İŞ YAŞAMINDA RİSK ETMENLERİ VE YÖNETİMSEL FAKTÖRLER - Deneme Sınavı - 11

İşyeri binasının şehir merkezinde ya da kırsalda olması, çalışanların çocukları için kreşin bulunması, otoparkının olması, otoparkın işyeri binasında, yakınında ya da uzağında olması gibi konular işyerinin yerleşkesi başlığı altında yer alan başlıca konulardır. İşyerinin şehir merkezinde bulunması; alışveriş mağazaları, restoranlar, sosyal mekânlara yakınlığı nedeniyle özellikle genç ve bekâr çalışanlar tarafından bir avantaj olarak algılanır. İşyerinin yerleşkesi, işyeri binasının konumlandığı yerdir

İşyeri binasının şehir merkezinde ya da kırsalda olması, çalışanların çocukları için kreşin bulunması, otoparkının olması, otoparkın işyeri binasında, yakınında ya da uzağında olması gibi konular işyerinin yerleşkesi başlığı altında yer alan başlıca konulardır. İşyerinin şehir merkezinde bulunması; alışveriş mağazaları, restoranlar, sosyal mekânlara yakınlığı nedeniyle özellikle genç ve bekâr çalışanlar tarafından bir avantaj olarak algılanır.

İşyerlerinde şiddet davranışlarına pek çok örnek verilebilir. Bunlar; cinayet, tecavüz, hırsızlık, yaralama, dövme, tekmeleme, taciz, yumruk atma, tırnaklama, sıkma, sıkıştırma, tükürme, sinsice yaklaşma, rahatsız edici mesajlar bırakma, iş araç - gereç ve gereklilikleriyle ilgili engellemelerde bulunma gibi fiziksel saldırı içeren davranışlar; zorbalık, şantaj, dinsel, etnik ya da cinsiyet dâhil her türlü ayrımcılık; tehdit, gözdağı vermek, dışlama, isim takma, düşmanca davranmak, eziyet etmek, zulmetmek ve mağdur etmek, kaba, saldırganca tavır içine girmek, kinayeli konuşmak, kasıtlı sessizlik, kabul edilemez dolaylı imalar, sinir gösterileri, bağırma, küfür, hakaret ve benzeri kötü muamele şeklinde olabilir.

Örgüt yönetimi verimlik ve maliyetleri düşürmeyi hedef alarak çalışanlara yönelik olumlu faaliyetleri geri plana ittiğinde ise işler daha kötüye gitmeye başlar. Örgütün aşırı hiyerarşik bir yapısının olması, insanı hiçe sayan tamamen iş sonuçlarına yönelik bir yönetim anlayışının olması, örgüt içi iletişimin yetersizliği, çalışanların düşünce, öneri ve şikâyetlerini iletecek sistemlerin olmayışı kötü yönetime örnek olarak verilebilir

Psikolojik yorgunluk, fizyolojik yorgunluk gibi kolayca anlaşılabilen bir yorgunluk değildir. Ancak psikolojik yorgunluk, sonuçları itibarıyla çalışanı oldukça rahatsız edici bir durumdur. Psikolojik yorgunluk kendini aşırı gerginlik, alınganlık, sinirlilik, öfke, odaklanma güçlüğü, mantıklı düşünememe gibi belirtilerle gösterir.

İşyerinde ışıklandırma ile ilgili önemli bir başka konu ise ışığın parlaması, yani çalışanın gözünün alışabileceğinden çok daha şiddetli ışığa maruz bırakılıp bırakılmadığıdır. Parlama, ışık kaynağından ya da bilgisayar, pencere vb. ışığı yansıtan yüzeyden geliyor olabilir. Parlayan ışık, gece karanlığında aniden açılan ışık kaynağının yarattığı etkiye sahiptir. Kişinin görüş alanında belirsizliğe ve etrafı net olarak algılayamamaya neden olur. Çalışanlar açısından parlayan ışık, çıkarılan işlerin hatalı olmasına neden olarak iş performansını ve kalitesini düşürür. Işığın parlamasını engellemek için ışığın parladığı ya da yansıdığı yüzeyler boyanabilir, işçilerin siperliği olan miğfer veya şapka kullanmaları yoluna gidilebilir, parlamaya neden olan yansıtıcı yüzey ortamdan kaldırılabilir ya da parlamayı engelleyecek şekilde kaplanabilir.

İş, çok genel olarak “gösterilen uğraş, çaba” şeklinde tanımlanabilir. Türk Dil Kurumu, farklı boyutlara da yer vermekle birlikte, işi “bir amaç elde etmek, herhangi bir şey ortaya koymak için güç harcayarak yapılan etkinlik, çalışma” olarak tanımlamaktadır (TDK, 2012). Çalışma kavramı, iş kavramının içeriğiyle önemli ölçüde örtüşmesine ve ülkemizde çoğu kez aynı anlamda kullanılmasına rağmen, yukarıdaki üç boyuttan “görev” ya da “mesleki faaliyet” ile daha yakından ilişkilidir ve daha çok belirli bir “örgütlenme” kapsamındaki “bağımlı” veya “bağımsız” iş ilişkisiyle yüklenilen eylemleri yerine getirme sürecini ifade eder. İş, yerine getirilmeyi bekleyen amaçlı “eylemler bütünü” iken çalışma bu eylemlerin birey tarafından üstlenilip yerine getirilme sürecidir. Doğru cevap D’dir. Sayfa:5

Çalışmanın bireyler açısından sağladığı faydalar şu şekilde özetlenebilir:

İstanbul Kültür Üniversitesi’nin 2011’de açıklanan “Türkiye Gençliği Araştırması” sonuçlarına göre, “mutlu olarak çalışacağı iş için en önemli unsur hangisi?” sorusuna gençlerin % 45,9 oranında “gelecek garantisi” cevabını vermeleri ve “insani çalışma koşulları” seçeneğini % 26’lık oranla ikinci sıraya itmeleri, Avrupa’daki gibi “güvence” kaygılarının öne çıktığını göstermektedir (KONDA, 2011: 16). Doğru cevap B’dir. Sayfa:9

Çalışma yaşamı ve özel yaşam ilişkisinde beş temel varsayımdan söz edilebilir (Ulich, 1991: 307’den değiştirerek):

Çalışma Koşulları ve İşgörme Süreci Modeli’ne göre I,II,V çalışmaya ilişkin pozisyon koşulları örneklerini göstermektedir. Doğru cevap A’dır. Sayfa : 12

Çalışma Koşulları ve İşgörme Süreci Modeli’ne göre Güdülenme çalışma ortamında bireyin iş sürecine bağlı olarak performansını etkileyen faktörlerdendir. Doğru cevap B’dir. Sayfa : 12

Psikolojik iş analizinin kullanım amaçları arasında, çalışma sistemlerinin optimizasyonu, zayıf noktaların saptanması, sistemlerin kıyaslanması, birey-görev uyumunu sağlamaya yönelik olarak iş organizasyonunun (yeniden) tasarlanması, iş sağlığı ve güvenliğinin iyileştirilmesi, personel geliştirme faaliyetleri için bilgi toplanması, bireyden beklenen performans koşullarının belirlenmesi gibi hedefler sayılabilir (Schaper, 2011: 330-331). Doğru cevap C’dir. Sayfa: 16

Fiziksel-Kimyasal Ölçümler

Bu ölçümlerle, çalışma ortamında çalışan ve iş sonucu üzerinde etkili olan çevresel etkiler saptanır ve değerlendirilir. Amaç, elde edilen verileri çalışanın zorlanma derecesiyle, göreve ilişkin algı ve yargılarıyla karşılaştırarak iş hakkında detaylı bilgi ve yargılara ulaşmaktır. Bu kapsamda ölçülen başlıca çalışma koşulları, gürültü, ışık ve iklimdir. Ayrıca kimyasal analizler yoluyla ortamdaki zararlı maddeler de saptanmaya çalışılır. V.VI maddeler fizyolojik ölçümleri belirleyen göstergelerdendir. I,II,III,IV. Maddeler fiziksel ve kimyasal ölçümlerde kullanılan çalışma koşullarını göstermektedir. Doğru cevap D’dir. Sayfa: 21

İş            anlamlı olmalı:   Görevin               tasarımı,              üretim  sisteminin           toplam işlevi      içerisinde anlamlı ve çalışan tarafından anlaşılır bir katkı olmasını garanti etmelidir (örneğin, ürün miktarı, kalitesi, teslim zamanı gibi görev tanımını tamamlayıcı nitelikteki bilgilerin çelişmemesi, üretimdeki toplumsal yararın vurgulanması). Doğru cevap E’dir. Sayfa: 24

Tabloya  göre E seçeneği gözlem yönteminin sakıncalarındandır. Doğru cevap E’dir. Sayfa :21

Tehlikeli bir biçimde kızgınlık duyguları taşıyan insanlar rahatlamada zorluk çekerler. Bunun sonucunda, engellenen duygularının etkisiyle, aniden parlar ve kontrolü kaybederek saldırganlaşabilirler. Rahatlamayı öğrendikleri sürece, bu insanlar bu tür davranışlarını kontrol edebilirler. Kızgınken, insanlar bazen mantıksız, akıllıca olmayan düşüncelerin etkisinde kalır, hep aynı şeyi düşünür ve durumu daha da tehlikeli bir hâle sokarlar. Bu nedenle kızgınlığın nedenini akıllıca tahlil etmek, ihtiyaçları olan en önemli şeydir. İnsanları şiddetin kenarından döndürecek olan şey komik şeyler düşünmek olabilir. Kendilerini kızdıran bir ortamdayken bazen kızdıran kişinin olduğu odayı hatta bazen binayı terk etmek kızgınlık duygusunun azalmasına yardımcı olabilmektedir. Ancak kendilerini kızdıran kişiyi yok saymak ortamın daha çok gerilmesine ve olayların büyümesine sebep olabilir. Bu nedenle doğru cevap "C" seçeneğinde yer almaktadır.

Çalışmanın bireyler açısından sağladığı faydalar şu şekilde özetlenebilir:

yaygın olarak çalışma hayatına ilişkin beklentilerde anlamını bulan değerlerden başlıcaları şöyle sıralanabilir.

• İşin iyi bir gelir getirmesi,
• İş güvencesi,
• Yapılan işin ilgi çekici olması ve anlamlı bir şeyler yapıldığı hissini vermesi,
• İşin kendi başına yapılabilen, sorumluluk bilinci gerektiren nitelikte olması,
• İşin modern aletler ve yardımcı materyal ile donatılmış olması,
• Çalışma arkadaşlarıyla iyi ilişkiler,
• Yükselme olanaklarının varlığı,
• Yapılan işin saygı ve kabul görmesi,
• Çalışma zamanlarının ve boş zamanların bireysel ihtiyaçlara uygun olması,
• İşin çalışan insana kendini (bilgi, beceri ve yeteneklerini) geliştirme olanağı
vermesi.

Etkileşim Varsayımı: Çalışma zamanları ve boş zamanlardaki yaşam ve davranış biçimleri karşılıklı olarak birbirlerini etkilerler.