Örgütsel Stresin Sonuçları

İşe devamsızlık çalışanın herhangi bir mazereti olmaksızın, işverene
veya yöneticiye bilgi vermeden, çalışma programı veya planına göre çalışması gereken
zamanlarda işine gelmemesidir

İşe devamsızlık nedenleri arasında düşük iş tatmini, standart olmayan çalışma şartları, yöneticilerin çalışanlara karşı adil olmayan davranışları işin çok fazla ya da çok az olması, çalışanların güvenliksiz iş koşulları sayılmaktadır. İş yerinde oluşan yoğun stres, kayıp çalışma günlerinin yaklaşık yarısından sorumlu tutulmaktadır. İşe devamsızlık, örgütsel stresden kaçınmak amacıyla olduğu kadar, çalışanın örgüte bir reaksiyonu da olabilir

Örgütlerde yabancılaşma kavramı: genel düzeyde bireylerin var olan örgütsel yapılara bağlı beklentiler, değerler, kurallar ve ilişkilerden uzaklaşması halidir.

Örgütsel yabancılaşmaya yol açan etmenler:

1. Yönetim tarzı.
2. Geçmiş olaylar ve deneyimler.
3. Örgüt büyüklüğü (-denetim alanı, -yetki devri, -uzman personel, -merkezleşme veya merkezleşmeme).
4. Bilgi akışı.
5. Grup özellikleri (grupların toplumsal yapıları, gruplarda rol yapıları, grup normu, grup içi dayanışma, gruplarda önderlik).
6. Modüler ilişkiler (örgüt bağı vb. nedenlerle kurulan yapmacık, geçici ve yüzeysel
ilişkiler).
7. Üretim biçimi (birim imalat, seri imalat, aralıksız imalat,siparişe dayalı imalat).
8. İşbölümü.
9. Çalışma koşulları (gürültü, yüksek çalışma temposu ve yorgunluk, can sıkıntısı
ve monotonluk, izole edilme, çalışma saatleri, sabit bir yerde çalışmak, katılım ve
insan ilişkileri).
10. İnanç ve tutumlar.

Çalışılan ortamların rahat, motive edici, güvenlikli ve ergonomik olmaması, ücret düşüklüğü, iletişim problemlerinin yaşanması gibi faktörler çalışanlarda bir taraftan stres yaratırken, diğer taraftan verimliliğin azalmasına neden olur. Verimliliğin düştüğü işletmeler günümüz rekabet ortamında faaliyetlerine devam etmede zorluk yaşarlar.

Uzun ve yoğun süren stres sonucunda çalışanlar hem örgüt içinde hem de aile ve sosyal
çevrede diğer bireyler ile kurulan ilişkilerde ve iletişimlerde azalma yaşarlar. Her türlü iletişimdeki azalma, aile ve toplum içi rollerin yürütülmesinde sorunların ortaya çıkmasına
neden olur. Zaman içinde bu sorunlar hem bireyin stresinin artırmasına ve bir kısır döngünün ortaya çıkmasına zemin hazırlayabilirken, hem de kişinin sosyal yalıtımına neden
olabilir.

Stres kişide düşünme yetisinin azalmasına ya da kaybına neden olur. Bu da kişinin
düşünmeden hareket etmesine, konsantrasyon bozukluğuna, yanlış kararlar vermesine,
sakarlığa ve iş kazalarının artmasına neden olabilir.
Yoğun ve uzamış stres durumlarında kişilerin yeme alışkanlıklarında değişiklikler
olabilir ki, bu da beslenme bozukluklarına neden olur. Aşırı beslenme ya da yetersiz beslenme, zaten stres altında bulunan vücudun daha fazla stresle yüklenmesine neden olur.
Örgütsel stresin davranışsal yansımalarından birisi de stresi bastırmak adı altında sigara, alkol, ilaç ve uyuşturucu madde kullanımıdır. Bu maddelerin kullanımı endişe ve
stres düzeyini başlangıçta düşürüyor gibi görünse de, etkileri geçtiği zaman gerçeklerle
yüzleşmek stres kat sayısını artıracaktır. Ayrıca bu maddelerin zaman içinde vücutta meydana getireceği tahribat da başlı başına bir stres kaynağı olacaktır.

