İSLAM HUKUKUNA GİRİŞ - Deneme Sınavı - 16

İslam ceza hukuku, İslam hukukunun kendine özgü sistematiği içinde ukûbât terimiyle ifade edilmektedir.

Suç kavramını ifade etmek için klasik İslam ceza hukuku kaynaklarında genellikle cerîme ve cinâyet terimleri kullanılmaktadır. Cinâyet terimi, cerîme karşılığı olarak kimi zaman tüm suç türlerini ifade edecek biçimde kullanıldığı gibi, çoğunlukla da yalnızca cana ve vücut bütünlüğüne yönelik suçları belirtmek üzere dar anlamda kullanılmaktadır. Ayrıca cinâyet teriminin İslam hukuk doktrinindeki kullanımı ceza hukuku alanıyla sınırlı değildir. Hayvanların ve eşyanın verdiği zararlarla onlara verilen zararlar da
cinâyet terimi kullanılarak ifade edilmektedir.

Klasik doktrinde had suçları (cerâimu’l-hudûd) teriminin daha çok dar anlamında kullanıldığını da belirtmemiz gerekir. Buna göre had suçları terimi dar anlamında zina, zina iftirası (kazf), içki içme (şürb-sükr), hırsızlık (sirkat), yol kesme (hırâbe/kat’-i tarîk), isyan (bağy) ve dinden dönme (irtidâd) suçlarını ifade etmektedir.

Sırf Allah hakkını ihlâl eden suçlar: Zina ve içki içme suçları örnek verilebilir. Bunların işlenmesinde başka kişilere doğrudan verilen bir zarar bulunmamaktadır. Zina suçu işleyen kimselerin birbirlerine verdikleri bir zarardan değil, neslin korunması ilkesine aykırılıktan ve evlilik kurumuna yönelik bir saldırıdan söz edilebilir. Benzer şekilde içki içen kimse de başka bir kişinin hakkını değil, aklın korunması ilkesine aykırı davranarak, kamusal bir hakkı ihlâl etmektedir.

Zina iftirası, kişilik hakkına yönelik bir suçtur. O nedenle, İslam ceza hukuku doktrinindeki çoğunluk yaklaşımına göre,  kişisel hakların saldırıya uğradığı açıktır. Fakat toplumun genel ahlâk ve güvenliğine yönelik saldırı, daha büyük bir zarar içermektedir.

Had ve kısâs suçlarında cezalar tek olup, hâkimin takdir yetkisini kullanacağı bir alt ve üst sınır aralığı söz konusu değildir. Hâlbuki ta’zîr suçlarında hâkim cezayı suçu ve suçluyu dikkate alarak takdir edebilir. Kanun koyucu bu tür suçlar için alt ve üst sınır belirleyebilir.

Had suçlarında devlet ya da mağdur konumundaki kişilerin suçluyu affetmeleri hukukî sonuç bakımından geçerli bir etkiye sahip değildir. Kısâs suçlarında ise af etkilidir.

İslam ceza hukukunda had, kısâs ve ta’zîr suçlarını kanunîlik ilkesi bakımından ayrı ayrı değerlendirmemiz gerekmektedir. Had ve kısâs suçları Kitâb ve Sünnet’te tanımlandığı için kanunî unsuru içerdikleri ve kanunîlik ilkesine tam olarak uygun düştükleri görülmektedir. Ta’zîr suçları ise had ve kısâs suçları gibi tanımlı suçlar olmadıkları için, kanunîlik ilkesine tam anlamıyla uygun değildir. Bununla birlikte, ta’zîr suçlarının ve/veya cezalarının Kitâb ve Sünnet’te belirlenmemiş olması, devlet başkanının ya da
yetkilendireceği hâkimlerin keyfî biçimde karar verebilecekleri anlamına gelmemektedir. Ta’zîr suçlarını belirleyecek organların yetkileri sınırsız değildir. Ta’zîr suçları, doktrinde, hem ne tür davranışların suç sayılabileceği hem de cezaların türü ve miktarı bakımından genel bir sınırlamaya tâbi tutulmuştur. Devlet başkanı ya da hâkim, bir davranışın suç teşkil ettiğini şer’î delillere dayalı olarak göstermek zorundadır.

İslam ceza hukukunda cezalar kanunîlik, şahsîlik ve genellik ilkelerine bağlıdır.

İslam ceza hukukunda cezalar aralarındaki ilişkiye göre aslî, bedelî, tâbi ve tamamlayıcı olmak üzere dört kısma ayrılmaktadır. Aslî cezalar, suç için asıl olarak kararlaştırılan kısâs, el kesme ve recm gibi cezalardır. Aslî cezaların hukukî bir sebeple uygulanamadığı durumlarda onların yerine geçen cezalar bedelî cezalardır.

