İŞ YAŞAMINDA RİSK ETMENLERİ VE YÖNETİMSEL FAKTÖRLER - Deneme Sınavı - 8

Sosyal stresörler: Kişi ile çevre/toplum arasındaki etkileşimde ortaya çıkan stresörlerdir. Aşağıda örnekleri sunulmuştur.
a. Ekonomik çalkantılar.
b. Politik çatışmalar.

c. Aile içi çatışmalar.

Psikolojik stresörler: Psikolojik stresörler ruhsal örselenmelere neden olan etmenlerdir. Aşağıda örnekleri sunulmuştur.

a. Yakın kaybı.
b. Boşanma.
c. İşten çıkarılma.

d. Eşle çatışma yaşama.
e. Gidişatı iyi olmayan bir hastalığa sahip olduğunu öğrenme

Travma (örselenme): Bedene zarar verici harhangi bir darbedir. Örneğin; trafik kazalarında, spor müsabakalarında, fiziksel zorun kullanıldığı şiddet olaylarında görülenler gibi. doğru cevap B'dir.

Psikolojik stresörler: Psikolojik stresörler ruhsal örselenmelere neden olan etmenlerdir. Aşağıda örnekleri sunulmuştur.

Doğru cevap A'dır.

Dışsal faktörler: Bu kavram daha çok değişken çevresel etmenlerin tanımlanma- sında kullanlır.

İklim koşulları: Örneğin hava sıcaklığı stresör etmenlere karşı verilen tepkiyebelirleme potansiyeline sahiptir. Birçok ülkede yapılmış araştırmalar insanların gösterdiği şiddet davranışının ne çok soğuk ne de çok sıcak mevsimlere yoğunlaştığını göstermektedir.

Organizmanın bedensel aktivitesini etkileyen çeşitli faktörler: Bu faktörler arasında yeterince uyumuş olma ya da olmama, bedensel yorgunluk düzeyi, aç olup olmama sayılabilir. Aç olduğu için kan şeker düzeyi istenilen seviyede olmayan bir kişi ile bu faktörün bulunmadığı bir kişinin ani artaya çıkan bir stresör etmene verecekleri yanıtta farklılıklar olacaktır.

Organizmanın yaşamını sürdürdüğü fiziksel ortam: Metropollerde yaşamak ya da küçük kasaba, köy gibi kırsal bölgelerde yaşamak stres etmenlerine verilen yanıtta değişikliklere neden olma potansiyeline sahiptir.

Organizmanın yaşamını sürdürdüğü sosyallik: Organizmanın içinde yaşadığı sosyalliğin (toplumsal yapının) özellikleri stres etmenine verilen tepkiyi belir- ler. Örneğin daha bireysel yaşanan endüstrileşmiş bir sosyallikte yaşayan bir organizma ile feodal özellkileri ağır basan bir sosyallikte yaşamak stres etme- nine verilen yanıtta değişikliklere neden olacaktır. Ayrıca içinde yaşanılan sos- yalliğin özellikleri stres etmenine maruz kalmış organizmanın alacağı desteğin düzey ve niteliğini belirleme gücüne sahiptir.

Eustres (Östres): Organizmanın zarar görmediği hatta hoşuna giden ya da haz duymasına yol açan strestir. Doğru cevap E'dir.

Beyinde stres etmenine yanıt konusunda öne çıkan yapılar hipotalamus ve hipofizdir. Hipotalamus strese yanıtta daha çok hipofizden salgılanacak hormonların denetleyicisi işlevini görür. Ancak hipotalamus beden ısısı, iştah gibi işlevlerin de denetlendiği bir beyin bölgesidir. Hipofiz ise çoğunlukla hipotalamusun kontrolünde strese yanıtta görevli hormonların salgılanmasını sağlar. Bu hormonlar ise böbrek üstü bezinin uyarılmasını ve bu bölgeden salgılanan hormonların harekete geçirilmesini sağlar.

Beyinde stres etmenine yanıt konusunda öne çıkan yapılar hipotalamus ve hipofizdir. Hipotalamus strese yanıtta daha çok hipofizden salgılanacak hormonların denetleyicisi işlevini görür. Ancak hipotalamus beden ısısı, iştah gibi işlevlerin de denetlendiği bir beyin bölgesidir. Hipofiz ise çoğunlukla hipotalamusun kontro- lünde strese yanıtta görevli hormonların salgılanmasını sağlar. Bu hormonlar ise böbrek üstü bezinin uyarılmasını ve bu bölgeden salgılanan hormonların harekete geçirilmesini sağlar.

Hipofizden adrenokortikotrpin hormon salgılanması ile bu hormon kana karışır ve böbrek üstü bezlerini uyarır. Böylece zaman zaman ‘stres hormonu’ adı da verilen kortizol böbrek üstü bezlerinin kabuk (korteks) kısmından salgılanmış olur. Aşağıda kortizol salınması ile organizmada ne gibi değişiklikler geliştiği sıralanmıştır.

