İSLAM HUKUKUNA GİRİŞ - Deneme Sınavı - 10

Kısâs suçları (cinâyât/cerâimu’l-kısâs) denildiğinde, insanın canına ve vücut bütünlüğüne yönelik saldırı niteliği taşıyan yasaklanmış davranışlar kastedilmektedir. Cana ve vücut bütünlüğüne yönelik suçlar, adam öldürme suçu ile darp, yaralama gibi müessir fiilleri kapsamaktadır.

Zararın zararla ortadan kaldırılamaması, Zarar ve Mukabele Bi’z-Zarar Yoktur kaidesiyle açıklanır.

Fıkhi bir hükme varmak için, örf ve adet hakem kılınması, adet muhakkemdir ilkesi ile ilgilidir.

İslam hukuku kuralları yoluyla korunan haklar, Allah hakkının ya da kul hakkının ağırlık derecesine göre,
1. Sırf (hâlis) Allah hakları,
2. Allah ve kul hakkı ortak, fakat Allah hakkının üstün olduğu haklar,
3. Allah ve kul hakkı ortak, fakat kul hakkının üstün olduğu haklar,
4. Sırf (hâlis) kul hakları biçiminde dört kısma ayrılmaktadır.

İnsanların içine düştüğü bir zorluk ya da dinen özür kabul edilen bir durum
sebebiyle getirilen kolaylık hükümleri özrün ve zorluğun kalkmasıyla ortadan
kalkar.

Ukûd’da itibar makâsıd ve meâniyedir, elfâz ve mebâniye değildir.
(Mecelle, md. 3) Yani, akitlerde esas alınıp itibar edilecek husus, tarafların
kullandıkları lafızlar ve bu lafızların sıyga ve kipleri değil, bu lafızlardan
kastettikleri anlam ve niyetlerdir.

Kanunî unsur, bir davranışın (fiil) kanunda suç olarak tanımlanmış olması demektir. Kanunda tanımlanmamış hiçbir davranış suç olarak kabul edilemez. Kanunî unsur, kanunsuz suç olmaz ilkesine dayanmaktadır. Buna kanunîlik ilkesi de denilmektedir.

Görevin yerine getirilmesi (îfâ), hukuk kuralının hükmünü ya da yetkili merciin emrini icrâ etmek biçiminde açığa çıkar. Hükmün ya da emrin yerine getirilmesi, ceza hukuku kuralındaki tanımına uysa bile, suç olarak kabul edilmez. Mesela bir hekimin hastanın vücuduna tıbbî müdahelesi, ceza kuralında tanımlanmış adam yaralama suçuna uymakla birlikte, hukuk düzenindeki başka bir kural tarafından bir hukuka uygunluk sebebi olarak öngörülmüştür.

Kusur, kişinin iradesinin suç teşkil eden davranışa yönelmesi demektir. Kusur, İslam ceza hukukunda önce kasıt ve hata olmak üzere iki kısma ayrılmaktadır. İradenin suça yönelmesinin dereceleri olarak kasıt ve hatadan her biri de kendi içinde ikiye ayrılır. Buna göre, İslam ceza hukuku doktrininde kusur, kasıt (amd), kasıt benzeri (şibh-i amd), hata ve hata benzeri (mâ cerâ mecrâ’l-hata’) kısımlarına ayrılmaktadır. Hanefî hukukçular ise, kısâs suçları bakımından sebebiyet verme (tesebbüb) biçiminde beşinci bir kısımdan daha söz ederler.

Kelime olarak ceza, karşılık anlamına gelmektedir. Terim olarak ise ceza, ceza hukuku kurallarınca suç olarak tanımlanan davranışların yapılması halinde, yargısal bir karara bağlı olarak ve belli amaçlar gözetilerek devlet tarafından suçluya uygulanan maddî yaptırım demektir. İslam ceza hukukunda ceza kavramı ukûbet terimi ile ifade edilmektedir.

İslam ceza hukukunda cezalar çeşitli sebeplere bağlı olarak düşmektedir. Ancak her bir sebep bütün cezalar bakımından düşürücü bir etkiye sahip değildir. Bir sebep, bir veya birden fazla cezaya özgü olabilir. Cezaları düşürücü belli başlı sebepler mağdurun rızası, suçlunun ölümü, suçlunun tevbesi, sulh, af ve zaman aşımından ibarettir.

Zina suçu, suçu işleyen kimsenin ikrarı ya da dört şahitle kanıtlanabilmektedir.

Fürû-i fıkıh alanı, fakîhlerin pratik
hukuki meselelere ilişkin çıkardıkları hükümleri belirleyip bunları sistematik
ve düzenli bir şekilde ortaya koymayı amaçlayan bir ilim branşıdır

Usûl-i fıkıh, fakîh denilen fıkıh bilginlerinin pratik hukuki meselelere ilişkin hüküm çıkarma yöntemlerini belirlemeyi hedefleyen bir ilim dalıdır

Kitâbu’r- radâ Muamelat içinde yer alır

Kitâbu’l-vesâyâ Muamelat içinde yer alır.

Müfârakât kısmı evliliğin sona ermesiyle ilgili konuları ifade eder.

Terikât, Türkçeye tereke olarak geçen terike kelimesinin çoğuludur. Bu başlık günümüzdeki miras hukuku branşı ile ortak ve benzer konuları inceler. Fıkıh kitaplarındaki Kitâbu’lvesâyâ (vasiyetler bölümü) ile Kitâbu’l-ferâiz (mirascılar ve hisseleri bölümü) bu başlığa dahildir.

Kitâbu’l-mukâteb (köleyle yapılan özgürlük sözleşmesi bölümü)

1. Bir işten maksat ne ise hüküm ona göredir (Mecelle, md. 2).
2. Şek ile yakin zail olmaz (Mecelle, md. 4).
3. Meşakkat teysiri celbeder (Mecelle, md. 17).
4. Zarar izâle olunur (Mecelle, md. 20).