İŞ YAŞAMINDA RİSK ETMENLERİ VE YÖNETİMSEL FAKTÖRLER - Deneme Sınavı - 14

Kaygının Nedenleri
Belirli bir ortamda kendini güven altında ve huzurlu hisseden bireyde korku ya da kaygı olmaz. Diğer yandan aynı çevredeki başka biri bu ortamı tehlikeli bulabilir. Hangi sosyal ortamın nasıl algılanacağını içinde yer aldığımız ve toplumsallaştığımız kültür bize öğretir. Bu nedenle hangi ortamın hangi tür kaygı yaratacağı bir kültürden bir diğerine farklılık taşıyabilir. Ancak, bazı genellemeler ileri sürülebilir. Bunlar;
• Desteğin çekilmesi: Bireyin alıştığı çevrenin ortadan kalkması kaygı yaratabilir. Başka bir ülkeye gitmek üzere sizi seven ve koruyan bir yöneticinin işten ayrılması gibi.
• Olumsuz bir sonuç beklemek: Sağlıkla ilgili bir durum söz konusu olduğunda, bir röntgen veya laboratuvar tahlilinin sonucunu beklerken yaşadığınız durum buna örnek verilebilir.
• İç çelişki: İnandığınız bir fikirle yaptığınız davranış arasında bir çelişki varsa kaygı türünden bir tedirginlik duyarız. Gaz santrallerinin tehlikeli ortamlar olduğuna inanan kişinin bu tür bir iş yerinde çalışması bireyde gerginlik yaratabilir.
• Belirsizlik: Geleceğin ne olacağını bilememek insanlar için bir kaygı nedenidir. İnsanoğlu belirsizlikleri ortadan kaldırmak için toplumsal kurumları (aile, din, boş zaman etkinlikleri vs.) kültürü, bilimi ve teknolojiyi yaratmıştır (Cüceloğlu, 1991: 277-278).

Doğru cevap E şıkkıdır.

Çalışma koşulları insan üzerinde bir bütün olarak “görev/rol/performans beklentisi” şeklinde etkili olur. Burada en önemli unsur çalışana yüklenen görevin niteliğidir. Yüklenmenin bireyde oluşturduğu bedensel ve ruhsal tepkiler ile davranış değişikliğine zorlanma denilmektedir. Doğru cevap C'dir.

Öz-bilinç duyguları bireyin kendi içinden kaynaklanan duygulardır. Örneğin; suçluluk, utanma veya gurur gibi (Tanghey and Fsıcher, 1995). Doğru cevap A şıkkıdır.

Yüksek duygusal zekâya sahip olanların, aşağıda verilen dört temel özelliği vardır.
1. Bireyin kendi duygularını düzenleme yeteneği
2. Başkalarının duygularını izleme yeteneği
3. Motive etmek
4. Gelişmiş sosyal beceriler

Doğru cevap E şıkkıdır.

Duygular : Tecrübelerdir, hissedilir, kısa sürelidir.

Tutumlar: Kararlardır, düşünülür, uzun süre değişmez.

Doğru cevap A şıkkıdır.

Aşırı yükleme ve eksik (yetersiz) yükleme ile sonuçları, ruhsal zorlanmanın iki ana türü olarak, işin nicelik (zamanla ilişkilendirilmiş iş miktarı) ve nitelik (işin içeriği, güçlük derecesi vb.) özellikleri de dikkate alınarak dört temel grupta incelenebilir:

Tutumlara ilişkin duygusal, bilişsel ve davranışsal olmak üzere üç temel bileşenin varlığından söz edilmektedir. 
• Duygusal Bileşen 
• Bilişsel Bileşen
• Davranışsal Bileşen

Doğru cevap B şıkkıdır.

Çalışanlar için iş tatmini ile ilgili beş temel faktör söz konusudur (Smith, Kendall ve Hulin, 1969). Bunlar;
• İşin kendisi: İşin birey için taşıdığı anlam, öğrenme fırsatları ve sorumluluklar şeklinde gözükür.
• Ücret: Bireyin yaptığı iş karşılığında elde ettiği maddi ücret anlamındadır. Bunun miktarı ve diğer çalışanlarla karşılaştırıldığında eşitliği önem taşır.
• Terfi Sistemi: Bireyin işte ilerleyebilme olanağının olup olmamasıdır.
• Danışmanlık: Danışmanın bireye vereceği teknik bilgi ve davranışsal destek anlamındadır.
• İş Arkadaşları: Bireyin birlikte çalıştığı arkadaşlarının teknik açıdan yeterli ve sosyal açıdan destekleyici olmalarıdır.

Doğru cevap E şıkkıdır.

İş karakteristikleri kuramı; merkezî içsel tatmin sağlayan bu tür karakteristikleri açıklamaktadır. Buna göre beş merkezi iş karakteristiği söz konusudur. Bu karakteristikler;
• Çeşitlilik (Variety),
• Kimlik (Identity),
• Önem (Sıgnificance),
• Otonomi (Autonomy) ve
• Geri bildirim (Feedback) şeklinde sıralanmaktadır.

Doğru cevap E şıkkıdır.

