İSLAM HUKUKUNA GİRİŞ - Deneme Sınavı - 13

Kelâm, tüm temel İslam bilimleri bakımından bir meşruiyet kaynağı konumundadır.

Kelâm ve fıkıh, diğer temel İslam bilimlerinden farklı olarak hüküm koyucu (normatif) karaktere sahip iki bilimdir.

Kur’ân-ı Kerîm (Kitâb), şer’î amelî hükümlerin elde edilmesinde başvurulması gereken ilk kaynaktır.

Amel, başka canlıların davranışları ile eşyanın hareketini içine almamakta, yalnızca beşerî davranış anlamına gelmektedir.

Sırf vecibe yükleyen ve hak talebine imkân vermeyen beşerî ilişkileri düzenleyen kurallar objektif ahlâk kuralları olarak anılmaktadır

İslam hukuku, İslam’ın gelişinden itibaren yaklaşık iki yüz yıllık bir zaman diliminde temel kavram, kurum ve ilkeleri ile açığa çıkmış, oluşumunu büyük ölçüde gerçekleştirmiştir

Roma hukuku, İslam hukukunu Yahudi ve Câhiliye hukukları vasıtasıyla etkilemiştir.

Buna göre Şâri‘in mükelleften bir fiili yapmasını, kesin bir şekilde istemesine ilişkin hitâbı, îcâb; yapmasını, kesin olmayan bir şekilde istemesine ilişkin hitâbı, nedb; yapmamasını, kesin bir şekilde istemesine ilişkin hitâbı, tahrîm; yapmamasını, kesin olmayan şekilde istemesine ilişkin hitâbı, kerâhe; mükellefi, yapıp yapmama konusunda serbest bırakmasına ilişkin hitabı ise ibâha olarak isimlendirilir.

Teklîfî hükümlerin kısımları konusunda Hanefî usulcüler ile diğerleri arasında bazı farklılıklar vardır. Usulcülerin çoğunluğuna göre teklîfî hüküm îcâb, nedb, tahrîm, kerâhe ve ibâha olmak üzere beş kısma ayrılır. Hanefiler ise teklîfî hükümleri farz, vâcib, sünnet, nâfile, harâm, mekrûh, mübâh olmak üzere yedi kısma ayırır.

Kifâî vâcib, yapılması mükelleflerin tek tek her birinden değil, toplumun genelinden istenildiği vâciptir. Cenâze namazı, fetvâ ve yargı işleri, şahitlik yapma, ilim tahsili, insanların ihtiyaç duydukları sanatları öğrenme bu tür vâcibe örnek verilebilir.

Hz. Peygamberin, yeme, içme ve giyim-kuşam tarzı gibi ibadet kasdıyla değil de insan olması hasebiyle yaptığı fiiller ise sünnet-i zevâid olarak isimlendirilir. Bu tür sünnetleri terk eden kınanmaz.

Kulların özürlerine bağlı olarak ve geçici olmak üzere konulmuş istisnâî hükümlere ruhsat denir.

Fıkıh usulünde hüküm koyan anlamında kullanılan kelime Şâri'dir.

Hükmün muhatabı olan kişiye mükellef denir.

Temyiz çağına ulaşmamış küçük çocuklar ile akıl hastaları için de tam vücub ehliyeti sabit olur. Bunlar da başkasının malına verdikleri zararı ödemekle yükümlüdür.

Müktesep arızalar, gerçekleşmesinde kişinin rolü bulunan arızalardır. Sarhoşluk, müktesep arızadır.

Bir hakkın Allah hakkı ya da kul hakkı olmasını belirleyen genel kabul görmüş ölçüt, hakkın düşürülmeye, affedilmeye elverişli olup olmamasıdır. Buna göre hiç kimsenin düşürmeye hakkı olmayan ve yerine getirilmesinde gevşeklik gösteremeyeceği haklar, Allah hakkı kapsamına girer. Örneğin ibadetler bu tür haklara dahildir. Kamu düzenini sağlamaya yönelik hükümlerin ilgili olduğu fiiller de Allah hakkı kapsamına dahildir. Kul hakkı ise hakkın ilgili olduğu bireyin özel yararı ile ilgili olup, hak sahibi tarafından düşürülmesi, affedilmesi mümkündür.

Toplumsal düzenin kurulması da, ancak bireylerin davranışlarını, nasıl
olmaları gerektiği hususunda yönlendiren bir takım kurallar aracılığı ile
gerçekleşebilir.  Toplumsal yaşamı düzenleyen bu kurallara toplumsal düzen kuralları denilmektedir.

Hukuku, belli bir ülkede kişilerin birbirleriyle, toplumla ve devletle ilişkilerini düzenleyen, devlet gücüne dayalı, maddi zorlamaya kadar varan yaptırım araçları ile desteklenen kurallar bütünü biçiminde tanımlayabiliriz.

İslam’da bireysel ve toplumsal yaşama ilişkin düzenleyici kurallar
bütününü ifade etmek için fıkıh terimi kullanılmaktadır.