ISITMA HAVALANDIRMA VE KLİMA SİSTEMLERİNDE ENERJİ EKONOMİSİ

Isıl etkilerin olduğu özellikle sıvı ve katı madde transferlerinde, pozitif basıncın aktif olduğu durumlarda sistemlere yönelik analiz ve değerlendirmelerde her zaman kütle esas alınır. Sürekliliğe bağlı olarak akış özelliğinin olduğu sistemlerde bu kavram kütlesel debi olarak tanımlanır. Kısaca birim kesitten geçen kütle miktarı olarak tanımlanır. Cevap A'dır.

Bir pompa sıvı akışkanları sahip olduğu ağırlığa ve sahip olduğu enerji yüküne bağlı olarak basar. Bu kavram manometrik yükseklik olarak tanımlanır ve sıvının birim ağırlıktaki pompa girişi ve çıkışı arasında kazandığı enerji olarak ifade edilir. Cevap B'dir.

Mühendislik hesaplamalarında pompa ihtiyacının hesaplanması için basma yüksekliği dikkate alınarak bir teorik güç hesaplanır. Bu güç değeri pompanın teorik gücü olarak değerlendirilir ve hidrolik güç olarak tanımlanır. Cevap C'dir.

Özellikle gaz akışkanlarda ve vakum altında çalışan sistemlerde akışkanın akış miktarı hacimsel debiyle tanımlanır. Hacimsel debi, birim kesitten birim zamanda geçen akışkan miktarını tanımlar. Birim kesitten geçen akışkanın akış hızının kesit alanı ile çarpımına eşittir. Cevap D'dir.

Bir akışkanın akış özelliğini mekaniksel olarak ifade eden özelliklerin en önemlisi viskozitedir ve hareket halindeki akışkanda oluşan lokal gerilmelerle, akışkanın şekil değiştirme hızı arasındaki ilişkiyi tanımlar. Cevap E'dir.

Kavitasyon; bir sıvının pompalanması sürecinde akış kaynaklı kaynamayı tanımlayan boyutsuz parametredir. Akış sürecinde sıvı bünyesinde sıvının hızına bağlı olarak lokal bölümlerde buharlaşma gözlemlenir. Buharlaşma basıncı sıvının buharlaştığı ve kendi buharıyla dengede olduğu basınçtır. Cevap A'dır.

Yüksek basınçta çalışma koşullarına sahip olan radyal pistonlu pompalar hidrostatik güç iletiminde kullanılırlar. Ağır hizmet tipi pompalar olarak da değerlendirilen radyal pistonlu pompalar, uygulamalarda 750 bar basınç değerlerine kadar kullanılmaktadırlar. Cevap B'dir.

Dişli Pompalar, sanayide basınçlandırma, yağlama, sıvı transferi gibi tezgah uygulamalarında, yakıt sistemlerinde, kazanların yakıt püskürtme sistemlerinde, dizel motorlarda dişli kutuların yağlanma işlevlerinde yaygın olarak kullanılan pompalardır. Cevap C'dir.

Dıştan Dişli Pompalar; hidrolik güç iletim sistemleri, takım tezgâhlarında yağlama işlevleri, araç yağ pompaları gibi günümüzde endüstriyel uygulamaların pek çok alanında kullanılan pompalardır. Bir gövde içinde akış hattına bağlı çalışan dıştan dişli pompalar, birbirine bağlı çalışan iki dişlinin emme ağzından aldığı akışkanı, basma ağzından basınçlandırarak gönderme prensibiyle çalışırlar. Cevap D'dir.

Düşey milli türbin pompaları; derin kuyu pompaları olarak kullanılan pompalar, yüksek basınç kapasitesine sahip pompalardır. Pompalama ünitesine emme çarkından giren akışkan bir çark yardımıyla çanağa gönderilir. Çanakta akışkan, çanağın bir tür salyangoz etkisiyle basınçlandırılır. Düşey milli türbin pompalarında basınç etkisi çanak sayısı ile doğrudan orantılıdır. Cevap E'dir.

1580 yılında Ramelli tarafından kayar kanatlı pompa icadı ile birlikte pompa kavramı kullanılmış, günümüze kadar pek çok teknolojik yenilik ve gelişmelerle birlikte, pompa teknolojisinde yüksek performanslara ulaşmıştır. Akış sürecinde sıvı akışkanların temel özellikleri pompalar açısından önemlidir.

Basınç

Pompa sistemlerinde bir akışkanın birim alana etkisi olarak tanımlanabilir. Sıvılar içinde bulundukları kabın yüzeylerine derinlikle doğru orantılı olacak şekilde
basınç yaparlar. Bu basınç doğrudan doğruya sıvının kendi ağırlığından veya bu
ağırlığa etki eden dış kuvvetlerden meydana gelir ve bu basınca statik basınç denir.

Hacimsel Debi
Özellikle gaz akışkanlarda ve vakum altında çalışan sistemlerde akışkanın akış
miktarı hacimsel debiyle tanımlanır.

Manometrik Yükseklik
Bir pompa sıvı akışkanları sahip olduğu ağırlığa ve sahip olduğu enerji yüküne
bağlı olarak basar. Bu kavram manometrik yükseklik olarak tanımlanır ve sıvının
birim ağırlıktaki pompa girişi ve çıkışı arasında kazandığı enerji olarak ifade edilir. Bu enerji pompa girişi ve çıkışı arasındaki fark basıncı olarak ta tanımlanır. Uygulamalarda bu basınç farkı, pompa girişi ve çıkış noktalarına birer manometre bağlanarak ölçülebilir.

Vizkozite
Bir akışkanın akış özelliğini mekaniksel olarak ifade eden özelliklerin en önemlisi
viskozitedir ve hareket halindeki akışkanda oluşan lokal gerilmelerle, akışkanın
şekil değiştirme hızı arasındaki ilişkiyi tanımlar.

Kavitasyon; bir sıvının pompalanması sürecinde akış kaynaklı kaynamayı tanımlayan boyutsuz parametredir.

Paletli pompalar debi özelliğine göre olan pompalardır.

El ile Çalışan Pistonlu Pompalar
Pistonlu pompaların ilk uygulamaları olan el ile çalıştırılan pistonlu pompalar;
emme ve basma işlevi için ihtiyaç duyduğu enerjiyi el gücü yani insan gücü kullanarak sağlarlar. Bu tür pompaların ilk uygulamaları genellikle kırsal yerleşim
alanlarında, bahçelerde, sondaj noktalarında lokal su ihtiyaçlarının olduğu alanlarda kullanılırlar.

Dişli Pompalar
Sanayide basınçlandırma, yağlama, sıvı transferi gibi tezgah uygulamalarında,
yakıt sistemlerinde, kazanların yakıt püskürtme sistemlerinde, dizel motorlarda
dişli kutuların yağlanma işlevlerinde yaygın olarak kullanılan pompalardır. Birbirleriyle beraber çalışan iki düz dişli çarktan ibaret olup yapıları basittir. Elektrik motorundan aldığı hareketle depodan emdiği akışkanı dişlilerin dişleri arasından geçirerek büyük bir basınca dönüştürme prensibi ile çalışırlar.

Kontrol Vanası ile Debi Kontrolü
Pompalarda debinin kontrolünde kullanılan en basit yöntem pompa basma hattında kontrol vana kontrolüdür.