İŞ YAŞAMINDA RİSK ETMENLERİ VE YÖNETİMSEL FAKTÖRLER - Deneme Sınavı - 15

İşin yapılış şeklinden kaynaklanan çatışma yaratan stres unsurlarını ortadan kaldırmak amacıyla pek çok örgütsel tedbirlerde alınabilir. Bunları da şu başlıklar altında toplamak mümkündür (Güney, 2011; 308). •Yetki ve otorite kullanarak çatışmayı bastırma yöntemi •Uzlaşma Yöntemi •Kaçınma ve Bağlanma Yöntemi •Sorun Çözme Yöntemi •Taviz Verme Yöntemi •Yumuşatma Yöntemi •Önemli Amaç ve Hedefleri Belirleme Yöntemi •Çatışma Kaynağını Yok Etme •Çatışmaya Taraf Olanları Değiştirme •Kaynakları Arttırma Yöntemi •Ortak Düşman Yaratma Yöntemi •Hakeme Gitme Yöntemi •Cezalandırma Yöntemi •Örgütsel İlişkileri Değiştirme Yöntemi •Oylama Yöntemi •Yalnız Bırakma Yöntemi •Kura Çekme Yöntemi •Çekilme Yöntemi

İş yerinin fiziksel koşulları ile ilgili bir diğer konu da ergonomi ile ilgilidir. Ergonomi, iş makine teçhizatının insan bedenine uyumlu bir şekilde dizayn bilimidir. Bu bilim, endüstri mühendisliğini ve bu araçları kullanan kişilerin limitleri ile fiziksel ve psikolojik ihtiyaçlarını buluşturan bir alandır. Örneğin, yeni keşfedilen koltuk dizaynlarını çalışanların stres altına girmeden çok daha uzun saatler oturarak çalışmalarını sağlamaktadır. Renkli ekran koruyucuları ise, bilgisayar monitörleri karşısında çalışmayı kolaylaştırmaktadır. Bu nedenle de, işletmenin işgörenlerin ergonomik koşullardan kaynaklanan her türlü stres ve gerginliklerini ortadan kaldırmak için işyerlerindeki ergonomik iyileştirmeleri yapmaları gerekmektedir (Aydın, 2004; 49-73).

İş ve çalışma zenginleştirmenin amacı aşağıdaki unsurları kapsamaktadır (Kahmi, 1997; 95). •Çalışanların iş tatminini arttırmak, •Monoton işlerden kurtulma için yeni olanaklar sağlamak, •Performansı iş tatmini ile beraber arttırmak, •İnsan ilişkilerini geliştirmek, •Yüksek standartlarda hizmet sağlamak, •Katılımlı yönetimi destekleyerek yaratıcılığı arttırmadır.

Çalışanlara sorumluluk yüklenmesi bireylerin motivasyonlarını arttırarak stresle başa çıkmalarına yardımcı olacaktır. Özellikle eğitimli, dışa dönük, zeka düzeyi yüksek bireylerde uygulanan iş zenginleştirme programları monotonluğu ortadan kaldırarak stresi yönetmelerini sağlayacaktır.

Bu tür bir stresi önleme örgütte yöneticiler ile çalışanlar arasındaki etkileşime bağlıdır. Duygusal açıdan aralarında bir iletişim kurulması yapılacak değişikliklerin çalışanlara doğru ve açık bir şekilde yansıtılması örgütlerde önemlidir. Çalışanların değişikliklere katılması, fikirlerinin dikkate alınması sağlanmalıdır. Böylece stres önlenebildiği gibi, değişikliği benimseme ve başarıya ulaşma da kolaylaşacaktır.

Örgütte verim ve performans düşmesinin yanı sıra, çalışanların işe devamsızlığı, personel devir hızının artması, örgütten soğuması, örgüt aleyhine çalışması, stresli, dalgın, konsantrasyonunu yitirmiş çalışanın iş kazalarına meyilli olması örgüt içinde maliyetlerin de artmasına neden olmaktadır

Stresin ortaya çıkaracağı örgüt açısından sorunlar bireysel, psikolojik, davranışsal  ve sosyal olarak ayrı ayrı ele alınmaktadır.

Stresin Biyolojik ve Fizyolojik sonuçları  

Kısa Dönem Etkileri – İlk Tepkiler   

Uzun Dönem Etkileri- Psikosomatik Hastalıklar Kalp – Damar hastalıkları Solunum sistemi hastalıkları Sindirim sistemi hastalıkları Eklem ve kas hastalıkları Genital ve idrar yolları hastalıkları Cilt hastalıkları  Sinir sistemi bozuklukları  Kanserler

Genital ve idrar yolları hastalıkları: Kronik stres, erkeklerde sperm ve testosteron düzeyini azaltabilir, iktidarsızlık yaratabilir. Kadınlarda ise adet düzeni bozulur, kimi zaman tamamen kesilir ya da sancılı adetlere ve tekrar eden vajinal enfeksiyonlara neden olabilir.

Stresin cilt üzerindeki etkilerinden bazıları aşağıdaki şekilde listelenebilir. Yağ dengesinin bozulması Akne oluşumu, Seboreik dermatit   Allerjik reaksiyonlar Egzema   Psöriasis Aşırı terleme   Zona Rosacea   Uçuk Ürtiker   Saçlarda kepeklenme Cilt kanseri   Saçların dökülmesi ( alopezi ) ya da beyazlaşması Yüz cildinde kırışma.

