İSLAM DÜŞÜNCE TARİHİ

İslâm düşüncesinin kapsamını şöyle belirleyebiliriz: Kuramsal Felsefe (mantık ve metafizik); Pratik (Amelî) Felsefe (hukuk, siyaset, ahlâk ve iktisat felsefeleri); Kelâm; Tasavvuf; Bilim Felsefesi, Sanat Felsefesi; Din Felsefesi; Dil Felsefesi ve Tarih Felsefesi.C seçeneğinde yer alan "Teknoloji Felsefesi" bunların içinde bulunmaz.

Yabancı eserlerin Arapça’ya tercüme girişimi ilk defa Hz. Ömer zamanında olmuştur; Müslüman askerleri İran’ı feth edince, İran’da buldukları Pehlevice eski İran krallarının tarihine ait “Hudayi Nâme” adlı eseri Hz. Ömer’e gönderirler. Hz. Ömer, eserin Arapça’ya tercümesini emreder. Doğru cevap B seçeneğidir.

Cündişâpur, İran’ın Huzîstan bölgesinde Sasânî hükümdarı I. Şâpur (241272) tarafından kuruldu. Antakya Mektebi M.S. 3. yüzyılda, Hıristiyanlık, özellikle de Nasturîlik eğitimi için Antakya’da açılmıştı.Harran mektebi, Büyük İskender’in Harran bölgesini işgal etmesiyle ortaya çıkmıştır.İskenderiye mektebi Makedonyalı İskender (Büyük İskender, M.Ö.356-323) tarafından kurulmuştur.Urfa mektebi, İranlılar tarafından 363 yılında kuruldu.Nusaybin mektebi ise bu mektebin kapatılması ve başta Urfa mektebinin son idarecisi Nersî’nin bazı hocalarla Nusaybin’e geçmesiyle açılmıştır. Bu nedenle  doğru cevap A seçeneğidir.

İbn Rüşd: Felsefe, “Sanat eseri olarak varlıklar üzerine düşünme ve Yapıcı (es-Sânî)yı tanımadır.” İbn Rüşde’e göre felsefe o halde, Allah’ı ve O’nun sanatını bilmektir. Bu nedenledoğru cevap C seçeneğidir.

Reybiyye (Şüphecilik): duyular insanı yanıltır derler.  Tabî’îyyun: Tabiatçı ve natüralist düşünürler.Bilinemezcilik (Tekâfü-i edille): Hiçbir şeyin doğrulanamayacağını savunanlardır. Sofistâiyye (Sofizm): Yunanlı sofistlerden etkilenen Müslüman düşünürlerdir. İndiye, İnadiyye ve Lâedriye gibi alt kolları vardır. Bunlar için hakikatın ölçüsü insandır. Doğruluk ve yanlışlık insanın dilini kullanmasına bağlıdır. Her şey bir çeşit dil oyunudur. Doğru cevap A seçeneğidir.

Meşşâîlere göre varlık kavramının veya metafiziğin temel iki ilkesi vardır. Birincisi, mantık ilkeleri; ikincisi, nedensellik (illiyet) ilkesidir. Felsefi ekollerle ilgili diğer seçeneklerde verilen bilgiler doğru olduğundan cevap B seçeneğidir.

İşrâkîlik, Sühreverdî’den önce İbn Sînânın bulunduğu bir akımdır. Farabi Meşaiyye ekolüne dahil edilir. İhvânu’s-Safâ, temelde Yeni-Fisagorcu, Eflatuncu, Yeni-Eflatuncu bir felsefî akımı temsil eder. Meşşâilik, İşrâkilik ve Rivâkiye gibi felsefe ekollerine doğrudan bağlantılı olmayan bazı Müslüman filozoflar vardır ki Ebu’l-Berekât el-Bağdâdî bağımsız olarak değerlendirilen önemli bir filozoftur. Bu yüzden cevap D seçeneğidir.

