüşü çürütmeye çalışan fıkıh edebiyatı türüdür. Bu türün amacı, fıkıh problemlerine çözüm bulmak değil, zaten bulunmuş olan çözüm ve hükümleri sağlam esaslara oturtarak muhalif görüş karşısında savunmak ve muhalif/karşıt görüşü de çürütmeye çalışmaktır. Doğru cevap C'dir.

Adet Muhakkemdir. Yani fıkhi bir hükme varmak için, örf ve adet hakem kılınır. Özellikle mahkemeye intikal etmiş anlaşmazlıklarda âdete başvurularak anlaşmazlıklar örf ve âdetin hakemliğinde çözülmeye çalışılır. Zira adet İslam hukukunda belirli şartlar altında hükme kaynaklık eden delillerden biri olarak görülür. Âdeti, toplumda kabul görmüş, yerleşiklik kazanmış tekrar eden uygulamalar olarak tanımlamamız mümkündür. Doğru cevap D'dir.

Aynî haklarla ilgili dikkat edilmesi gereken en önemli noktalardan biri bu hakkın kapsamıdır. Bir aynî hak sahibine eşya üzerinde mümkün olan tasarruf şekillerinden tamamını ya da bunlardan bazılarını verebilir. Bu tasarruf yetkileri başlıca şunlardan oluşur:
Eşyayı zilyetliğinde bulundurma, kullanma, yararlanma, semerelerini alma, tüketme, yok
etme gibi fiili tasarruflar; eşyanın mülkiyetinin başkasına geçirilmesi, sınırlı aynî haklarla
yüklenilmesi ya da hakkın bedel karşılığı düşürülmesi gibi hukuki tasarruflar. Doğru cevap B seçeneğidir.

İslam hukukunda, mülkiyet hakkının da dahil olduğu, eşya üzerinde en güçlü ve doğrudan kurulan yetkileri “milk” terimi ifade eder. Milk terimi, gerek mahiyet gerekse kapsam
açısından günümüz hukukundaki aynî hak terimini karşılar.
Milk teriminin en yaygın tanımlardan biri şudur: Bir eşya üzerinde hak sahibine ait,
diğer tüm şahısların hakimiyet ve müdahale alanından çıkarılmış bir inhisar ve önceliktir.

İslam hukukçuları, bir eşyanın somut maddi yapısına, daha doğrusu bizzat eşyanın kendisine ayn derken, bu eşyanın kullanılması,  ondan istifade edilmesini ise menfaat terimiyle ifade ederler. Mülkiyet, sahibine eşya üzerinde en geniş ve tam yetkiler veren aynî haktır. Doğru cevap A seçeneğidir.

Sınırlı (nâkıs) milk: Mülkiyette bulunan yetkilerden birini veya bir kaçını verdiği
için kapsamı mülkiyete göre daha dar olan milk türüdür. Sınırlı milk birden çok
farklı hak türünü içine alır. Kendi içinde şu gruplara ayrılır.

a. Bir eşyanın sadece menfaatlerini içerin milk (milku’l-menfaa bilâ ayn

b. Sadece ayn üzerinde kurulu olup menfaatleri içermeyen milk (milkü’l-ayn bilâ
menfaa)

c. Bir eşyanın aynını elinde tutma ve zilyetliğinde (yed) bulundurma konusundaki milk (milku’l-habs ve’l-yed).

Kâmil (ya da tam) milk de denilen bu yetki mülkiyet hakkıdır. Bir
eşyanın hem ayn’ı hem de menfaati üzerinde kuruludur (milku’l-ayn ve’l-menfaa)

Hanefîlerde mal terimi ara bir kavram olup gerçek anlamda mallar mütekavvim mal
terimiyle ifade edilir. Mütekavvim mal, kullanılıp faydalanılması Müslümanlar açısından
mubah olan maldır. Dolayısıyla bir malın mütekavvim olması için İslam hukuk sisteminin
o maldan yararlanmayı Müslümanlara yasaklamamış olması gerekir. O halde Hanefîlerin
eşya ile ilgili terimleri üç aşamalıdır.

Birinci aşama mal olmayan şeylerdir. Kan, leş, tek bir pirinç tanesi gibi.
İkinci aşama mal olup, mütekavvim olmayan nesneler, başka bir deyişle mütekavvim
olmayan mallardır.

Üçüncü aşama mütekavvim mallar olup, bu üç şeyin dışında olup, iktisadi değeri olan
ve Müslümanlara mubah kılınmış nesnelerdir.

Doğru cevap B seçeneğidir.

Evlilik, İslam hukukunun korumayı gözettiği beş temel amaçtan dinin ve neslin korunmasıyla ilgili önemli bir sözleşmedir.

Mutlak aynî hak: Mülkiyet hakkı. Aynî hakkın sahibine tam ve en geniş yetkiler veren türü olup mülkiyet hakkıdır. Burada hakkın mutlak olmasından bahsedilmesi, herhangi bir kapsam sınırlamasına gidilmemiş olduğunu ifade eder. Mülkiyet bu özelliği ile aynî hak terimini en iyi temsil eden hak tipidir.

Sadece ayn üzerinde kurulu olup menfaatleri içermeyen milk (milkü’l-ayn bilâ menfaa). Buna çıplak mülkiyet de denilir. Bir eşyanın tüm menfaatleri bir başkasına ait ise, mal sahibinin bu eşya üzerindeki mülkiyeti böyledir.

Hanefîlerin eşya ile ilgili terimleri üç aşamalıdır:
Birinci aşama mal olmayan şeylerdir. Kan, leş, tek bir pirinç tanesi gibi.
İkinci aşama mal olup, mütekavvim olmayan nesneler, başka bir deyişle mütekavvim olmayan mallardır. Bunlar sadece üç tanedir: Hamr (şarap), domuz ve şer’î yollarla kesilmeden (boğularak vb.) ölen hayvanlar. Bu üç nesne de ehl-i kitap açısından teknik anlamda maldır.
Üçüncü aşama mütekavvim mallar olup, bu üç şeyin dışında olup, iktisadi değeri olan ve Müslümanlara mubah kılınmış nesnelerdir.