İŞ VE YAŞAMDA MOTİVASYON

Sempatik sistem, organizmayı acil durumlarla başa çıkmaya hazırlar. Göz bebeği sempatik sistem devreye girdiğinde büyür. Parasempatik devrede ise bu durum tersine çalışır.

Plutchik'in önerdiği sekiz temel duygu korku, hayret, üzüntü, tiksinti, öfke, umut, sevin. ve yakınlıktır.

Bilişsel kurama itiraz eden Zajonc’a göre “duygular önce gelir”. Bu savına kanıt olarak bebeklerin dil öğrenmelerinden çok önce -daha 12 günlük iken- duygusal anlatımları taklit edebildiklerini göstermektedir.

İğrenen bir kimsenin temel fiziksel göstergeleri

Buruşuk burun,

Yapışık dudaklar,

Alında çatıklıktır.

Erkekler öfkelendiğinde; genellikle öfkelerini dışa-başka kişilere ve içinde bulundukları ortama yöneltirler. Kadınlar ise kural olarak sorunun kaynağını kendilerinde görüp, öfkelerini kendilerine yöneltmektedirler. Bu durum nedeniyle kadınların depresyona girme eğilimleri daha fazladır.

Duyguların yukarıdaki şekilde sınıflandırılmaları; kolayca kestirilebileceği gibi psikologların hem- fikir oldukları bir sınıflandırma değildir. Buna karşılık duyguların “hoş olma” ve “hoş olmama” gibi iki kavram etrafında kümelendirilebileceği, çoğu psikolog tarafından kabul edilmektedir

Plurchik'in duyguların oluşumunda etki eden süreçler çizelgesine göre, ölen yakın uyarıcısını algılama biçimimiz 'yalnızlık', hissettiğimiz ise 'keder' duygusudur.

Plurchik'in duyguların oluşumunda etki eden süreçler çizelgesine göre, 'yeni yer' uyarıcısını 'merak' şeklinde algılarız, 'bekleyiş' duygusunu hissederizve davranışımız 'inceleme' olur. Bunların etkisi ise 'keşfetme' olur.

En abartılı duygu olması nedeniyle şaşırmanın gözlenebildiği birçok yüz anlatımı vardır.

Kaşlar kalkık ve yay şeklindedir

Alın boyunca kırışıklıklar oluşur

Düşük çene ve açılmış ağız

Motivasyon psikolojide en sık kullanılan terimlerden birisidir. Motivasyon, insanların yaptıkları şeyleri niçin yaptıklarına neden olan içsel bir durumdur. Dolayısıyla motivasyon organizmayı harekete geçiren faktörlerle ilgilidir.

Duyguların oluşumunda etki eden süreçlerden «uyarıcı» grubunda:

yer alır. Doğru cevap E seçeneğidir.

Duyguların oluşumunda etki eden süreçlerden «davranış» grubunda :

yer alır. Doğru cevap B seçeneğidir.

Duyguların oluşumunda etki eden süreçlerden «etki» grubunda:

yer alır. Doğru cevap D seçeneğidir.

Duyguların incelenmesi üç farklı düzeyde yapılabilir (Cüceloğlu, 1992). İlk düzey öznel düzeydir (kişiye özgü-kişinin deneyimlerine bağlı düzey). Biz herhangi bir durumda bir duygu yaşarız. Bize o duyguyu yaşatan durum bütünüyle bize özgüdür ve bir başkası tarafından bilinmesi mümkün değildir. Örneğin askere giden bir genç otobüse binip geride kalanlara el sallarken yaşadığı duyguları, onun yaşadığı gibi bir başkasının yaşaması olanaksızdır. İkinci düzey duygusal davranış düzeyidir. Otobüsteki gencin yüz ifadesi, gözünden akan yaşı göstermemek için başını aşağıya eğişi ya da akan burnunu silmesi; onun içini dolduran duyguların ipuçlarıdırlar. Genç adamın hangi duygular içinde olduğunu söyler. Günlük yaşamda da bir kimsenin duygularını anlatırken; yaptığımız, böylesi “ipucu” davranışlara bakarak yorumda bulunmaktır. Üçüncü düzey, duygulanım süresince bedende meydana gelen fizyolojik değişmelerdir. İçinde bulunduğumuz duygusal durum nedeniyle vücut kimyamızda, kalp atışımızda, nefes alış-verişimizde, salgı bezlerinin üretiminde değişmeler olmaktadır. Doğru cevap A seçeneğidir.