Bütün fıkıh kitapları ibâdât ana bölümü altındaki konularla başlar ve genellikle ilk olarak temizlik bölümü (kitâbu’t-tahâre) incelenir. Bundan
sonra dört temel ibadet olan namaz, zekât, oruc ve hac, her biri müstakil bir başlıkta (kitâbu’s-salât, kitâbu’z-zekât, kitâbu’s-savm, kitâbu’l-hacc) tüm detaylarıyla ele alınır. Doğru cevap E'dir.

Fürû-i fıkıh eserlerinde ibadetler alanıyla ilgili belli başlı konular ele alındıktan sonra bu eserlerinin en geniş bölümünü oluşturan muâmelât
alanına geçilir. Muâmelât kelimesi klasik bir tanıma göre “şahısların yaşamlarındaki normal ihtiyaçlarını gideren ve onlara fayda temin eden ilişkileri düzenleyen hükümler” olarak tanımlanmıştır. Başka bir ifadeyle tekrarlarsak, muâmelât, şahısların normal medeni
ilişkilerini ve hukuki işlemlerini ifade eder. Doğru cevap B'dir.

Kamu hukuku şu dallara ayrılır: 1. Anayasa hukuku, 2. İdare Hukuku, 3. Ceza Hukuku ve Ceza Yargılama Hukuku, 4. Mâlî Hukuk, 5.
Devletler Umumi Hukuku, 6. İş Hukuku.
Özel hukuk ise şu dallara ayrılır: 1. Medeni Hukuk, 2. Ticaret Hukuku 3. Devletlerarası Özel Hukuk, 4. Fikri hukuk. Medeni hukuk da kendi içinde beş temel branş içerir. a. Şahsın hukuku, b. Eşya hukuku, c. Borçlar hukuku, d. Aile hukuku, e. Miras hukuku.Doğru cevap D'dir.

Özel hukukun, medeni hukuk dışındaki dallarının zaman içinde aslında medeni hukuktan türeyen ve sonrasında medeni hukuktan ayrı, müstakil bir hukuk branşı haline gelmiş alanlar olduğu görülür. Dolayısıyla özel hukukun özünü medeni hukuk oluşturmaktadır. Doğru cevap A'dır.

Muâmelât alanının bu temel başlıkları orijinal ifadeleriyle şunlardır: 1. Münâkehât. 2. Malî muâmelât: Konusu
doğrudan mal olan akitler. 3. Muhâsemât. 4. Terikât. Doğru cevap B'dir.

Mecelle’de ifade edilen ve yaygın olarak bilinen beş küllî kâide şunlardır.
1. Bir işten maksat ne ise hüküm ona göredir (Mecelle, md. 2).
2. Şek ile yakin zail olmaz (Mecelle, md. 4).
3. Meşakkat teysiri celbeder (Mecelle, md. 17).
4. Zarar izâle olunur (Mecelle, md. 20).
5. Âdet muhakkemdir (Mecelle, md. 36). Doğru cevap E'dir.

Bu kaidenin anlamı şudur: Meydana geldiği, var olduğu kesin olarak bilinen bir durumun, sonradan ortaya çıkan bir şüphe ve tereddüt sebebiyle ortadan kalktığına hükmedilmez. Aynı şekilde bir şeyin mevcut olmadığı kesin olarak biliniyorsa, aksine delil olmadıkça salt tereddüt (şek) ile o şeyin var olduğuna hükmedilmez. Doğru cevap C'dir.

Usûl-i fıkıh türünün ele aldığı dört temel konu olduğu söylenebilir. Bunlar, hüküm, hükümlerin delilleri, hüküm çıkarma yöntemleri ve hükmü çıkaran müçtehit ile ilgili bölümlerdir. Doğru cevap E'dir.

Ahkam-ı sultaniye türü: Klasik fürû kitapları, özel hukukun alanına giren konuları geniş ve kapsamlı bir şekilde ele almasına rağmen, yukarıda işaret ettiğimiz üzere günümüzde kamu hukuku alanına giren konuları aynı kuşatıcılıkla ele almaz. Bu sebeple İslam kültüründe özellikle devlet kavramı, devlet başkanı, devletin sistemi, teşkilatı, idari, mali ve kazâî yapısı, başka devletlerle olan ilişkileri, devlete yönelik suçlar gibi kamu hukuku konuları üzerinde yoğunlaşan başka bir edebiyat türü ortaya çıkmıştır. Doğru cevap B'dir.

İslam hukukçuları fıkhın tüm alanlarıyla ilgili çözümlerini oluşturup bunları erken dönemlerden itibaren yazıya geçirmişlerdir. Bu sebeple fıkıh eserlerinin daha ilk dönemde oluşmuş bu yazım dilinin etkisini modern döneme kadar devam ettirdiği söylenebilir. Bu metotta gündemde sürekli olarak tikel diyebileceğimiz ferdi meseleler vardır ve her mesele benzerleri ile bir araya getirilip ortak taraflar üzerinde genel cümlelerle ifade edilmek yerine müstakil olarak ele alınır. Bu metoda meseleci (kazuistik) metot denilmektedir. Doğru cevap D'dir.