İŞ VE YAŞAMDA MOTİVASYON

Kişilik bir yanda bireyi diğerlerinden ayıran, onu kendisi yapan farklılıklardır; şu şartla; bu farklılıkların hep tekrarlanması ve uzun ömürlü olması gerekir. “Yedisinde ne ise 70’inde de odur” özdeyişi kişiliğin bu değişmezlik özelliğine işaret etmektedir.

Kişilik kavramının tanımı ve açıklaması dikkate alındığında üç özellik öne çıkmaktadır. Bunlar, Tutarlılık Biriciklik-kendine özgülük ve değişmezlik olarak sıralanabilir.

Psikodinamik Kuramlar; Bu ad altında yer alan kuramlar, davranışı kişideki bilinç dışı psikolojik dinamiklerle açıklamaktadırlar.

Freud’a göre İd haz ilkesine göre çalışır; isteklerinin hiç ertelemeden-hemen karşılanmasını ister. İdin itmeleri bilinçaltı dürtülerdir ve birey çoğu kez bu dürtülerin farkında değildir. İd, sonucu ne olursa olsun arzusunun hemen yerine getirilmesini ister.

Sadece id ve egodan oluşan bir kişilik yapısı çok bencil olurdu.

Süper-ego davranışların güdülenmesinde toplumsal ve ahlaki yapıyı temel alır.

Anal dönem 18 ay ile 3,5 yaş arasını kapsar. Bu dönemde tuvalet eğitimi önem kazanır.

Fallik dönem 3-5 yaş arası dönemi kapsar. Bu dönemde çocuklar cinsel organlarını keşfederler. Fallik dönemde kızlar babaya, erkekler anneye aşırı bağlılık duyarken; kızlar anneyi, erkekler ise babayı kıskanırlar. Freud Kızlardaki babaya duyulan aşk ve anneyi kıskanmayı içeren duyguya ise Elektra karmaşası demiştir.

Carl Rogers’a göre İnsanoğlu yaşamı boyunca geliştirebileceği gizil güçlerle doğar. Yaşamın amacı ve motive eden süreç bu güçleri geliştirmek ve olabileceğin en iyisi olmaktır. Rogers bireyi hep iyi olmaya iten biyolojik mekanizmaya “gerçekleştirme eğilimi” demektedir.

Makyavelizm, İtalyan düşünür ve politikacı Niccolo Machiavelli'nin düşünceleri üzerine kurulu bir yaklaşımın adıdır. Makyavelist özelliği yüksek olan insanlar yararcı, diğer insanlara mesafeli, sonuçlara göre davranan insanlardırlar. Bunlar çıkarları için başkalarını kullanırlar, ikna olması zor insanlardır, ama başkalarını kolayca ikna edebilmektedirler.

Genel olarak kişilik, bireyin kendine özgü duygu, düşünce ve davranış örüntüsü ola­rak kabul edilmektedir.

Freud’a göre kişiliği oluşturan üç yapı vardır: İd, ego ve süper-ego. İd doğuştan var olan, sürekli doyum arayan bilinç dışı istek ve dürtülerden oluşmaktadır.

Süper-ego bireyin davranışlarını sü­rekli süzgeçten geçirerek; ona, “bu yaptığın doğru, bravo” ya da “bu yaptığın yanlış, ayıp” mesajları verir. Bir bakıma süper-ego davranışların güdülenmesinde toplumsal ve ahlaki yapıyı temel alır.

Oral dönem, doğumdan 18. aya kadarki dönemi kapsar. Bebek bu dönemde cinsel dürtülerini emme, yutma ve dişleri çıkmaya başladığında ise ısırma ve çiğneme ile doyu­ma ulaştırır. Bu dönem çocuklarının davranış motivasyonları altında oral haz bulunmak­tadır. Oral istekleri aşırı derecede karşılanan bebekler ileride aşırı iyimser ve bağımlı ol­maktadırlar. Az doyum sağlayanlar ise kötümser ve saldırgan kişiler haline gelmektedirler.

Freud kişilik gelişiminin çocukluk dönemi tara­fından belirlendiğini ileri sürerken, Jung gelişimin ancak orta yaşlara doğru tamamlandığını ileri sür­mektedir.

Gözleri görmeyen birinin duyma be­cerilerini geliştirmesi, ya da kimi insan­ların sakatlığının üstesinden gelerek iyi bir sporcu olmaları ödünleme kuramına örnek gösterilebilir.

Erik Erikson, kişilikte cinsel gelişim ve içgüdüsel gereksinimlerin etkisi konusunda Freud’la benzer görüşleri paylaşmaktadır. Ancak ana-baba ve çocuk ilişkisinin niteliği de çok önemlidir.

Ebeveynler ve çevredeki öteki insanlar sıkça koşullu olumlu kabul göstermektedirler. Yani çocuk onların istediği şekilde davranırsa onu sevip değer vermektedirler. Koşullu kabuller “eğer            yaparsan

baba seni sevmeyecek” ya da “anne..... yapan kızları sevmez” şeklinde açıkça dile getiri­lebildiği gibi; “iyi fikir ama onun yerine .. ..denemek ister misin?” Ya da “olabilir ama ben olsam ...” gibi üstü kapalı şekilde de ifade edilebilmektedir. Bu durumda çocuk; kendi yaptığını uygun bulmayıp ebeveynin dediğini yapar.

Bilişsel-sosyal öğrenme kuramlarına göre bireyin zihni, çalıştığı ortamın kendisine ve yaptığı işe hangi gözle baktığı; hata yaptığında ya da başarılı olduğunda nasıl-nelerle karşılaşacağı; iş ve gelecekle ilgili beklentilerini kolay ve etkili bir şekilde nasıl elde edeceği gibi düşüncelerin kaynadığı bir kazan gibidir.

Makyavelizm. İtalyan düşünür ve politikacı Niccolo Machiavelli’nin düşünceleri üze­rine kurulu bir yaklaşımın adıdır. Makyavelist özelliği yüksek olan insanlar yararcı, diğer insanlara mesafeli, sonuçlara göre davranan insanlardırlar. Bunlar çıkarları için başkaları­nı kullanırlar, ikna olması zor insanlardır, ama başkalarını kolayca ikna edebilmektedirler.