Duyguların günümüzde de yaygın olarak kabul gören sınıflandırmalarından birisi Robert Plutchik (1980. Aktaran Morris, 2003) tarafından yapılmıştır. O, insan ve hayvanlardaki uyum sağlayıcı davranışları motive eden duyguları sekiz türe ayırmıştır. Bunlar korku, hayret, üzüntü, tiksinti, öfke, umut, sevinç ve yakınlık duygularıdır. Doğru cevap B seçeneğidir.

William James ve Carl Lange’ın farklı yerlerde ve birbirlerinden habersiz aynı kuramı ortaya atmaları nedeniyle bu kurama James-Lange Kuramı adı verilmiştir. Kurama göre, bedenimizin çevreden gelen uyaranlara gösterdiği tepkinin bilincine vardığımızda duygular ortaya çıkar. Diyelim ki ormanda zevkle yürürken karşınıza bir ayı çıktığında, yukarıda sayılan fizyolojik değişikliklerin meydana gelmesine bağlı olarak duygular ortaya çıkar. Bunun anlamı ayı karşısında duyacağımız korku; bedenimizdeki fizyolojik değişmelerin farkına varmaktan ibarettir (Morris, 2003). Doğru cevap A seçeneğidir.

Cannon-Bard Kuramı, bedensel değişmeler ve duygunun peş peşe değil aynı anda ortaya çıktığını ileri sürmüştür. Dolayısıyla duygusal yaşantıyı belirlemede esas olan gördüğümüz ve yaşadıklarımızdır. Ayıyı görürsünüz ve koşmaya başlarsınız. Kuramın özünde hipotalamusun işlevleri bulunmaktadır. Uyarıcı (ayıyı görme) hipotalamusu etkileyince, hipotalamus iki görevi aynı anda yapar: Fizyolojik değişiklikleri ortaya çıkararak sinir sistemini uyarır, aynı anda beyin kabuğuna gönderdiği sinyallerle duygu yaşantısının farkına varmamızı sağlar. Doğru cevap C seçeneğidir.

Aşağıdakilerden hangisi Ekman ve arkadaşlarının (1972) hazırladığı temel yüz ifadelerinin listesindeki temel ifade türleri: mutluluk, üzüntü, kızgınlık, iğrenme, korku ve şaşırmadır. Doğru cevap C seçeneğidir.

Sevgi, sevinç ve hoşnutluk hislerine ilişkin değerlendirmenin bireyin yüzündeki yansımasıdır. Mutluluk duygusu en çok; toplumsal ağlar, akıl ve beden sağlığı, parasal denge gibi çevredeki olumlu uyaranlarla etkileşimden kaynaklanmaktadır. Mutluğu yansıtan temel yüz ifadeleri:

Doğru cevap D seçeneğidir.

Sıkıntı ve rahatsızlık gösteriminden yoğun hiddetlenme ve köpürmeye kadar değişebilen kızgınlık, çirkin duygu olarak bilinir. Bu duyguya acıtma-can yakma, düş kırıklığı, kaygılanma ve utanç gibi pek çok olumsuz his eşlik eder. Bu hislerin bir sonucu olarak vücutta da çeşitli biyolojik değişiklikler oluşur. Kızdığınızda kalp atışı ve kan basıncı artar, stres hormonları serbest bırakılır; denetiminizi yitirmiş hissedersiniz, ateş basar, terlersiniz. İnsan ve hayvanların kızgınlık duygusunu yansıttıkları temel organ yüzün aldığı dış görünüştür. Kızgınlık anında yüzde oluşan temel değişiklikler:

Kızgınlık ifadesine eşlik eden kaslar; yoğun hisleri belirginleştirmek için gergin ve abartılıdırlar. Kızgınlık olumlu kullanıldığında insanların daha çok motive olmasına etki eden önemli bir duygudur. Doğru cevap C seçeneğidir.