Gazzâlî’den sonra bazı nedenlerden dolayı saf bir felsefenin duraklamaya geçtiğini söyleyebiliriz. Bu nedenlerin başında, Gazzâlî ve sonrası dönemlerde felsefenin kelâm ve tasavvuf ile iç içe sokulması gelir.Oysa C seçeneğinde verilen bu kavramların ayrıştırılması olduğundan cevap C seçeneğidir. Diğer seçenekler İslam dünyasında felsefenin gerilemesinin nedenleri arasında sayılabilir.

Kazvinî İbni Sinacı, Şuhreverdî İşrakici,Yanyalı Es’ad Hoca Efendi Aristocu,İbn Kemal Tehâfütçülük veya Gazzâlîcilik-İbn Rüşdçülük akımını takip etmiştir. Ancak Muslihiddîn b. Sinâ Eflatunculuğa meyleden düşünürler rasında yer alır. Risâle-i Eflâtûniyye isimli bir eser yazarak Eflâtun’un fikirlerini tanıtmıştır. Doğru cevap B dir.

Yabancı eserlerin Arapça’ya tercüme girişimi ilk defa Hz. Ömer zamanında olmuştur.

İlk sistematik tercüme faaliyeti Me’mûn’un Bağdat’ta 830 yılında Beytü’l-Hikme (Bilgelik Evi) adlı tercüme okulunu açmasıyla olmuştur.

İnsanlık tarihinin bilinen en eski düşünce geleneği, Hermes’in geleneğidir ki, Mezopotamya ve Akdeniz havzası medeniyetlerinin temelini oluşturur.

Aristo’nun mantık yazılarının toplandığı Organon’un bir kitabı “Hermenötik” adını taşımaktadır. Arapça’ya “Kitâbül-İbâre” veya “Kitâbü’t-Tefsîr” olarak çevrilmiştir.

Hz. Peygamber, bir hadislerinde, ilmi, “İlim iki kısımdır; ruhların ilmi ve bedenlerin ilmi” şeklinde tarif ederken, hem kalble idrak edilen din ilmini, hem de bedensel uzuvlarla, yani akıl ve duyalarla algılanan dünya ilmini aynı şekilde ilim olarak değerlendirmiştir. Gazzâlî gibi bazı düşünürler de, bunu şöyle veciz bir şekilde ifâde  etmişlerdir: “Şeriat (din) aklın zâhiridir; akıl şeriatın bâtınıdır.”

Abbasîler devrinin İslâm düşüncesi açısından ayrı bir yeri ve önemi vardır. Bunun nedeni sadece kelâmî, tasavvufî ve hukukî sahalarda mezhepleşmelerden değil, aynı zamanda gerçek anlamıyla, felsefî, bilimsel ve teknik düşüncelerin ilk defa bu devrin başında ortaya çıkmasındandır. Aklî düşüncenin, özellikle de felsefî ve bilimsel düşüncelerin gelişmesinde ilk Abbasî halifelerinin büyük katkısı olmuştur.

Yunanca “filosofia” kelimesi, “sevgi” anlamına gelen “filo” ve “hikmet” anlamına gelen “sofia” gibi iki kelimeden müşekekkildir. Dolayısıyla, felsefe kelimesinin karşılığı olan “filosofia”nın kelime manası “hikmet sevgisi” demektir.

Felsefe, “Sanat eseri olarak varlıklar üzerine düşünme ve Yapıcı (es-Sânî)yı tanımadır.” İbn Rüşde’e göre felsefe o halde, Allah’ı ve O’nun sanatını bilmektir.

İbn Rüşd, Fârâbî ve İbn Sînâ’yı Aristo’nun felsefesini bozmak, Eflâtun ve Yeni-Eflâtunculukla karıştırmakla suçlamıştır.

Fârâbî, yaptığı birçok felsefe çalışmasının aslında büyük ölçüde Yunan felsefesinin tanıtılmasına hasredilmiş bir felsefe tarihi çalışması olduğunun farkındaydı. Bunun için, o, bir gerçek Doğu Felsefesi, yani başka bir deyişle tam ve gerçek manada bir İslâm felsefesi kurmanın gerekliliğine ileri yaşında inanmıştı. Tasarladığı bu felsefeyi doğuş, aydınlanma, ışık ve parlama anlamına gelen “İşrâk” sözüyle ifade etmişti.