İŞ YAŞAMINDA RİSK ETMENLERİ VE YÖNETİMSEL FAKTÖRLER

sadece bedensel gücün kullanımını gerektirir

Çalışan bireyler gelirleri üzerinden devlete vergi öderler

Klasik anlamda İş Psikolojisi’nin temsilcilerinden Hoyos, işi belirli bir görev çerçevesinde geliştirilen, bir kurallar sistemiyle değerlendirilebilen, bedensel, ruhsal ve zihinsel güç gerektiren ve maddi ya da manevi bir sonuca yol açan etkinlik veya meşguliyet olarak tanımlamaktadır

İşin bugüne kadar yapılan tanımlarında ortaya konulan, kısmen birbiriyle kesişen başlıca özellikleri şöyle sıralanabilir:
• İş bir faaliyettir,
• Toplumsal boyutu vardır (işbölümü, hiyerarşik organizasyon, bağımlı ve
bağımsız çalışanlar vb. özellikleri içerir),
• İş, görülme sürecinde bir yük, zahmet, stres ve kaygı kaynağı olarak yaşanabileceği gibi, bir gurur nedeni, bir sevinç ve mutluluk kaynağı olarak da
algılanabilir,
• İnsanın bedensel, zihinsel ve manevi gücünün kullanımını gerektirir,
• Kurallar çerçevesinde, planlı çabalarla belirli bir amaca hizmet eder,
• Mal ve/veya hizmet üretimi sağlar, bu yönüyle içinde yaşanılan çevreyi,
toplumu değiştirir,
• Bireysel ve toplumsal ihtiyaçların giderilmesini sağlar,
• Aynı zamanda işi yapan insana bilgi, beceri ve yetkinlik kazandırmanın
ötesinde onun kişiliğini, değer ve tutumlarını da değiştirebilen özellikler
taşır,
• İş bir başka kişi veya kurumun plan ve denetiminde yapılıyorsa maddi ve/
veya manevi karşılığı olan bir eylemdir.

Çalışmanın bireyler açısından sağladığı faydalar şu şekilde özetlenebilir:
• İşyeri, başka insanlarla tanışılan, yeni arkadaşlıkların ve sosyal iletişimin
kurulduğu bir mekandır; bu özelliğiyle işbirliği kurma, dayanışma, paylaşma vb. gibi sosyal yeteneklerin gelişmesine aracılık eder,
• İş sahibi olmak, çalışan insana ve onun ailesine bir sosyal statü sağlar,
• Çalışmak, insanın kendine saygısının, toplum içindeki yerinin, yararlı birşeyler gerçekleştirme duygusunun önemli bir kaynağıdır,
• İnsanın bir aidiyet ve kimlik duygusu oluşturmasında çalışmanın rolü çok
büyüktür; bir işin yapılabilmesi için gerekli bilgi, beceri ve yeteneklere sahip
olma deneyimi, bireysel kimliğin gelişmesi için çok önemli bir zemindir,
• Çalışma yaşamı, insanın belirli bir düzen içinde yaşama ihtiyacını yanıtlar
ve zamanın periyodik algılanmasını sağlar,
• Çalışma,sağladığı gelirile özel yaşamın maddi temelini oluşturmakta, onun
niteliği ve boş zamanları şekillendirme biçiminin de önemli bir belirleyicisi
olmaktadır; bu bağlamda, yapılan işin içeriği ve mesleki sosyalleşme olgusu
büyük önem taşımaktadır

Yaygın olarak çalışma hayatına ilişkin beklentilerde anlamını bulan değerlerden başlıcaları şöyle sıralanabilir:
• İşin iyi bir gelir getirmesi,
• İş güvencesi,
• Yapılan işin ilgi çekici olması ve anlamlı bir şeyler yapıldığı hissini vermesi,
• İşin kendi başına yapılabilen, sorumluluk bilinci gerektiren nitelikte olması,
• İşin modern aletler ve yardımcı materyal ile donatılmış olması,
• Çalışma arkadaşlarıyla iyi ilişkiler,
• Yükselme olanaklarının varlığı,
• Yapılan işin saygı ve kabul görmesi,
• Çalışma zamanlarının ve boş zamanların bireysel ihtiyaçlara uygun olması,
• İşin çalışan insana kendini (bilgi, beceri ve yeteneklerini) geliştirme olanağı vermesi.

Habermas’a göre çalışma zamanlarının kısalması, iş dışı zamanın çalışma yaşamının baskısından kurtulması için bir fırsat niteliğindedir.

Çalışma yaşamı ve özel yaşam ilişkisinde beş temel varsayım:

1. Etkisizlik Varsayımı: Buna göre, çalışma zamanları ve boş zamanlardaki
yaşam ve davranış biçimlerinin birbiriyle ilgisi yoktur. Çalışma yaşamı ve
özel yaşam birbirlerinden bağımsız olarak gelişirler,

2. Etkileşim Varsayımı: Çalışma zamanları ve boş zamanlardaki yaşam ve davranış biçimleri karşılıklı olarak birbirlerini etkilerler,
3. İkame Varsayımı: Çalışma yaşamı veya özel yaşamda yanıt bulamayan ihtiyaçlar diğer tarafa yönelir,
4. Pekiştirme Varsayımı: Çalışma yaşamı veya özel yaşamda edinilen değer, tutum ve davranış biçimleri, bir diğerindeki değer, tutum ve davranışları güçlendirerek pekiştirir,
5. Çakışma Varsayımı: Çalışma sürecinde ve boş zamanlardaki yaşam ve davranış biçimleri çakışmalar göstermektedir, ancak bunun nedeni iki alanın
birbirini etkilemesi olmayıp üçüncü bir değişkenin varlığı söz konusudur.

İkame Varsayımı: Çalışma yaşamı veya özel yaşamda yanıt bulamayan ihtiyaçlar diğer tarafa yönelir

BİREYSEL
DAVRANIŞ
• Performans dalgalanması
• Konsantrasyon bozukluğu
• Hata artışı
• Sensomotorik koordinasyonda bozukluk

Nicel Aşırı Yükleme: Belirli bir zaman dilimi içinde istenilen iş miktarının
fazlalığı ve zaman baskısı ile ortaya çıkar. Zamanı kısıtlı, miktar istemi fazla
tek yönlü işler (örneğin; üretim bandında montaj işi) bu kategoride görülebilir. Nicel açıdan fazla yükleme, genellikle vücutta kalp atışlarının artması,
stres hormonlarının gereğinden fazla salgılanması gibi bedensel tepkilere,
tükenmişlik (burnout) hissine ve psikosomatik rahatsızlıklara neden olabilmektedir.

Bilişsel Kuramlar: Bu kuramlar insanın enformasyon işleme özelliğini ve zihinsel süreçlerini ön planda tutmaktadırlar. Söz konusu kuramları temel alan iş
analizinde görevin bilişsel rol beklentileri hakkında ayrıntılı çalışmalar yapılmaktadır

verimlilik

iş duruşu

Işık

İş akışı

Süreç deneyimi

Fiziki yapı

Tansiyonun yükselmesi

ekonomik koşullar