İŞ VE YAŞAMDA MOTİVASYON

Kişilik, ağzımızdan düşmeyen ama anlamı üzerinde fazlaca düşünmediğimiz bir kavramdır. Çevremizdeki insanlar için sıkça “onun kişiliği öyle...”, “kişiliksizin tekidir o”, “ondan her şey beklenir”, “içine kapanık biridir ama eğlenceyi sever”, “merttir, sözünün eridir; ona güvenebilirsin”, “bırak onu şımarığın tekidir” gibi ifadeler kullanırız. Bununla birlikte E seçeneğinde verilen "annesinin bir tanesidir" ifadesi bireyin kendine özgü duygu, düşünce ve davranış örüntüsünü tanımlayan bir ifade olmaktan ziyade bahsi geçen kişinin bir diğeri tarafından (annesi) ne kadar sevildiğini gösteren bir ifadedir. Dolayısıyla doğru cevap E'dir.

Psikodinamik kuramlar, davranışı kişideki bilinç dışı psikolojik dinamiklerle açıklamaktadırlar. Bilinçdışı, doğuştan var olan (biyolojik) ve bireyin davranışlarını yönlendiren bir enerjidir. Diğer bir ifadeyle bu kurama göre davranışın kaynağı bilinçdışı güdü ya da dürtülerdir. Dolayısıyla doğru cevap B'dir.

İdi davranışa yönlendiren motivasyon haz arayışına yöneliktir. İd davranışlarımızı yöneten yegâne yapı olsaydı; insanoğlunun hayvandan pek farkı kalmazdı. İdden gelen isteklerin; ortamın ve koşulların gereklerine uygun yollarla doyurulmasını sağlayan kişilik yapısının adı ise egodur. Dolayısıyla ego idi denetim altında tutmaya çalışan kişilik yapısıdır. bu bağlamda egosu güçlü olan birinin idden gelen dürtü ve isteklerini durum ve koşullara göre düzenleyebildiğini söyleyebiliriz. Doğru cevap D'dir.

Jung bilinç dışını “kişisel bilinçdışı” ve “ortak bilinçdışı” olarak ikiye ayırmaktadır. Kişisel bilinçdışında, bastırılmış ya da gelişmemiş düşünceler ile unutulmuş yaşantılar yer almaktadır. Jung’un en özgün kavramı olan ortak bilinçdışı ise, geçmiş kuşaklardan aktarılmış davranış örüntüleri ve anılardan oluşmaktadır. Jung'a göre her insanda içedönük ve dışadönük tipe ait özellikler bulunur, ancak bunlardan birisi daha ağır basar. Freud kişilik gelişiminin çocukluk dönemi tarafından belirlendiğini ileri sürerken,Jung gelişimin ancak orta yaşlara doğru tamamlandığını ileri sürmektedir. Aynı zamanda Freud idi (bilinçdışını), “doyum ve heyecan arayan dürtülerin kaynayan kazanı” olarak nitelerken; Jung bilinçdışını egonun güç ve yaşam kaynağı olarak görmektedir. Bununla birlikte persona kişiliğimizin öteki insanlar tarafından algılanan kısmıdır. Dolayısıyla doğru cevap C'dir.

Alfred Adler'e göre insanlar doğuştan olumlu güdülere sahiptirler ve hem bireysel, hem sosyal bakımdan kusursuz olmak için çaba harcarlar. Adler’e göre kişilik, insanın fiziksel zayıflıklarının üstesinden gelmeye çabalamasıyla gelişecektir. Adler, zayıflıkla mücadele ederek kusursuza ulaşma çabasına “ödünleme” adını vermektedir. Gözleri görmeyen birinin duyma becerilerini geliştirmesi, ya da kimi insanların sakatlığının üstesinden gelerek iyi bir sporcu olmaları ödünleme kuramına örnek gösterilebilir. Dolayısıyla doğru cevap E'dir.

Horney’e göre yetişkinler insanlara uygun davranma, boyun eğme, saldırganlık ve insanlardan uzaklaşma başa çıkma yolarından birisini benimser. Bununla birlikte insanlara uygun davranmayı benimseyen bir kişi işini seçerken ya da ortaya koyduğu her işte insanlardan onay almayı kendisi için motive edici bir süreç haline getirecektir. Dolayısıyla doğru cevap A'dır.

Erikson kişilik gelişiminde sekiz basamak belirlemiş ve her basamaktaki başarının önceki basamaklardaki uyuma bağlı olduğunu belirtmiştir. Bu basamaklar sırasıyla Temel güvene karşı güvensizlik, Özerkliğe karşı utanç ve kuşku, Girişimciliğe karşı suçluluk, Çalışma ve başarılı olmaya karşı aşağılık duygusu, Kimliğe karşı kimlik karmaşası, Yakınlaşmaya karşı yalıtılmışlık, Üretkenliğe karşı durgunluk ve Benlik bütünlüğüne karşı umutsuzluktur. Bununla birlikte Girişimciliğe karşı suçluluk basamağında Üç altı yaşları arasında çocuklar; kendilerince yeni projeler üzerinde çalışır, çevrelerindeki şeyleri değiştirir, planlar yapar ve yeni denemelere girişirler. Bu denemeleri nedeniyle azarlananlar ise suçluluk, değersizlik ve kızgınlık duyguları yaşarlar. Dolayısıyla doğru cevap D'dir.

