İŞ YAŞAMINDA RİSK ETMENLERİ VE YÖNETİMSEL FAKTÖRLER

Yaşamda kalmamızı sağlayan, çevrenin değişen koşullarına uyum sağlama becerimizin ortaya konmasında çok önemli bir payı olan stres, kişinin yaşantısal deneyimlerini değerlendirmesini ve başa çıkma yetisini geliştirmeyi sağlar.

Stres, bir stresöre karşı bedensel ve ruhsal anlamda verilen tepkilere denir ve bu tepki, organizmanın bedensel ve/veya ruhsal anlamda tehdit altında olduğunu gösterir

Günümüzdeki anlamıyla stres kavramını tıp ve psikoloji literatüründe ilk olarak Selye kullanmıştır

Stres kavramı günlük dilde farklı yerlerde kullanılmaktadır. Ancak belirtmek gerekir ki; bu kullanımların oldukça büyük bir çoğunluğu uygun değildir. Günlük dilde kullandığımız ‘baskı’ veya ‘gerginlik’ gibi sözcükler stres kavramını karşılamaya daha yakın adaylardır. Sıklıkla stres günlük dilde ‘endişe’, ‘kaygı’ veya ‘sıkıntı’ kavramlarını karşılamak üzere kullanılmakla birlikte bu sözcüklerin anlamını karşıladığı söylenemez.

Stres karşılaşılan yeni bir duruma karşı insanın ruhsal ve/veya bedensel kapasitesinin ulaştığı sınırların zorlanmasıdır. Bu zorlanmaya karşı organizma bir tepki geliştirir ki; buna strese yanıt denir.

Stres etmeni ya da stresör, uyum yapma çabası gerektiren, yaşamda değişikliğe yol açan durum ya da olaylar’ şeklinde tanımlanabilir

Şiddetli egzersiz: Örneğin zayıflamak amacıyla egzersiz çalışmalarının başlangıcında bedenin kaldıramayacağı ölçüde çalışma yapmak. Kişinin bedensel kapasitesini aşar nitelikte işlerde çalışmak veya uzun çalışma saatleri boyunca çalışmak

Psikolojik stresörler: Psikolojik stresörler ruhsal örselenmelere neden olan etmenlerdir. Aşağıda örnekleri sunulmuştur.

a. Yakın kaybı.

b. Boşanma.

c. İşten çıkarılma.

d. Eşle çatışma yaşama.

e. Gidişatı iyi olmayan bir hastalığa sahip olduğunu öğrenme

Sosyal stresörler: Kişi ile çevre/toplum arasındaki etkileşimde ortaya çıkan stresörlerdir. Aşağıda örnekleri sunulmuştur.

a. Ekonomik çalkantılar.

b. Politik çatışmalar.

c. Aile içi çatışmalar

Psişik faktörler: Organizmanın ruhsal yapısı ile ilgilidir.

a. Motivasyon: Stres etmenini tanımlama, anlama ve bu etmenle başa çıkmaya karşı olan istek, stres etmenine verilen yanıtın düzey ve niteliğini belirler.

b. Deneyim: Geçmiş deneyimlerin yeni ortaya çıkan bir durumla başedebilme, bu durumla ilgili neler yapılabileceğini bilebilme gücü konusunda önemli katkıları vardır. Yeterince deneyimili olan bir kişi ile çeşitli nedenlerle deneyimsiz olan bir kişi arasında stres etmenine verilen yanıt açısından farklılıklar vardır.

c. Kişilik özellikleri: Kişilik, sosyalliğin içindeki insanı tek ve biricik kılan, insanın kendisini ifade ediş biçimini, ilişki kurma tarzını belirleyen, çevresel faktörlere uyum yapabilmesini sağlayan psikolojik ve fizyolojik sistemlerin dinamik ve açık örgütlenmiş halidir.

Sosyal stresörler: Kişi ile çevre/toplum arasındaki etkileşimde ortaya çıkan stresörlerdir. Aile içi çatışmalar bunlardan bir tanesidir. Doğru cevap D'dir.

İşten çıkarılma, psikolojik stresörlerden bir tanesidir. Doğru cevap D'dir.

Dışsal faktörler: Bu kavram daha çok değişken çevresel etmenlerin tanımlanmasında kullanılır.

a. İklim koşulları: Örneğin hava sıcaklığı stresör etmenlere karşı verilen tepkiye belirleme potansiyeline sahiptir. Birçok ülkede yapılmış araştırmalar insanların gösterdiği şiddet davranışının ne çok soğuk ne de çok sıcak mevsimlere yoğunlaştığını göstermektedir. Doğru cevap C'dir.

Organizmanın ısısının artması, kortizol değil adrenalin salınımı ile yaşanan değişikliklerden biridir. Doğru cevap D'dir.

Stres etmeni karşısında adrenalin salınımı sonucu zihinsel işlevlerde yavaşlama değil hızlanma meydana gelir. Doğru cevap A'dır.

Travma (örselenme) fiziksel stresörlerden bir tanesidir. Doğru cevap B'dir.

Psişik faktörler: Organizmanın ruhsal yapısı ile ilgilidir.
a. Motivasyon: Stres etmenini tanımlama, anlama ve bu etmenle başa çıkmaya
karşı olan istek, stres etmenine verilen yanıtın düzey ve niteliğini belirler. Doğru cevap B'dir.

Organizmanın bedensel aktivitesini etkileyen çeşitli faktörler: Bu faktörler
arasında yeterince uyumuş olma ya da olmama, bedensel yorgunluk düzeyi,
aç olup olmama sayılabilir. Doğru cevap A'dır.

Kalıtımsal: Organizmaya ait genetik olarak ebevynden aktarılan özellikler bütünüdür. Kalıtımsal özellikler özellikle kimilerinin huy, kimilerinin mizaç alarak adlandırdığı ve insan kişiliğinin çekirdeğini oluşturan özellikleri belirlediği
bilinmektedir. Doğru cevap E'dir.

2. Psikolojik kuramlar:
    a.Psikodinamik kuram
    b.Öğrenme modeli
    c.Bilişsel model

Doğru cevap B'dir.