İSLAM HUKUKUNA GİRİŞ - Deneme Sınavı - 7

Mutlak müctehid terimi, büyük ölçüde kurucu ictihad faaliyetinde bulunan Ebu Hanîfe, Mâlik, Şâfiî gibi müçtehitleri ifade eder.

Kat'i konular dışında kalan konular, zanniyat alanını oluşturur. İctihadda hata-isabet meselesi, zanni konularda yapılan ictihadla ilgilidir.

İctihadda hatanın söz konusu olup olmayacağı konusunda başlıca iki görüş vardır. Birincisine göre, bir konuda ictihad eden ve farklı sonuçlara ulaşan müçtehitlerden sadece birisi doğruyu tutturmuş, diğerleri hata etmiştir. Bu gorüşü savunanlar muhattıe adını alır. İkinci görüşe göre ise bu müçtehitlerin her biri doğruyu tutturmuştur. Bu görüşü savunanlara ise musavvibe denilir.

Sözlük anlamı “fetvâ isteyen kişi” demek olan müsteftî terimi, karşılaştığı olayın dinî-hukukî hükmünü öğrenmek amacıyla ictihad ehliyetine sahip ve dinî duyarlılığı olan müftîye başvuran kişiyi deyimlemektedir.

Hicrî III. (miladi IX.) yüzyılın ortalarından sonra kurucu ictihad faaliyetinden mezhep içi ictihad faaliyetine geçilmiştir. Bu husus literatürde “ictihad kapısının kapanması” tabiriyle ifade edilir.

Her mezhep içinde karşı görüş sahipleri bulunsa da Hanbelîler dışındaki âlimler müctehidsiz bir asrın bulunmasını genelde mümkün görürler.

İslam ceza hukuku, İslam hukukunun kendine özgü sistematiği içinde ukûbât terimiyle ifade edilmektedir.

İctihadın nakzı, önceki bir ictihadın hükmünün geçersiz sayılması anlamına gelir.

Suç, geniş anlamda kullanıldığında zenb, ism, hatîe, ma’siyet, isyan, cerîme gibi kelimelerle ifade edilen günah kavramına denk düşmektedir.

Klasik İslam ceza hukuku doktrininde suç, “Allah’ın had ya da ta’zîr türünde yaptırım (ceza) öngördüğü şer’î yasaklar” (el-Mâverdî, 1989, 285) biçiminde tanımlanmıştır. Şer’î yasaklar ifadesi, aslında ilahî irade tarafından yasaklanan her davranışı içine alacak genişliktedir.

Kısâs suçları (cinâyât/cerâimu’l-kısâs) denildiğinde, insanın canına ve vücut bütünlüğüne yönelik saldırı niteliği taşıyan yasaklanmış davranışlar kastedilmektedir.

İslam hukuku kuralları yoluyla korunan haklar, Allah hakkının ya da kul hakkının ağırlık derecesine göre,

1. Sırf (hâlis) Allah hakları,
2. Allah ve kul hakkı ortak, fakat Allah hakkının üstün olduğu haklar,
3. Allah ve kul hakkı ortak, fakat kul hakkının üstün olduğu haklar,
4. Sırf (hâlis) kul hakları biçiminde dört kısma ayrılmaktadır.

Affın mümkün olup olmaması: Had suçlarında devlet ya da mağdur konumundaki kişilerin suçluyu affetmeleri hukukî sonuç bakımından geçerli bir etkiye sahip değildir.

Kanunî unsur, bir davranışın (fiil) kanunda suç olarak tanımlanmış olması demektir. Kanunda tanımlanmamış hiçbir davranış suç olarak kabul edilemez.

Kişinin suçu işlemeye başladıktan sonra, kendi iradesiyle onu tamamlamaktan vazgeçmesi hali, İslam ceza hukukunda tevbenin cezaya etkisi bağlamında ele alınıp incelenmiştir.

Meşru müdafaa, bir kişinin kendisine ya da üçüncü bir kişiye ait hakka yönelmiş haksız bir saldırıyı ortadan kaldırmak amacıyla saldırgana karşı gerçekleştirdiği savunma hareketleridir.

İslam ceza hukukunda cezalar uygulanma biçimine göre de bedenî, ruhî, hürriyeti bağlayıcı ve mâlî olmak üzere dört kısımda tasnif edilmektedir.

Bir nesnenin mütekavvim mal olup olmasının en temel üç sonucu vardır:
1. Aynî haklara konu olabilme,
2. Hukuki işlemlere konu olabilme,
3. Hukuki koruma altında olma. Yani bu malları tahrip edenin tazmin yükümlülüğü
olmasıdır.

Doğru cevap B seçeneğidir.

Mislî Mal-Kıyemî Mal Ayırımı: Özellikle borçlar hukuku açısından mallarla ilgili en
önemli ayırım mislî-kıyemî mal ayırımıdır. Ayn-menfaat ve ayn-deyn ayırımı. Bu doğrultuda aynî hakların ve hukuki işlemlerin konusu olarak doğrudan “mal” terimi gösterilmeyip malın aynı ya da menfaati gösterilir.Menkul - Gayrımenkul (Akar) Ayırımı: Bu ayırım malların en temel özelliği olan
‘nakle konu olabilme’ açısından yapılmıştır. Doğru cevap D seçeneğidir.

Aslen kazanma bir eşya üzerinde ilk olarak mülkiyetin kurulmasını sağlayan yolları içine alıp en tipik türü istilâ denilen sahipsiz (mubah) malın ele geçirilmesidir. İslam
alimleri mülkiyet ilişkisinin başlamadığı ve her şeyin herkese ait olduğu teorik bir “ibaha”
döneminden hareket ederek mülkiyet müessesesinin, malik olmak kastıyla bu mubah nesnelerin ele geçirilmesiyle başladığını belirtirler. İstila bu şekilde mülkiyetin fiilen doğmasının sebebi olarak teorik ve tarihi bir ilke niteliğine sahiptir. Aynı zamanda av, ihya edilen
arazi, su vb. mubahları ele geçirme de istilanın bir türü olup sürekli ve pratik bir mülkiyet
sebebidir. İstila, işgal ve ihraz terimiyle de aynı anlamda kullanılabilmektedir. Mülkiyetin naklen kazanılması ise temel olarak satım akdi, hibe vb. hukuki işlemler yoluyla mevcut mülkiyetin bir başkasına nakledilmesidir. Doğru cevap E seçeneğidir.