İŞ VE SOSYAL GÜVENLİK HUKUKU

İşsizlik sigortası kısa vadeli bir sigorta kolu olmasına rağmen 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nda değil 4447 sayılı ayrı bir Kanunla düzenlenmiştir.

Kısa vadeli sigorta kollarına ilişkin hükümler 4/1-c bendi kapsamında düzenleme altına alınan kamu çalışanlarına uygulanmaz. Kısa vadeli sigorta kollarından sadece parasal yardım yapılmakta, sağlık hizmeti verilmemektedir. Sağlık hizmetleri ileride değinileceği gibi genel sağlık sigortası hükümlerine göre verilecektir.

Herhangi bir meslek hastalığı klinik ve laboratuvar bulgularıyla belirlenmişse ve meslek hastalığına yol açan etkenler işyerinde yapılan incelemelerde tespit edilmişse, meslek hastalıkları listesindeki yükümlülük süresi aşılmış olsa bile, hastalık kurumun veya ilgilinin başvurusu üzerine incelenir ve Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kurulu onayı ile meslek hastalığı sayılabilir.

4/1-a ve 4/1-b sigortalılarının iş kazası ve meslek hastalığı dışında kalan ve işgöremezliğine neden olan rahatsızlıklar hastalık halidir.

İş kazası ve meslek hastalığı sonucu oluşan hastalık ve özürler nedeniyle Kurumca yetkilendirilen sağlık hizmeti sunucularının sağlık kurulları tarafından verilen raporlara istinaden Kurum Sağlık Kurulu’nca meslekte kazanma gücü en az %10 oranında azalmış bulunduğu tespit edilen sigortalı sürekli iş göremezlik gelirine hak kazanır. Sürekli tam işgöremezlikte sigortalıya aylık kazancın %70’i oranında gelir bağlanır. Sürekli kısmi işgöremezlikte ise sigortalıya bağlanacak gelir, tam iş göremezlik geliri gibi hesaplanarak bunun iş göremezlik derecesi oranındaki tutarı kendisine ödenir. Sigortalı, başka birinin sürekli bakımına muhtaç ise, gelir bağlama oranı % 100 olarak uygulanır

İş kazası veya meslek hastalığına bağlı nedenlerden dolayı ölen sigortalının hak sahiplerine, aylık kazancının %70’i, 55. maddenin 2. fıkrasına göre güncellenerek 34. madde hükümlerine göre gelir olarak bağlanır.

En önemli sosyal risklerden dolayısıyla sosyal sorunlardan birisi olan işsizliğe karşı bir ölçüde ekonomik destek sağlayan bir sigorta kolu olarak işsizlik sigortası ortaya çıkmıştır. Ülkemizde diğer sigorta kollarından epeyce sonra devreye giren işsizlik sigortası esas itibariyle kısa vadeli bir sigorta koludur. Ancak diğer kısa vadeli sigorta kollarından farklı olarak 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun kapsamında değil, 4447 sayılı ayrı bir Kanun kapsamında düzenlenmiştir. İşsizlik sigortası ile görevlendirilen  kurumlar Sosyal Güvenlik Kurumu ile Türkiye İş Kurumu’dur.

657 sayılı Devlet Memurları Kanunu kapsamında çalışanlar yani devlet memurları 4447 sayılı Kanun kapsamı dışındadır. Çünkü devlet memurluğunda süreklilik esastır. Zaman zaman işsiz kalma riski yoktur.

İş sözleşmesi işçinin herhangi bir kusuru olmaksızın sona ermişse, sona ermeden önceki son üç yıl içinde en az 600 gün sigortalı olarak çalışmak ve işsizlik sigortası primi ödemek şartlarını yerine getirmiş olmak ve işten ayrılmadan önceki son 120 gün içinde prim ödeyerek sürekli çalışmış olmak gerekmektedir. Son olarak da işsiz kalan kimse, işverenden alacağı işten ayrılma bildirgesi ile birlikte, iş ilişkisinin sona erdiği tarihten itibaren 30 gün içinde İşKur’a başvurmuş olmalıdır.

İşsizlik sigortası kısa vadeli bir sigorta kolu olmasına rağmen 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nda değil 4447 sayılı ayrı bir
Kanunla düzenlenmiştir.

Malullük uzun vadeli sigortalardandır.

4/1-a sigortalıları ile 5. madde kapsamındaki sigortalılardan, hastalık sigortasına tabi olan sigortalıların hastalık sebebiyle iş göremez duruma
düşmeleri halinde, işgörmezliğin başladığı tarihten önceki bir yıl içinde en az 90 gün kısa vadeli sigorta primi bildirilmiş olması şartıyla, geçici iş göremezliğin 3. gününden başlamak üzere her gün için geçici iş göremezlik ödeneği verilir.

Analık halinde, sigortalı kadının doğumdan önceki ve sonraki sekizer haftalık süre boyunca, eğer çoğul gebelik söz konusu ise doğumdan önceki süreye iki hafta ilave edilerek çalışmadığı her gün için geçici iş göremezlik ödeneği ödenir.

Sürekli tam işgöremezlikte sigortalıya aylık kazancın %70’i oranında gelir bağlanır.

Bu grupta yer alan malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları, uzun süre prim ödedikten sonra yararlanılan sigortalardır. Buna karşılık sağlanan yardımlar da uzun sürelidir.

4/1-a ve 4/1-b sigortalılarından çalışma gücünün veya iş kazası veya meslek hastalığı sonucu meslekte kazanma gücünün en az %60’ını
kaybedenler malul sayılırlar.

Ayrıca sosyal güvenlik sistemindeki finansman zorlukları nedeniyle ilerideki yıllarda aylık bağlama koşulları ağırlaşacak ve 2036 yılından itibaren
bugün için 58 ve 60 olan yaş sınırı her yıl artacak 2048 yılından itibaren kadın ve erkek için 65 olarak uygulanacaktır.

Genel sağlık sigortasından başlıca üç grup hizmet sağlanmaktadır. Bunlar, “sağlık hizmetleri”, “yol gideri, gündelik ve refaketçi gideri ödenmesi” ve
“yurt dışında tedavi” şeklindedir.

1080 gün sigortalı çalışıp, işsizlik sigortası primi ödemiş olan sigortalı işsizlere 300 gün süre boyunca işsizlik ödeneği verilir.

İşsizlik sigortası kısa vadeli bir sigorta kolu olmasına rağmen 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nda değil 4447 sayılı ayrı bir Kanunla düzenlenmiştir.