İSLAM DÜŞÜNCE TARİHİ

Latin İbn Rüşdçüler, İbn Rüşd’e göre iki ayrı hakikat vardır; birisi, din hakikati, diğeri akıl veya bilim hakikati. Bu iki hakikat de birbirinden ayrıdır demişlerdir.Bu çifte hakikat kuramı olarak bilinir. Gerçekte İbn Rüşd’te böyle bir hakikat kuramı yoktur. İbn Rüşd Faslu’l- Makâl adlı eserinde din ve felsefe insanı tek hakikate götüren ikiz iki yoldur der. Dinin ayrı, felsefenin yani aklın veya bilimin ayrı bir hakikati olmadığını söyler. Sorunun doğru cevabı d şıkkıdır.

Modern Batılı filozoflardan Pascal, Gazâlî’nin “Kalp gözü teorisi” sezgiciliği ve “Bahse Girme” yoluyla Allah’ın ispatı görüşünden etkilenmiştir.

Fârâbî’nin Varlık tarifi St. Thomas tarafından aynen tekrarlanmıştır. Allah’ın varlığının ispatı için Fârâbî’nin ortaya koyduğu deliller ve Allah’ın sıfatları hakkındaki yorumu, benzer bir şekilde aynı kimse tarafından Summa Theologia adlı eserinde tekrarlanmıştır.

XII. Ve XIII. yüzyıllardan itibaren Hıristiyan bilginler de Arapça, hatta Türkçe ve Farsça öğrenerek tercüme faaliyetlerine katıldılar. Ünlü İngiliz filozofu John Locke (1632-1704) bile Arapça öğrenme ihtiyacı duymuştur.

Batı Hıristiyan ve Yahudi düşüncesine en çok etkisi olan Müslüman filozoflardan birisi de Fârâbî’dir. Denebilir ki, Fârâbî, daha hayatının son yıllarında bile, İbn Meserre (ö. 319/931) ve İbn Gabriel (Avicebron, ö. 450/1058) gibi Yahudi filozofların aracılığıyla Batı’da tanınmaya başlamıştır. Latinler ve Batılı Yahudiler arasında Alpharabius, Avennasar, Abunazar, Albunasar ve Albumasar gibi çeşitli isimlerle meşhurdur.

XIV. yüzyılın ilk İbn Sînâcıları arasında William of Occam vardır; bilhassa İbn Sînâ’nın etkisi görülen modern Batılı filozoflar arasında Bonaventura (1221-1274), Albertus Magnus (1200-1280) ve Descartes’i zikretmek gerekir, o, özellikle İbn Sînâ’nın ruhun varlığının, ruhun bedenden ayrı olarak var olduğunu ispat için kullandığı “Uçan Adam” misalini aynen tekrarlamıştır.

Hayy bin Yakzan’ı Hollandaca’ya ilk tercüme eden meşhur filozof Spinoza’dır. Daha sonra S.D.Bouwmeester ikinci kez tercüme etmiştir. Bouwmeester’in tercümesinin ilk baskısı Amsterdam 1672’de; ikinci baskı, Rotterdam 1701’de yapılmıştır.

Gençliğinde Endülüs ve Kuzey Afrika’da Arapça öğrenerek Müslüman memleketlerde İslâm ilimlerini öğrenen Papa Slyvestre Saccy, papa seçildikten sonra Kuzey İspanya’nın Rippol şehrinde, aynen Beytü’l-Hikme gibi 910 yılı civarında bir tercüme okulu açtırdı.

Sorbonne Üniversitesi çevresinde yetişen en ateşli İbn Rüşdcülerden Siger de Brabant, 1266 yılında öldürüldüğü gibi, Orvieto (ö.1281) veya 1284) da ölümüne kadar hapsedildi.

Bîrûnî, Suhreverdi ve İbn Miskeveyh gibi filozof ve bilginlerin eserleri Ortaçağ’da Latinceye hiç çevrilmemiştir.

Kendisi gençliğinde Endülüs ve Kuzey Afrika’da Arapça öğrenerek Müslüman memleketlerde İslâm ilimlerini öğrenen Papa Slyvestre Saccy, papa seçildikten sonra Kuzey İspanya’nın Rippol şehrinde, aynen Beytü’l-Hikme gibi 910 yılı civarında bir tercüme okulu açtırdı. Burada Müslüman bilginlerin eserlerini Latinceye çevirtmeye başladı. Doğru cevap A şıkkıdır.