Kotizolün genel etkileri;

Özellikle karaciğerde depolanmış olarak bulunan şekerin (glikojen) yıkılması. Yıkılan bu şekerin kana karışarak kan şekerinin yükselmesi.

Organizmanın karaciğer dışındaki organ ve dokularda temel yapı taşı olan proteinin yıkımını artması.

Organizmada depolanmış halde bulunan yağların yıkılımının artması.

Organizmanın savunma sisteminde rol alan hücrelerin ve çeşitli maddelerin işlevlerinin ve miktarlarının azalması.

Kan damarlarının duyarlılığını arttırarak kan basıncının artması.

Sindirim sisteminde salgıların artması ve böylece mide asitliğinin artması.

Zihinsel aktivitenin artması.

Genel adaptasyon sendromunu üç döneme ayırmıştır.  Bu üç dönem, alarm dönemi, direnme dönemi ve tükenme evrelerinden ibarettir. Aşağıda bu dönemlere ait özellikler sırasıyla anlatılacaktır. Strese karşı yanıtta bedende uyarılan bir başka yapı ise sempatik sinir sitemidir. Sempatik sinir sistemi otonom sinir sisteminin bir parçasıdır. Stres etmeni yeterince güçlü ise ve bu stres etmenine maruz kalan organizma başa çıkabilme kapasitesi bakmında yeterli değilse stres etmeninin organizma üzerinde- ki etkisi ölüme kadar varabilir.

Eustres (Östres): Organizmanın zarar görmediği hatta hoşuna giden ya da haz duymasına yol açan strese bu ismi vermiştir. Bu şekildeki bir tanımlama ilk bakışta çelişkili gibi gelebilir. Ancak unutulmamalıdır ki; Selye stresi tanımlarken ‘yeni bir duruma karşı’ ifadesini kullanmıştır. Dolayısıyla bu yeni durum insanı olumsuz etkileyen bir etmen olabileceği kadar olumlu etkileyen bir etmen de olabilir. Organizmanın hoşuna giden durumlar da insanda ruhsal ve bedensel yanıtlar ortaya çıkarır. Çünkü hoşa giden durumlar da organizmanın uyum sağlaması gereken durumlar arasındadır. Her an yaşanmadığından organizma için tanımadık durumlardır. Beden bu tür uyarımlara da strese verdiği yanıtı kullanarak uyum sağlar.

Örgütsel stresin bireyler üzerinde yaratacağı olumsuzlukları, bireylerin biyolojik ve fizyolojik yapıları, duyguları, davranışları ve sosyal tavırları üzerindeki etkiler olarak başlıca dört başlık altında inceleyebiliriz.

Stresin Biyolojik ve Fizyolojik sonuçları

Kısa Dönem Etkileri – İlk Tepkiler

Uzun Dönem Etkileri- Psikosomatik Hastalıklar

Kalp – Damar hastalıkları

Solunum sistemi hastalıkları

Sindirim sistemi hastalıkları

Eklem ve kas hastalıkları

Genital ve idrar yolları hastalıkları

Cilt hastalıkları

Sinir sistemi bozuklukları

Kanserler

Stresin Psikolojik Sonuçları: Depresyon, Kaygı, Uykusuzluk, Tükenme sendromu

Öncüllerin hepsi doğrudur.

İlkyardım eğitimleri bu amaçlardan biri değildir.

Öncüllerin hepsi doğrudur.

Her bir çalışanın genel sağlık durumunun kurum doktorları tarafından titizlik ve özenle izlenmesi personelin moralini yükseltme yanında ileride doğabilecek muhtemel bir hastalığa karşı da önceden tedbir alınma imkanını hızlandırmaktadır.

Bireysel özelliklerin yanı sıra, Luthans (1992) örgütsel stres nedenlerini dört ana grupta ele almaktadır. Örgütsel politikalar; örgütün yapısal özellikleri; fiziksel koşullar; örgütsel süreçler. Doğru cevap D seçeneğidir.

Depresyon, kaygı, uykusuzluk ve tükenme sendromu stresin psikolojik sonuçlarından biridir. Doğru cevap B seçeneğidir.

Yoğun ve uzun süreli stresin etkilerinin sonucunda ortaya çıkan bu hastalıkları ifade etmek için psikosomatik hastalıklar ifadesi kullanılmaktadır. Doğru cevap E seçeneğidir.

Stresörlere karşı verilen psikolojik cevaplara “hostilite” denmektedir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Stresörlere karşı verilen psikolojik cevaplara “hostilite” denmektedir.

Hostilite durumlarının özelliklerini aşağıdaki şekilde sıralamaktadır:

Doğru cevap B seçeneğidir.