Tükenme sendromuna yol açan bireysel özellikler arasında yaş, cinsiyet, öğrenim düzeyi, medeni durum, kişilik özellikleri, çalışma hayatında geçen süre, çalıştığı iş kolunda
geçirdiği süre ve işiyle ilgili beklentileri sayılabilir. Gençlerde, çalışma yaşamının başında
olanlarda, öğrenim ve eğitim düzeyi yükseldikçe tükenme sendromu görülme olasılığı
artmaktadır. Yapılan çalışmalarda, kadınların erkeklere nazaran daha fazla duygusal tükenmişlik yaşadığı, duyarsızlaşma ve kişisel başarıda düşme hissinin ise erkeklerde daha
fazla görüldüğü bildirilmektedir

Stresörlere karşı verilen psikolojik cevaplara “hostilite” denmektedir. Hostilite
durumlarının özelliklerini aşağıdaki şekilde sıralanmaktadır:
Şüphecilik,
Küskünlük,
Sık öfke,
Diğerlerine güvenmeme hali

Örgütsel stresin psikolojik sonuçları:

Depresyon

Kaygı

Uykusuzluk

Tükenme sendromu

Tükenme sendromu (Burnout Sendromu): Tükenmişlik hem birey hem de örgütler
açısından çalışma yaşamını tehdit eden önemli bir sorundur. Mesleki tükenmişlik olarak
da ifade edilen tükenmişlik, bireysel stres faktörlerine ilaveten örgüt içinde strese neden
olan gerek işe ilişkin, gerekse örgütsel yönetim ve işleyişe ilişkin stres faktörlerinin uzun
süren etkisi sonucunda ortaya çıkmaktadır. Çalışanların iş amaçlarından uzaklaşması,
diğer çalışanlarla ilişkilerinin azalması, nihayet kendini işinden geri çekmesi ile sonuçlanan bir durumdur. Arı ve Bal’a (2008) göre tükenmişliğe neden olan stres kaynaklarını
diğerlerinden ayıran temel unsur, bireyin çalışma ortamındaki etkileşimlerinin bir sonucu olmasıdır. Örgütsel strese maruz kalmış olan bir çalışan, stres ile mücadele ederek iş
ortamına uyum sağlayabilir. Ancak mücadele yetersiz kalırsa, ya da örgütsel stres yoğun
ve uzun süreli ise, tükenme dönemi başlar. Bu dönemdeki stresle başa çıkma başarısızlığı
“Tükenme Sendromu”nu ortaya çıkarır.

Cilt stresten ciddi bir şekilde etkilenen organların içinde yer almaktadır. Stres altında salgılanması artan kortizon hormonları, sivilce oluşumunda artışa sebep olurken, alopezi veya vitiligo gibi hastalıkların tetikleyicisi de stres olarak bildirilmektedir. Sedef hastalığının başlangıcında ve alevlenmelerinde stresin çok önemli rolü vardır.
Tüm deri problemlerinin en az üçte birinden, kozmetik problemlerin çoğundan stres ya
da ilişkili faktörler sorumlu tutulmaktadır. Stresin cilt üzerindeki etkilerinden bazıları
aşağıdaki şekilde listelenebilir.
Yağ dengesinin bozulması, akne oluşumu, seboreik dermatit, allerjik reaksiyonlar, egzema, psöriasis, aşırı terleme, zona, rosacea, uçuk, ürtiker, saçlarda kepeklenme, cilt kanseri, saçların dökülmesi ( alopezi ) ya da beyazlaşması, yüz cildinde kırışmadır.

Yoğun ve uzun süreli stresin etkilerinin sonucunda ortaya çıkan bu hastalıkları ifade
etmek için psikosomatik hastalıklar ifadesi kullanılmaktadır. Bu hastalıklar:

1. Kalp – Damar hastalıkları

2. Solunum sistemi hastalıkları

3. Sindirim sistemi hastalıkları

4. Eklem ve kas hastalıkları

5. Cilt hastalıkları

6. Genital ve idrar yolu hastalıkları

7. Sinir sistemi bozuklukları

8. Kanserler

Stres sonucunda ortaya çıkan ilk belirtiler, kısa dönem etkileri, beyinden gelen emirler
yoluyla stres hormonlarının salınması sonucunda ortaya çıkar. Vücudumuzdaki şeker ve
yağlar, hızlı enerji sağlamak için, kana karışır. Kana karışan şekeri enerjiye dönüştürmek
ve gerekli oksijeni sağlamak üzere solunum hızlanır. Gerekli organlara kan göndermek
üzere kalp atışları hızlanır ve kan basıncı artar. Kaslar gerginleşir. Sindirim hızı yavaşlar.
Terleme artarak, vücudun aşırı ısınması önlenir. 

Stres, her hangi bir içsel ya da dışsal etkene karşı verilen tepki olduğuna göre, bu tepkinin
ilk belirtileri öncelikle fizyolojik sistemlerimizde oluşacaktır. Çeşitli nedenlerle bozulan
denge, savunma mekanizmalarının devreye girmesi ile tekrar eski haline dönecektir. Bu
dengeleme olmadığı takdirde, başka bir anlatımla stres uzun sürüp, kronikleştiğinde biyolojik ve fizyolojik sistemlerdeki bozulma ve hasar uzun süreli olmakta, dahası kalıcı hale
gelerek psikosomatik hastalıklar olarak da adlandırılan bazı hastalıklara neden olmaktadır.
Bu nedenle, stresin biyolojik ve fizyolojik sonuçları ilk tepkiler, kısa dönem etkileri, ve
uzun süreli etkiler- psikosomatik hastalıklar olarak iki başlıkta ele alınması uygun olur.

