İŞ YAŞAMINDA RİSK ETMENLERİ VE YÖNETİMSEL FAKTÖRLER - Deneme Sınavı - 16

Çalışma hayatında karşılaşılan stresin birey üzerinde oluşturduğu etkilerden biri de kişinin davranışlarında meydana gelen değişikliklerdir. Bunların başında konuşmada bozulma,
konuşmada zorlanma ve kekemelik gelmektedir. Stres altında kalan kişiler sert ve sinirli bir ses tonu ile konuşurlar.

Şimşek ve arkadaşları (2006) örgütlerde yabancılaşma kavramını, “genel düzeyde bireylerin var olan örgütsel yapılara bağlı beklentiler, değerler, kurallar ve ilişkilerden uzaklaşması hali” olarak tanımlamaktadır.

Çatışma; birbiriyle uyuşmayan iki veya daha fazla güdünün aynı anda bireyi
etkilediği durumlarda ortaya çıkar. Çatışma kavramı, birbirine ait veya çelişkili
şekilde gelişen her türlü karşılıklı etkileşim hallerini ifade etmektedir. Bir başka ifadeyle kişinin içinde bulunduğu sosyal ortam ve zaman diliminde istemedikleri ile karşı karşıya kalması ve bir sonuç için zorlanması halinde gerçekleştirdiği davranış, ulaştığı duygusal yapıdır. Çatışma kavramı bireyleri strese sokan ve bu bağlamda gerginlikler yaratan bir kavram olarak algılanmaktadır. Örnek durumdaki kişi de bir çatışma içindedir. Doğru cevap E'dir.

A Tipi Kişilik                                            B Tipi Kişilik
• Her zaman hareketli                          • Zamana bağımlı olmayan
• Hızlı yürüyen                                     • Sabırlı
• Hızlı yemek yiyen                              • Kendini övmeyen
• Hızlı konuşan                                    • Kazanmak için değil zevk için oynayan
• Sabırsız                                            • Suçluluk duymadan dinlenebilen
• İki şeyi bir arada yapan                     • Yumuşak tavırlı
• Boş vakitleri olmayan                        • Zamanlı, limitli çalışmayan
• Başarıyı sayı ve niceliklerle ölçen        • Aceleci olmayan
• Saldırgan
• Rekabetçi
• Zaman baskısı altında yaşayan

Doğru cevap A'dır.

Makro boyuttaki örgütsel stresörler genelde dört kategoride toplanır. Bunlar;
• Yönetim Politikaları ve Stratejileri,
• Örgütsel Yapı ve Dizayn,
• Örgütsel Süreçler ve
• Çalışma Koşullarıdır.

Yönetim Politikaları ve Stratejileri
• Küçülme
• Rekabet Baskısı
• Düzenli Ödeme Planları
• Vardiyalı Çalışma
• Bürokratik Kural ve Kaideler
• Yüksek Teknoloji

Doğru cevap B'dir.

Özcan (2008) çalışmasında, iş hayatında strese neden olan faktörleri strese neden olma derecesine göre içten dışa doğru sıralandığında, bireysel stres kaynaklarının doğrudan çalışma hayatını etkilediğini vurgulamaktadır. Stres kaynakları;

III. Bireysel stres kaynakları

I. Grupla ilgili stres kaynakları

II. Örgütsel stres kaynakları

IV. Örgüt dışı stres kaynakları şeklinde içten dışa sıralanabilir.

Doğru seçenek B'dir.

Diğer seçenekler stresin biyolojik ve fizyolojik sonuçları olarak kabul edilirken C seçeneği stresin psikolojik sonuçlarından biridir.

Uykusuzluk,Örgütsel Stresin Psikolojik Sonuçlarından biridir. doğru yanıt E'dir.

Arı ve Bal (2008) tükenmişlik kavramının; duygusal tükenme, duyarsızlaşma ve kişisel başarıda düşme hissi olarak üç alt boyutta incelenebileceğini bildirmektedirler. İki boyutta incelendiği doğru değildir. Doğru seçenek C'dir.

Terfi, çalışanlarda tükenmişliğe yol açan işle ilgili faktörler arasında sayılmaz. Doğru seçenek A'dır.

İş kazasına uğrayan personelin devrini sağlamak, personelin daha yoğun psikolojik sorunlar yaşamasına neden olabilir. Personelin iyileştikten sonra aynı iş ortamında, aynı birimde çalışması onu daha iyi hissettirecektir. Doğru seçenek D'dir.

Tükenme sendromu, stresin örgütsel değil bireysel etkilerinden biridir. Doğru seçenek E'dir.