Rogers’a göre birey koşulsuz olumlu kabul ile büyütülürse; yani yaptıklarına, tutumlarına ve duygularına bakılmaksızın sevgi, saygı ve kabul görürlerse kendini gerçekleştiren insanlar olma olasılığı artar. Koşullu kabuller “eğer ……yaparsan baba seni sevmeyecek” ya da “anne …..yapan kızları sevmez” şeklinde açıkça dile getirilebildiği gibi; “iyi fikir ama onun yerine ….denemek ister misin?” Ya da “olabilir ama ben olsam …..” gibi üstü kapalı şekilde de ifade edilebilmektedir. Bununla birlikte D seçeneğindeki örnekte de gösterildiği gibi olumlu davranış çocuğa bir seçenek olarak sunulur ve kendi davranışının sorumluluğu ona (çocuğa) verilirse bireyin koşulsuz kabul edildiğinden bahsedilebilir. Dolayısıyla doğru cevap D'dir.

Rotter’in dışsal denetim odaklı insanları kendine güvensiz, başarılı olma umudu yitik, hep birilerinin kendisine yardım etmesi-yol göstermesi gerektiğine inanan içe kapanık insanlardırlar. Bunların motive edilmeleri küçük adımlarla sağlanabilir. Kendisinden istenecek kolay işlerde gösterdiği başarıları takdir edilerek güven kazanması sağlanabilir. İç denetim odaklı insanlar için de kendi becerisini-yeteneğini gösterebileceği özgür çalışma ortamlarının yaratılması ve işi konusunda geribildirim verilmesi onları motive edecektir. Dolayısıyla doğru cevap C'dir.

Kendilerine olabilecekleri yine kendilerinin denetleyebileceğine inananlar içsel denetim odaklı insanlardır; Makyavelist özelliği yüksek olan insanlar yararcı, diğer insanlara mesafeli, sonuçlara göre davranan insanlardırlar;Kendini Yansıtma kullananlar “taklitçi”, “rüzgâra göre yön değiştiren” insanlardırlar, Risk almaktan korkanlar ise “ince eleyip sık dokuyan” insanlardırlar, bu kişiler her ihtimali hesaba katmak, sonucu garanti etmek istemektedirler. Bununla birlikte Otoriter Kişilik bir örgütteki çalışanlar arasında bir statü ve güç farklılaşmasından yanadırlar. Katı kuralları olan, insanları yargılayan; üstlerine şirin gözükmeye çalışırken alttakileri ezen güvenilir olmayan dönek insanlardırlar. Dolayısıyla doğru cevap B'dir.

Genel olarak kişilik, bireyin kendine özgü duygu, düşünce ve davranış örüntüsü olarak kabul edilmektedir. Bu duygu, davranış ve düşüncelerin kişilik özelliği olabilmesi için değişik zaman ve durumlarda değişmemesi gerekir. O halde kişilik bir yanda bireyi diğerlerinden ayıran, onu kendisi yapan farklılıklardır; şu şartla; bu farklılıkların hep tekrarlanması ve uzun ömürlü olması gerekir. “Yedisinde ne ise 70’inde de odur” özdeyişi kişiliğin bu değişmezlik özelliğine işaret etmektedir. Sözgelimi kimi insanları her zaman doğal, “alçak gönüllü” olarak niteleriz; kimileri için de “kendini beğenmiş”, bilirbilmez her konuda görüş açıklayan, “cahil”, “burnu bir karış havada” deriz.

Doğru cevap C seçeneğidir.

Kişiliğin nasıl oluştuğu ve özellikleri konusundaki kuramlar burada dört başlık altında gruplanmıştır. Bunlar;
• Psikodinamik kuramlar
• İnsancıl kuramlar
• Ayırıcı özellik kuramları
• Sosyal öğrenme kuramlarıdır.

Doğru cevap B seçeneğidir.

Psikodinamik kuramların öncüsü Sigmund Freud’dur. Gruba giren öteki kuramcılar, hep Freud’dan yola çıkarak onun kavram ve yaklaşımlarını kısmen kabul etmiş, değiştirmiş ya da kısmen reddetmişlerdir.

Doğru cevap A seçeneğidir.

Freud’a göre kişiliği oluşturan üç yapı vardır: İd, ego ve süper-ego. İd doğuştan var olan, sürekli doyum arayan bilinç dışı istek ve dürtülerden oluşmaktadır. Davranışlarımızın altında yatan psikolojik enerjinin kaynağıdır. İd haz ilkesine göre çalışır; isteklerinin hiç ertelemeden-hemen karşılanmasını ister. İdin itmeleri bilinçaltı dürtülerdir ve birey çoğu kez bu dürtülerin farkında değildir.

Doğru cevap C seçeneğidir.