• Kaçış (Ayrılma): Örgütü terk etme biçimindeki davranış şeklidir. Bu işten istifa etmek veya yeni bir iş aramak şeklinde olabilir.
• Sesini Yükseltme: Mevcut şartları düzeltmeye yönelik aktif ve yapıcı bir davranış biçimidir. İşdeki mevcut durumu iyileştirmeye yönelik tavsiyeler, amirlerle sorunları tartışma ve bazı sendikal faaliyetler içine girme bu grup davranışlara örnek oluşturur.
• Bağlılık: Pasif ancak optimist bir şekilde şartların iyileşeceğini umarak beklemek şeklindeki davranışlardır. Bunlar kronik devamsızlıklar, geç kalmalar, düşük verim ve yüksek hata oranları şeklinde ortaya çıkabilir (Robbins, 1996).
• Kayıtsızlık: Pasif olarak şartların daha da kötüleşmesine izin verme şeklindeki davranışlardır. Geç kalmalar, düşük verim ve yüksek hata oranları gibi.

Doğru cevap D şıkkıdır.

İş tatmininin yaşantımız üzerindeki etkileri son derece açıktır. Yöneticiler, işgörenlerin iş tatminleri ile ilgili olarak üç nedenle konuya yaklaşırlar. Birincisi, tatminsiz çalışan işden kaçar ve mümkün olduğunca işden ayrılmanın, başka bir işe geçmenin yollarını arar. Bu da örgüte büyük zarar verir. İkincisi, iş tatmini yüksek olan birey daha sağlıklıdır ve daha uzun yaşar. Üçüncüsü, iş tatmini yüksek olan birey bu mutluluğunu iş dışına da taşır ve yansıtır. Doğru cevap E şıkkıdır.

“Çalışma yaşamında insan hakları” konusunu 1919 yılındaki kuruluşundan bu yana en merkezi ilgi alanı yapmış bir kuruluş olan Uluslararası Çalışma Örgütü (UÇÖ), 2009 yılında yayımladığı “Yeni Milenyum Gelişme Hedefleri Belgesi” ile konuya güncel bir yaklaşım getirmiş, “insana yakışır iş” (decent work) olarak tanımladığı insana uygun çalışma koşullarının göstergelerini sıralamıştır. UÇÖ’nün “İnsana Yakışır İş” konseptinde sıralanan göstergelerin “pozisyon koşulları” ve “işe özgü koşullar”dan çok makro ölçülerdeki “genel koşullar” kapsamında değerlendirilebilecek unsurlardan olduğu görülmektedir. Doğru cevap A'dir.

İşlev Odaklı İş Analizi’nden başlayarak Özerklik Odaklı İş Analizi’ne doğru insan davranışına ilişkin bazı kuramsal yaklaşımları şöyle sıralamak mümkündür:

Doğru cevap B'dir.

Fiziksel-kimyasal ölçümlerle, çalışma ortamında çalışan ve iş sonucu üzerinde etkili olan çevresel etkiler saptanır ve değerlendirilir. Amaç, elde edilen verileri çalışanın zorlanma derecesiyle, göreve ilişkin algı ve yargılarıyla karşılaştırarak iş hakkında detaylı bilgi ve yargılara ulaşmaktır. Bu kapsamda ölçülen başlıca çalışma koşulları, gürültü, ışık ve iklimdir. Ayrıca kimyasal analizler yoluyla ortamdaki zararlı maddeler de saptanmaya çalışılır. Doğru cevap D'dir.

İşyerinin fiziksel koşullarını, işyerinin yerleşkesi, çalışma alanlarının düzenlenmesi, ışıklandırma, gürültü, renk, müzik, ısı ve nem başlıkları altında ele almak mümkündür. Doğru cevap E şıkkıdır.

Ülkemizde 28/07/2018 tarihli ve 28721 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Çalışanların Gürültü İle İlgili Risklerden Korunmalarına Dair Yönetmeliği ile gün içinde 8 saat için en düşük maruziyet etkin değeri 80 desibel, en yüksek maruziyet etkin değeri 85 desibel ve son olarak maruziyet sınır değerini 87 desibel olarak belirlenmiştir. Doğru cevap A şıkkıdır.

Kırmızı, turuncu gibi sıcak renkler ve mavi, yeşil gibi soğuk renklerin kişilerin ortamın gerçek sıcaklığı ile ilgili algıyı 5 derece yanılttığı görülmektedir. Soğuk renkler kullanılarak boyanmış bir ofiste çalışanlar kışın bulundukları yeri olduğundan 5 derece daha soğuk algılarken yaz aylarında sıcak renkler kullanılan mekânda çalışanların ortamlarını 5 derece daha sıcak algıladıkları bilinmektedir. Doğru cevap B şıkkıdır.

Ülkemizde çalışma süreleri Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’nın 6 Nisan 2004 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan 25425 sayılı “İş Kanunu’na İlişkin Çalışma Süreleri Yönetmeliği”nde ifade edilmiştir. Buna göre ülkemizde “genel çalışma süresi haftada en çok kırk beş saattir. Doğru cevap B şıkkıdır.

Ülkemizde çalışma süreleri Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’nın 6 Nisan 2004 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan 25425 sayılı “İş Kanunu’na İlişkin Çalışma Süreleri Yönetmeliği”nde ifade edilmiştir. Buna göre ülkemizde “genel çalışma süresi haftada en çok kırk beş saattir. Aksi kararlaştırılmamışsa bu süre, işyerlerinde haftanın çalışılan günlerine eşit ölçüde bölünerek uygulanır. Haftanın iş günlerinden birinde kısmen çalışılan işyerlerinde, bu süre haftalık çalışma süresinden düşüldükten sonra, çalışılan sürenin çalışılan gün sayısına bölünmesi suretiyle günlük çalışma süreleri belirlenir. Günlük çalışma süresi her ne şekilde olursa olsun 11 saati aşamaz. Doğru cevap C şıkkıdır.

Haftalık çalışma süresinin 35 saatin altında olması yarı zamanlı çalışma olarak tanımlanır. Doğru cevap D şıkkıdır.