Çalışma yaşamı içinde bulunan birey, iş ve hizmet üretimi gerçekleştirirken, örgüt
içindeki diğer bireylerle olan iletişimini de sağlıklı yürütmek zorundadır. Kendini örgütün bir parçası olarak konumlandırır. Bu da bireyin daha güçlü olmasına ve kendini
daha güvende hissetmesine neden olur. Çalışma hayatı, çalışanın hem verimli bir şekilde
üretken olması, işini yapması, hem de örgütün diğer üyeleri ile ahenkli bir uyum içinde
çalışmasını sağlamaya yönelik çaba içinde olmasını gerektirmektedir. Bu durum, Çatulay
(2011) ve arkadaşlarının da tanımladığı gibi, “iş hayatı içinde iş stresi veya mesleki stres”
olarak adlandırılmaktadır.

Son zamanlarda yayınlanan bilimsel araştırmalar, iş yerinde yaşanan stresin sadece dikkati ve motivasyonu olumsuz etkilemekle kalmayıp, uzun vadede kalp hastalıklarından inmelere birçok ölümcül hastalığa zemin hazırladığını göstermektedir. Kronik stresin, damar tıkanmalarını hızlandırdığı bildirilmektedir. Stres ile
hem genel iş performansı düşmekte, sağlık sorunları nedeniyle işe devamsızlık artmakta,
hem de uzun vadede kalp krizi, inme gibi hastalıkların ortaya çıkma olasılığı artmaktadır.
Bu grup hastalıklar arasında nedeni bulunamamış yüksek tansiyon, damar spazmı sayılabilir. Kronik strese maruz kalan bir çalışan akut stres ile karşılaştığında kalp hastalığı
gelişim riski artmaktadır.

Stresin vücutta en fazla etkilediği sistemlerden biri sindirim sistemidir. Uzun süreli stres ile birlikte sindirim sistemi bozuklukları, kalın bağırsak uyarısı nedeni ile ishal, kabızlık, kramp ağrıları, şişkinlik görülebilir. Sindirimde rol oynayan asit üretimi nedeniyle ağrılı yanma şikâyetleri görülebilir. Stresin ülsere zemin hazırlayan bir neden veya var olan ülserin sürekliliğinde rol oynadığı düşünülmektedir.
Nonülser Dispepsi olarak adlandırılan rahatsızlık, şişkinlik, yanma, ağrı, bulantı, geğirme
hissi ve benzeri şikâyetleri içermektedir. Stres bu durumun hem tetikleyicisi hem de tablonun ağırlaşmasına neden olan faktörlerden biridir.
Uzun süreli stres, sindirim sistemi üzerindeki etkilerine bağlı olarak yeme bozukluklarına ve ilişkili olarak aşırı kilo alımı ya da aşırı zayıflamaya neden olabilir. Vural (erişim: 01.08.2012), İrritabl Bağırsak Sendromu (spastik kolon) ve stres arasında kuvvetli bir ilişkinin varlığından bahsetmektedir. Bu hastalıkta, kalın bağırsaklar ve kısmen ince bağırsaklar stres ile uyarılır ve bağırsak kaslarında düzensiz kasılmalara neden olur. Hastalarda şişkinlikle beraber kramp tarzında karın ağrıları ve ishal ve kabızlık görülebilir. Ayrıca, strese bağlı uyku bozuklukları da irritabl bağırsak sendromu şikâyetlerini arttırabilir. Uzun ve yoğun süren stres iltihaplı barsak hastalığının alevlenmesine neden olabilir

İrritabl Bağırsak Sendromu (spastik kolon) ve stres arasında kuvvetli
bir ilişkinin varlığından bahsetmektedir. Bu hastalıkta, kalın bağırsaklar ve kısmen ince
bağırsaklar stres ile uyarılır ve bağırsak kaslarında düzensiz kasılmalara neden olur. Hastalarda şişkinlikle beraber kramp tarzında karın ağrıları ve ishal ve kabızlık görülebilir.
Ayrıca, strese bağlı uyku bozuklukları da irritabl bağırsak sendromu şikâyetlerini arttırabilir. Uzun ve yoğun süren stres iltihaplı barsak hastalığının alevlenmesine neden olabilir

Depresyon yalın bir tanım ile, keder hali, ruhsal çöküntü ile birlikte düşünme
süreçlerini etkileyen sosyal işlevlerde bozukluğa neden olan duygu durum bozukluğu olarak
ifade edilebilir. Uzun süreli ve aşırı stres altında çalışma, çalışanın emeğinin sonucuna ilgisiz
kalınması, işini kaybetme korkusu, kariyer umutlarının boşa çıkması, psikolojik taciz ve yetersiz ücretlendirme örgütsel yaşamdaki önemli depresyon nedenleri arasında sayılabilir