Tercüme işi için önce Arapça bilen dönemin Yahudi asıllı bilginleri görevlendirildi. Arapça’dan Latinceye tercüme faaliyetleri Batı’da 18. yüzyıla kadar devam etti. XII. Ve XIII. yüzyıllardan itibaren Hıristiyan bilginler de Arapça, hatta Türkçe ve Farsça öğrenerek tercüme faaliyetlerine katıldılar. Ünlü İngiliz filozofu John Locke (1632-1704) bile Arapça öğrenme ihtiyacı duymuştur. Doğru cevap C şıkkıdır.

Müslüman olmamızdan dolayı düşünülebilecek bir abartmadan kaynaklanmadığını, kendisi, hâlâ XIX. yüzyılda, bir İbn Rüşdcü görünümünde olan Ernest Renan’ın şu cümleleri göstermeye yeter sanırız: “Ortaçağda Yahudilerin bütün edebiyat kültürleri, sadece Müslüman kültürünün bir yansımasıdır. Saadiya isminin bağlı olduğu ilk kelam hareketi, Arap tesiriyle kendini X. Yüzyılda, (Bağdat yakınındaki) Sora Akademisinde gösterdi. İspanya’daki Müslüman hakimiyeti de aynı neticeleri meydana getirdi. Doğru cevap E şıkkıdır.

Fi’l-Cevâhiri’l-Hamse: De quiqpue essentiis adıyla çevrilmiştir. Mütercimi, Gherardo da Cremona’dir. Doğru cevap C şıkkıdır.

Kitâbu’t-Tuffâha: Bugün Kindî’ye ait olduğundan şüphe edilen bu eser, Ortaçağda Kindî’ye atfedilmiş ve liber de pomo adıyla Latinceye tercüme edilmiştir. Doğru cevap A şıkkıdır.

Kindî birçok Yahudi filozofuna da çeşitli konularda tesir etmiştir. Mesela Isaac ben Solaman İsraeli (ö.932), The Boks of Definitions adlı eserinde ve Ebû Süleyman Rabi Yahya, Aritmetic of Nicomadius of Gerasa adlı eserinde birçok felsefî deyimin tarifini Kindî’nin Risâle fi Hududi’l-Eşyâ adlı eserinden aynen aktarmıştır. Doğru cevap D şıkkıdır.

Kitâbu Merâtibi’l-Ulûm: De ortu scientiarum adıyla çevrilmiştir. Doğru cevap B şıkkıdır.

İbn Sînâ’dan Tercümeler a. Latinceye Çevrilen Eserleri 1. İbn Sînâ’nın Hayatı (Otobiyografi) Önce İbn Sînâ’nın kendisinin kaleme aldığı, sonra talebesi Cüzcânî’nin tamamladığı bu eser, Avendeauth tarafından Prologous Discipuli et Capitula adıyla ve Venedikli Nicole Massa tarafından çevrildi. Cüzcânî’nin ismi Corcanus şeklinde Latinceleştirildi. Tercüme İbn Sînâ’nın Latinceye çevrilen bu basılan diğer eserlerinden bazılarının başına eklenerek basılmıştır. 2. Kitâbu’ş-Şifa’ Batı’da Assipha veya Sufficientia adıyla bilinen eser tek kişi tarafından değil çeşitli kısımları farklı zamanlarda çeşitli kimseler tarafından çevrildi. Doğru cevap E şıkkıdır.

Kitâbu’n-Nefs: Compendium de Anima adıyla 1546 yılında Andrea Alpogo tarafından çevrilmiştir. Doğru cevap D şıkkıdır.

İslâm düşüncesi Batı’ya birkaç yolla geçmiştir. Birincisi, Hıristiyanların Müslümanlarla Sicilya, Endülüs (İspanya) ve kısa süreli olarak Güney İtalya’nın fetihlerinde doğrudan temasıdır. İkincisi, batılıların İslâm ülkelerine eğitim için gitmeleridir. Üçüncüsü, İslâm eğitim kurumlarının taklit edilmesidir. Dördüncüsü, diplomatik ilişkilerdir. Beşincisi, Haçlı savaşlarıdır. Altıncısı ve en önemlisi de, Arapçadan yapılan tercüme hareketleridir. Doğru cevap A seçeneğidir.