Kaygı, kişinin bir uyaranla karşı karşıya kaldığında yaşadığı, bedensel, duygusal ve zihinsel değişimlerle kendini gösteren bir uyarılmışlık durumu olarak tanımlanmaktadır. Depresyon: Depresyon yalın bir tanım ile, keder hali, ruhsal çöküntü ile birlikte düşünme süreçlerini etkileyen sosyal işlevlerde bozukluğa neden olan duygu durum bozukluğu olarak ifade edilebilir. Uzun süreli ve aşırı stres altında çalışma, çalışanın emeğinin sonucuna ilgisiz kalınması, işini kaybetme korkusu, kariyer umutlarının boşa çıkması, psikolojik taciz ve yetersiz ücretlendirme örgütsel yaşamdaki önemli depresyon nedenleri arasında sayılabilir.

Depresyon: Depresyon yalın bir tanım ile, keder hali, ruhsal çöküntü ile birlikte düşünme süreçlerini etkileyen sosyal işlevlerde bozukluğa neden olan duygu durum bozukluğu olarak ifade edilebilir. Uzun süreli ve aşırı stres altında çalışma, çalışanın emeğinin sonucuna ilgisiz kalınması, işini kaybetme korkusu, kariyer umutlarının boşa çıkması, psikolojik taciz ve yetersiz ücretlendirme örgütsel yaşamdaki önemli depresyon nedenleri arasında sayılabilir. Kaygı, kişinin bir uyaranla karşı karşıya kaldığında yaşadığı, bedensel, duygusal ve zihinsel değişimlerle kendini gösteren bir uyarılmışlık durumu olarak tanımlanmaktadır.

Çalışanlarda tükenmişliğe yol açan işle ilgili faktörler arasında iş yükü, iş akışı, çalışanın kendisini geliştirme olanağı bulamaması, iş-yetenek uyuşmazlığı sayılmaktadır. Örgütsel yönetim ve işleyiş ile ilgili faktörler arasında ise çalışanların birbirleri ve yöneticilerle olan iletişim, liyakata bağlı olmayan yükselme olanakları, esnek olmayan katı bir yönetim anlayışı, yönetimin yetersizliği, işletmelerde adalet ve hakkaniyet kavramlarına önem verilmeyişi sayılabilir.

Çalışanlarda tükenmişliğe yol açan işle ilgili faktörler arasında iş yükü, iş akışı, çalışanın kendisini geliştirme olanağı bulamaması, iş-yetenek uyuşmazlığı sayılmaktadır. Örgütsel yönetim ve işleyiş ile ilgili faktörler arasında ise çalışanların birbirleri ve yöneticilerle olan iletişim, liyakata bağlı olmayan yükselme olanakları, esnek olmayan katı bir yönetim anlayışı, yönetimin yetersizliği, işletmelerde adalet ve hakkaniyet kavramlarına önem verilmeyişi sayılabilir.

Her örgüt, örgüt içinde yapılan işe, örgüt ortamının koşulları ve iklimine, örgüt içinde çalışanların eğitim, tecrübe, beklentileri ve iletişimlerine bağlı olarak belli bir düzeyde stres üretir. Üretilen bu stres başarılı bir şekilde yönetilemediği takdirde bir taraftan yukarıda sayılan çalışanlar düzeyindeki sonuçlar ortaya çıkarken, bir taraftan da çalışanların etkilenimine bağlı olarak örgütsel düzeyde çıktılar kendini gösterir. Böylece örgüt içinde iyi yönetilemeyen ve kontrol edilemeyen stres, örgütlerin etkinliklerini ve verimliliklerini azaltarak önemli performans ve maddi kayıplara neden olabilir. Stres örgüt içinde, işe devamsızlık, iş gücü devrinin yükselmesi, mal ve hizmetlerin kalitesinin azalması, iş kazalarının artması, sağlık giderlerinin artması gibi pek çok olguya zemin hazırlayabilir.

Organizmanın ısısının artması, kortizol değil adrenalin salınımı ile yaşanan değişikliklerden biridir. Doğru cevap D'dir.

Stres etmeni karşısında adrenalin salınımı sonucu zihinsel işlevlerde yavaşlama değil hızlanma meydana gelir. Doğru cevap A'dır.

Travma (örselenme) fiziksel stresörlerden bir tanesidir. Doğru cevap B'dir.

Psişik faktörler: Organizmanın ruhsal yapısı ile ilgilidir.
a. Motivasyon: Stres etmenini tanımlama, anlama ve bu etmenle başa çıkmaya
karşı olan istek, stres etmenine verilen yanıtın düzey ve niteliğini belirler. Doğru cevap B'dir.

Organizmanın bedensel aktivitesini etkileyen çeşitli faktörler: Bu faktörler
arasında yeterince uyumuş olma ya da olmama, bedensel yorgunluk düzeyi,
aç olup olmama sayılabilir. Doğru cevap A'dır.

Kalıtımsal: Organizmaya ait genetik olarak ebevynden aktarılan özellikler bütünüdür. Kalıtımsal özellikler özellikle kimilerinin huy, kimilerinin mizaç alarak adlandırdığı ve insan kişiliğinin çekirdeğini oluşturan özellikleri belirlediği
bilinmektedir. Doğru cevap E'dir.