Freud’un ileri sürdüğü id ile süper-ego arasında çatışma olduğu görüşüne karşı çıkmıştır. Ona göre insanlar doğuştan olumlu güdülere sahiptirler ve hem bireysel, hem sosyal bakımdan kusursuz olmak için çaba harcarlar. Adler’e göre kişilik, insanın fiziksel zayıflıklarının üstesinden gelmeye çabalamasıyla gelişecektir. Adler, zayıflıkla mücadele ederek kusursuza ulaşma çabasına “ödünleme” adını vermektedir.

Gözleri görmeyen birinin duyma becerilerini geliştirmesi, ya da kimi insanların sakatlığının üstesinden gelerek iyi bir sporcu olmaları ödünleme kuramına örnek gösterilebilir.

Doğru cevap D seçeneğidir.

Kimliğe karşı kimlik karmaşası: Ergenlik çağıyla birlikte yetişkin olmanın sorumlulukları gündeme gelmiştir. Bu dönemin kritik meselesi çocuğun kimliğini bulmasıdır. Erikson’a göre kimlik; ergenin öğrenci, arkadaş, kardeş gibi farklı rolleri sürekli ve tutarlı bir örüntü içerisinde bütünleştirebilmesidir. Kimlik geliştirmede yaşanan başarısızlık, karmaşa ve umutsuzluğa yol açar.

Doğru cevap B seçeneğidir.

İnsanoğlu yaşamı boyunca geliştirebileceği gizil güçlerle doğar. Yaşamın amacı ve motive eden süreç bu güçleri geliştirmek ve olabileceğin en iyisi olmaktır. Rogers bireyi hep iyi olmaya iten biyolojik mekanizmaya “gerçekleştirme eğilimi” demektedir. Bu eğilim bütün canlılarda mevcuttur.

Doğru cevap A seçeneğidir.

İnsanları, başlarına gelen şeylerin denetlenebilir olup olmadığını düşünmelerine göre gruplandırıldığı kişilik özelliğidir. Bu bağlamda kimi insanlar kendilerine olabilecekleri yine kendilerinin denetleyebileceğine inanırlar. Bunlar” içsel denetim odaklı” insanlardırlar. Bunun karşıtı “dışsal denetim odaklı” olanlardır. Yani her işi kendileri dışındaki etkenlere, şansa ya da kadere bağlarlar.

İçsel denetim odaklı insanlar, yaptıkları ya da yapmadıkları şeyler nedeniyle yöneticilerinden olumlu ya da olumsuz değerlendirme almak ihtiyacındadırlar. Bunların ikna becerileri yüksektir, buna karşılık başkalarından fazlaca etkilenmezler. Başarıya kilitlenmiş insanlardırlar.

Dışsal denetim odaklı olanlar ise, yaptığı işten doyum alamayan işe gelmek için ayak sürüyen, devamsızlık gösteren insanlardırlar. Örgütün hizmet ya da ürün olarak çıktılarıyla fazlaca ilgilenmez, örgütün kendisini denetlemediğini düşünürler.

Doğru cevap D seçeneğidir.

Otoriter Kişilik. Bu tipler, bir örgütteki çalışanlar arasında bir statü ve güç farklılaşmasından yanadırlar. Katı kuralları olan, insanları yargılayan; üstlerine şirin gözükmeye çalışırken alttakileri ezen güvenilir olmayan dönek insanlardırlar. Otoriter kişilikler yükselmeye, kazanmaya motive olmuş insanlardırlar; Bu özellikleri nedeniyle olmazsa olmazları olmayan insanlardırlar. Çevremizde çokça
gördüğümüz ve tanıdığımız bu tür insanlar, aldıkları emirlerin istenmedik sonuçlar doğuracağını bilseler bile emir aldıkları insanla tartışmazlar. İnançlarında katı olan ve dogmatik olarak nitelenen insanlar da otoriter kişilik özelliklerine sahiptirler. Değişmeye direnen, her şeyin ona söylendiği veya onun inandığı şekilde olmasını isterler.

Doğru cevap E seçeneğidir.

Gerçeklik ilkesine göre ego, idin isteklerini güvenli bir şekilde doyurmak için akıl yürütmeyi kullanır ve gerektiğinde doyumu erteler. Örneğin susamışsanız, susuzluğunuzu uygun bir şekilde nasıl gidereceğinizi belirler. Sadece id ve egodan oluşan bir kişilik yapısı çok bencil olurdu. Yetişkin davranışını sadece gerçeklik değil, ahlaki kurallar da belirler. İnsanın ahlaki değerlerini yani vicdanını; ana babası ve toplumla olan etkileşimleri belirler. İşte kişiliğin bu ahlaki değerlerini temsil eden üçüncü boyutuna, Freud süper-ego demektedir. Süper-ego bireyin davranışlarını sürekli süzgeçten geçirerek; ona, “bu yaptığın doğru, bravo” ya da “bu yaptığın yanlış, ayıp” mesajları verir. Bir bakıma süper-ego davranışların güdülenmesinde toplumsal ve ahlaki yapıyı temel alır.

Doğru cevap C seçeneğidir.