D seçeneğinde Gülser Hanım'ın çocuklarına vakit ayıramaması, iş yaşamının getirdiği örgütsel stresin sosyal bir sonucudur.

Melahat Hanım'ın yetişmeyen işleri nedeniyle çay içememesi, iş yaşamının getirdiği davranışsal sonuçlardan biridir. Doalyısıyla doğru seçenek E'dir.

İşlerin Yeniden Tasarımı: Çalışanlara daha fazla sorumluluk, daha anlamlı iş, daha çok özerklik ve daha çok geri bildirim sağlamak için amaçlanan bu program stresi azaltabilir, çünkü bu faktörler çalışanlara iş ile ilgili eylemler üzerinde daha çok kontrol verirken, diğerlerine olan bağımlılığı azaltır. Gelişme ihtiyacı düşük olan bireyler için en doğru iş tasarımı, az sorumluluk ve ileri uzmanlaşmadır. Eğer bireyler yapıyı ve rutini tercih ediyorlarsa yetenek çeşitliliğini azaltmak belirsizlikleri ve stres düzeyini azaltacaktır (Robbins ve Judge, 2012; 616).

Çalışma Şartlarının İyileştirilmesi: Çalışan kimselerin fizyolojik ve psikolojik dengelerini bozan çeşitli stres sebeplerinden önemli bir kısmı iş hayatındaki ilişkilerden ve iş yerindeki çevre şartlarından kaynaklanmaktadır. Stres yönetimi bakımından, örgütler ve işletme yöneticileri tarafından alınacak bazı tedbirler, iş görenlerin şikayetlerinin nispeten azalmasına ortam hazırlayabilir. Bu konuda yöneticilerin temel yaklaşımı, öncelikle çalışanların en fazla şikayetçi oldukları ve tatminsizlik duydukları hususları tespit etmek olmalıdır. Çalışanlar tarafından belirtiler şikâyet ve hoşnutsuzluklar, şiddet ve önem derecesine göre sıralanarak, bunlar içerisinde çözümlenmesi mümkün olanlar belirli bir çözüme kavuşturulmalıdır. Bu bakımdan şikayetlere önem verilmesi, bunların ortaya çıkarılarak belirli bir sonuca ulaştırılması, işyerindeki gerginlikleri azaltma yönünde önemli bir adımdır (Eroğlu, 2009; 513).

Her gün belirli süreleri boş olarak geçirmeyi planlama, İş ve iş dışı faaliyetleri ayırma, tatil ve boş zamanları saate göre planlama,bir zamanda bir işle ilgilenme,başkalarının zamanını çalmasına izin vermemek. Bu tedbirler bireyleri rahatlatacak gerginliği azaltacak ve bireylerin kendileri ile ilgili bir şeyler yapmalarına olanak sağlayacaktır.

İş yerlerinde bugün ekonomik araçların sağlamış oldukları motivasyonun tek başına yeterli olmadığı söylenebilir. Psiko-sosyal araçlarda artık motivasyon için önemlidir. Sosyal destekte, motivasyon arttırıcı dolayısı ile stresi azaltıcı psiko sosyal araçlar arasında yer almaktadır. İşyerlerinde kurulan yakın arkadaş ilişkileri, aile toplantıları, belirli derneklere olan üyelikler, komşuluk ilişkileri sosyal destek sağlamaktadır.

Rol Analizleri ve Sınıflandırılması Örgütlerde stres yaratan unsurlardan birisi de bireylerin kişilikleri ile uygun mesleklerde çalışmamalarıdır. Örneğin spora yatkın olmayan bireyin sporun herhangi bir alanında çalışması ya da özel becerileri olmayan birinin halkla ilişkilerde çalışması gibi. Bu bağlamda iş yerlerinde kişilerin zihinsel ve fiziksel yeteneklerine göre yerleştirmek stresi azaltmada etkili olabilecektir.

Stres yönetimi eğitimi bireylerin stresle başa çıkma yollarını öğretme eğitimidir. Bu eğitimde çalışanlardan bir gruba onların yaptıkları işin içeriğine bağlı olarak yaygın ve kapsamlı bir eğitim programı verilir. Ayrıca bireylere stresin psikolojik ve fizyolojik sonuçlarını nasıl azaltacakları öğretilir. Bunlar daha çok rahatlama egzersizleri biyolojik geri besleme (biofeed-back) yöntemi, nefes alma egzersizleridir.

Mesleksel stresi azaltmada en popüler yaklaşımlardan biri çok yoğun baskı altında olan çalışanlara yapılan psikoterapi veya bireysel rehberlik hizmetleridir (Reynolds ve Sharpo, 1991).