İSLAM HUKUKUNA GİRİŞ - Deneme Sınavı - 14

Klasik İslam ceza hukuku doktrininde suç, “Allah’ın had ya da ta’zîr türünde yaptırım (ceza) öngördüğü şer’î yasaklar” (el-Mâverdî, 1989, 285) biçiminde tanımlanmıştır.

Sırf Allah hakkını ihlâl eden suçlar: Zina ve içki içme suçları örnek verilebilir. Bunların işlenmesinde başka kişilere doğrudan verilen bir zarar bulunmamaktadır. Zina suçu işleyen kimselerin birbirlerine verdikleri bir zarardan değil, neslin korunması ilkesine aykırılıktan ve evlilik kurumuna yönelik bir saldırıdan söz edilebilir. Benzer şekilde içki içen kimse de başka bir kişinin hakkını değil, aklın korunması ilkesine aykırı davranarak, kamusal bir hakkı ihlâl etmektedir. Çünkü toplum bireylerden oluşmaktadır. Bireylerin fıtratı bozarak kendilerini sağlıksız hale getirmeleri, toplumsal yarar ve düzen açısından bir zarar doğurmaktadır.

Affın mümkün olup olmaması: Had suçlarında devlet ya da mağdur konumundaki kişilerin suçluyu affetmeleri hukukî sonuç bakımından geçerli bir etkiye sahip değildir. Kısâs suçlarında ise af etkilidir. Ta’zîr suçlarında da suçlunun affedilmesi, cezanın düşmesini sağlamaktadır. Ta’zîr suçlarında kısâs suçlarından farklı olarak, mağdurun yanı sıra devletin de af yetkisi bulunmaktadır.

Tedrice Riayet Bu dönemde hükümlerin vaz edilişi sırasında göze çarpan önemli bir özellik, mükellefiyetlerin aşama aşama belirli bir hazırlık ve alıştırma süreciyle yürürlük kazanmasıdır

Yaygın tanımlardan birine göre ictihad, “bir şer‘î hüküm hakkında bir kanaate (zan) ulaşabilmek için bütün gücün harcanması” demektir. Doğru cevap B'dir.

Gerekli şartları kendinde toplayarak şer‘î hükümleri çıkarma melekesini elde eden kişiye müctehid denir. Doğru cevap D'dir.

Usûlî konular tabiriyle, icmâın hüccet oluşu, kıyasın hüccet oluşu ve haber-i vahidin hüccet oluşu gibi konular kastedilir. Bu meselelerin delilleri kat’î olup, bunlara muhalefet edenler günahkâr ve hatalıdır. Doğru cevap D'dir.

İctihadda hatanın söz konusu olup olmayacağı konusunda başlıca iki görüş vardır. Birincisine göre, bir konuda ictihad eden ve farklı sonuçlara ulaşan müçtehitlerden sadece birisi doğruyu tutturmuş, diğerleri hata etmiştir. Bu gorüşü savunanlar muhattıe adını alır. Doğru cevap A'dır.

İctihad kapısı meselesiyle yakından ilgili olan bir konu da her asırda müctehidin bulunmasının zorunlu olup olmadığı tartışmasıdır. Her mezhep içinde karşı görüş sahipleri bulunsa da Hanbelîler dışındaki âlimler müctehidsiz bir asrın bulunmasını genelde mümkün görürler. Doğru cevap D'dir.

Hicrî III. (miladi IX.) yüzyılın ortalarından sonra kurucu ictihad faaliyetinden mezhep içi ictihad faaliyetine geçilmiştir. Bu husus literatürde “ictihad kapısının kapanması” tabiriyle ifade edilir. Doğru cevap C'dir.

İctihad, bir olayın şer‘î hükmünü belirleme çabası olduğu için dinî mükellefiyet açısından farz-ı kifâye olarak görülür. Doğru cevap E'dir.

İctihadın nakzı, önceki bir ictihadın hükmünün geçersiz sayılması anlamına gelir. Doğru cevap A'dır.

Kurucu ictihad, Ebu Hanîfe, Mâlik ve Şâfiî gibi ekol kurucu müçtehitlerin kendi zamanlarına kadarki bütün birikimi eleyip seçerek bütünlüklü, kendi içinde tutarlı bir yapının (mezhep/ekol) kurulmasıyla sonuçlanan ictihaddır. Doğru cevap C'dir.